Η υγεία του Ανδρέα Παπανδρέου υπήρξε ένα ξεχωριστό κεφάλαιο στη διαδρομή του ΠΑΣΟΚ. Για πολλούς η επιδείνωση της χώρισε στα δύο την ιστορία του κινήματος. Αυτό που δεν επιδέχεται αμφισβήτησης είναι ότι προκάλεσε μια σειρά (μικρο)πολιτικών «παιχνιδιών» και κατ’ επέκταση ερωτημάτων που πιθανότατα δεν θα απαντηθούν ποτέ.
Η περιπέτεια υγείας του ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ διακρίνεται και από αύρα μυστικοπάθειας, δεδομένου ότι ο ίδιος ήθελε να γνωρίζουν όσο το δυνατόν λιγότεροι για την ασθένεια του και ει δυνατόν κανείς, μα κανείς εκπρόσωπος του Τύπου. Εδώ δεν ήθελε καλά-καλά να γνωρίζει… αυτός. Παρότι τα προειδοποιητικά μηνύματα ήταν κάτι παραπάνω από σαφή, υποκρινόταν ότι δεν συνέτρεχε λόγος ανησυχίας. Για να πειστεί ότι ήταν επιβεβλημένο να υποβληθεί σε ενδελεχή καρδιολογικό έλεγχο, χρειάστηκε να περάσει ένα διάστημα κατά το οποίο είχε σχεδόν κάθε εβδομάδα λιποθυμικό επεισόδιο.
Βαριά ασθενής με τεκμήρια
Τον Απρίλιο του 1988 επισκέφτηκε το βασιλιά της Νορβηγίας στο Όσλο και μόλις που πρόλαβαν οι συνοδοί του να τον βάλουν σε μια πολυθρόνα, καθώς έμπαινε στα βασιλικά ανάκτορα. Μια εβδομάδα αργότερα, λιποθύμησε σε ασανσέρ ξενοδοχείου της Μπολόνια, ενώ ένα άλλο βράδυ έχασε τις αισθήσεις του κοντά στο Μαρούσι, ύστερα από έξοδο του σε εστιατόριο. Ήταν την ίδια περίοδο που όσοι βρέθηκαν κοντά του κατά την επίσκεψη του στο Ηράκλειο Κρήτης διαπίστωσαν ότι είχε δυσκολία στο περπάτημα, ακόμα και στο να σταθεί όρθιος.
Πέραν αυτών, είχε δυσκολίες ακόμα και στη φωνητική λειτουργία, κουραζόταν εύκολα και ταλαιπωρούνταν από αϋπνίες. Όλο το πακέτο δηλαδή ενός βαριά ασθενούς ανθρώπου που δεν πρόσεχε καθόλου την υγεία του και η μοναδική θεραπεία που έκανε ήταν να πάρει μεγαλύτερα παπούτσια επειδή… πρήζονταν τα πόδια του.
Ήταν μια κλασική περίπτωση ανθρώπου που δεν θέλει να έρθει αντιμέτωπος με το πρόβλημα του. Την περίπτωση του Ανδρέα ωστόσο επιδείνωνε, στο επίπεδο άρνησης της πραγματικότητάς, η ιδιότητά του. Δεν ήταν ποτέ στις επιλογές του να δώσει την εικόνα ενός πολιτικού που χρειάζεται ιατρική βοήθεια. Το στερεότυπο του ηγέτη που πρέπει να δείχνει κραταιός και όχι αδύναμος και να μην δώσει λαβή για χτυπήματα κάτω από τη ζώνη στους αντιπάλους του, λίγο έλειψε να του στοιχίζει τη ζωή πριν κλείσει τα 70 χρόνια.
Ο ίδιος ο πρωθυπουργός της Ελλάδας ήταν ο πιο εγκαταλειμμένος ασθενής της. Κυριολεκτικά, όπως τεκμαίρεται από τον ισχυρισμό του προσωπικού γιατρού και φίλου του, Δημήτρη Κρεμαστινού, στο βιβλίο – αφιέρωμα των Νέων με τίτλο «100 χρόνια από τη γέννησή του – αναζητώντας τον Ανδρέα».
«Μετά την ολοκλήρωση της εξέτασης είχα εξομολογηθεί στους συνεργάτες μου ότι δεν είχα δει πλέον παραμελημένο καρδιολογικό άρρωστο σε όλη μου τη σταδιοδρομία».
Σαν σε… κατασκοπευτική αποστολή
Αυτή ήταν η κατάσταση του Ανδρέα όταν τον Ιούνιο του 1988 πήρε – κατόπιν πιέσεων και του στενού περιβάλλοντός του – την απόφαση να μεταβεί στη Γερμανία για πλήρες καρδιολογικό τσεκ στο διάσημο ιατρικό κέντρο του Βισμπάντεν. Ίσως μάλιστα να είχε περάσει ήδη «σιωπηρό έμφραγμα της δεξιάς κοιλίας, το οποίο ουδέποτε είχε αντιληφθεί ούτε ο ίδιος ο ασθενής», όπως πιθανολόγησε ο Κρεμαστινός στο ίδιο σημείωμα.
Ακριβώς για τους λόγους που προαναφέρθηκαν, το ταξίδι έγινε κάτω από άκρα μυστικότητα. Ο Ανδρέας πήρε μαζί του την κόρη του Σοφία και επισήμως έφυγαν για ανάπαυση προς άγνωστη κατεύθυνση. Μαζί τους ήταν όμως και ο προσωπικός γιατρός του, ο παθολόγος Μ. Παραράς. Προκειμένου να μην μεταδοθεί στο γερμανικό Τύπο ότι ο Έλληνας πρωθυπουργός θα βρισκόταν εκεί, το ραντεβού δεν κλείστηκε στο όνομα του. Στο φάκελό του αναφερόταν το όνομα ενός φανταστικού (;) Ιταλού, ονόματι Μάρτιν Λασκαρέζι!
Σύμφωνα με κάποιες πηγές μάλιστα, ο Παπανδρέου, για να συμπληρώσει την εικόνα του «κοινού θνητού» στήθηκε κανονικά στην ουρά των εξωτερικών ιατρείων, περιμένοντας τη σειρά του! Το βέβαιο είναι ότι ο πιο επώνυμος (μα και «ανώνυμος») επισκέπτης της γερμανικής κλινικής εκείνη την ημέρα, εξεπλάγην από την ατυχία να πέσει πάνω σε έναν από τους ανθρώπους που ήθελε πάση θυσία να αποφύγει. Ήταν ο διευθυντής του «Έθνους», Αλέκος Φιλιππόπουλος, της εφημερίδας δηλαδή που εκείνη την περίοδο ασκούσε σκληρή κριτική στον Ανδρέα και το ΠΑΣΟΚ για την υπόθεση Κοσκωτά. Κατά σατανική σύμπτωση, ο Φιλιππόπουλος βρέθηκε τις ίδιες ημέρες στο Βισμπάντεν για εξετάσεις και όταν επέστρεψε στην Ελλάδα, η εφημερίδα του ξεκίνησε να προσθέτει στα βέλη της προς τον πρωθυπουργό και τα προβλήματά υγείας του. Δεν στάθηκε δυνατό όμως να τα στοιχειοθετήσει και να αναφερθεί «ανοιχτά» σε αυτά, παρά τις δύο ειδικές δημοσιογραφικές αποστολές που οργάνωσε προς τη Δυτική Γερμανία. Πολύ απλά διότι δεν υπήρχε κανένας ιατρικός φάκελος με το όνομα Ανδρέας Παπανδρέου!
Η χρησιμοποίηση «ψευδώνυμου» στα νοσοκομεία ήταν μια προσφιλής τακτική του Ανδρέα. Λίγους μήνες αργότερα εισήχθη στο «Σεντ Τόμας» του Λονδίνου με το όνομα «Κρεμαστινός», ενώ για τα ιατρικά αρχεία του Χέρφιλντ αυτός που χειρούργησε ο Μαγκντί Γιακούμπ στις 30 Σεπτεμβρίου 1988 ήταν κάποιος Α. Άντερσον!
Επίσημα «μελλοθάνατος» με λάθος διάγνωση
Αυτό που αποδείχτηκε είναι ότι ο Ανδρέας έπραξε πολύ σοφά με την ινκόγκνιτο επίσκεψη του στο Βισμπάντεν. Τα αποτελέσματα των εξετάσεων έδειχναν ότι δεν είχε μπροστά του παρά μόνο 6-8 μήνες ζωής! Το φάκελο παρέλαβε ο Παραράς, ο οποίος τρομάζει από το περιεχόμενό του, επιλέγει όμως αρχικά να μην του πει τίποτα. Σύμφωνα με τον Γιώργο Λακόπουλο, που το 1999 δημοσίευσε το βιβλίο «Το μυθιστόρημα του ΠΑΣΟΚ», ο Ανδρέας δεν ενδιαφέρθηκε καν να μάθει για τα αποτελέσματα. Από το Βισμπάντεν έφυγε βιαστικά, ύστερα από μόλις μία ημέρα και όταν γύρισε στην Αθήνα αναχώρησε για την Πάτμο, για διακοπές με μια… μυστηριώδη αεροσυνοδό με το κότερο του Γιώργου Λούβαρη!
Σύμφωνα με το ίδιο βιβλίο, ο Μ. Παραράς φαίνεται ότι ενημέρωσε τουλάχιστον ένα μέλος της κυβέρνησης: τον αντιπρόεδρο Μένιο Κουτσόγιωργα, ο οποίος αφού συμβουλεύθηκε ορισμένους φίλους του καρδιολόγους, δεν είχε καμία αμφιβολία: Ο Παπανδρέου πεθαίνει! Και πιθανολογεί ότι είναι ο μόνος που γνωρίζει το τρομερό μυστικό!
Ο συγγραφέας ισχυρίζεται ότι ο πανίσχυρος τότε αντιπρόεδρος θέτει σε εφαρμογή το σχέδιο του να διαδεχθεί τον Παπανδρέου στην ηγεσία. Το ΠΑΣΟΚ εισέρχεται σε μια ταραχώδη περίοδο, γεμάτη ίντριγκα, σκανδαλολογία και σενάρια διαδοχής, που δεν θα κλείσει παρά μόνο με τον θάνατο του Ανδρέα, στις 23 Ιουνίου 1996. Ως γνωστόν, ο Παπανδρέου δεν αφέθηκε τελικά στην τύχη του. Πρυτάνευσε η… λογική και η ομάδα των ιατρών που τον παρακολουθούσε απευθύνθηκε δύο μήνες αργότερα στον Δημήτρη Κρεμαστινό, διευθυντή τότε του Καρδιολογικού Τμήματος του Γενικού Κρατικού Νοσοκομείου Αθηνών. Μετά τις εξετάσεις στις οποίες υποβλήθηκε, ο μετέπειτα υπουργός Υγείας διαπίστωσε με έκπληξη ότι η διάγνωση του ιατρικού κέντρου του Βισμπάντεν ήταν εσφαλμένη.
Όπως χαρακτηριστικά έχει αναφέρει, ήταν μια διάγνωση που δεν του άφηνε ελπίδες επιβίωσης και είχε μείνει κρυφή ακόμα και από τον ίδιο τον Παπανδρέου, γεγονός αρκετά… ύποπτο. «Η διάγνωση της περιοριστικής μυοκαρδιοπάθειας δεν άφηνε περιθώρια για καμία ουσιαστική θεραπεία, με προσδόκιμο επιβίωσης λίγων μηνών. Κρατήθηκε ιατρικά απόρρητη, γεγονός το οποίο άφησε ανοιχτά διάφορα σενάρια συνωμοσιολογίας. Δεν την εγνώριζε ούτε ο ίδιος. Όμως η πραγματική διάγνωση ήταν σοβαρού βαθμού στένωση της αορτής με ελάττωση της ελαστικότητας (διατασιμότητας) του μυοκαρδίου και καρδιακή κάμψη».
Σύμφωνα με τον Κρεμαστινό, ο πρωθυπουργός ήταν όντως βαριά ασθενής – η «παραμελημένη αντιμετώπιση της στένωσης της αορτής είχε οδηγήσει σε καρδιακή ανεπάρκεια σχεδόν τελικού σταδίου» – ωστόσο δεν ήταν μελλοθάνατος. Ο τρόπος παράτασης της ζωής του απαιτούσε επέμβαση, η οποία και έγινε στο Χέρφιλντ, με «αντικατάσταση της βαλβίδας της αορτής με ανθρώπινη βαλβίδα και παράλληλα bypass».
Τα οχτώ επιπλέον χρόνια ζωής του Παπανδρέου μετά την εγχείρηση θα ήταν, κατά δήλωση του Δημήτρη Κρεμαστινού περισσότερα, αν είχε ακούσει τη συμβουλή του και εγκατέλειπε την πολιτική. Ή έστω αν επέλεγε το δρόμο της Προεδρίας της Δημοκρατίας. «Του το τόνιζα επανειλημμένα, αλλά το απέρριπτε αμέσως, λέγοντας ότι προτιμούσε να είναι ενεργός έναντι οποιουδήποτε τιμήματος».
Αυτός ήταν όμως ο Ανδρέας. Το «έναντι οποιουδήποτε τιμήματος» ήταν ο τρόπος ζωής του. Από την ανοιχτή σύγκρουση με τον πατέρα του, έως το «Βυθίσατε το Χώρα» και από την παρ’ ολίγο εκτέλεση του από τη Χούντα έως την ανάδειξη της Δήμητρας Λιάνη σε «πρώτη κυρία» της χώρας.
Με πληροφορίες από «Το μυθιστόρημα του ΠΑΣΟΚ» (Γιώργου Λακόπουλου)
