Είναι γεγονός πως οι περισσότερες επαρχιακές ελληνικές πόλεις, φυσικά μη εξαιρουμένης της πρωτεύουσας, επένδυαν για ολόκληρες δεκαετίες στο τσιμέντο. Δυστυχώς η λογική των κάθε μορφής συμφερόντων δημιούργησε σε όλο το μήκος και το πλάτος του ελλαδικού χώρου απρόσωπα, ψυχρά και πανομοιότυπα αστικά κέντρα.
Θες από σύμπτωση γεγονότων, θες από διορατικότητα κάποιων τοπικών παραγόντων και πολιτικών, η Καστοριά κατάφερε εν μέρει να ξεφύγει από αυτήν την πρακτική των προηγουμένων ετών, διατηρώντας -κυρίως στον πυρήνα της παλιά πόλης- τις συνοικίες της αλώβητες.
Σήμερα, με την αναπαλαίωση πολλών παλιών αρχοντικών και τη διαμόρφωση της προκυμαίας, το τμήμα της πόλης που απλώνεται κυρίως στην ακρολιμνιά και πάνω στη μικρή χερσόνησο είναι ένα πραγματικό χάρμα οφθαλμών που δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από όμορφες πόλεις της Βόρειας και Κεντρικής Ευρώπης.
Τα βυζαντινά μνημεία, τα γραφικά λιμανάκια όπου δένουν οι χαρακτηριστικές ψαρόβαρκες, η ευχάριστα διαμορφούμενη νότια προκυμαία σε συνδυασμό με το υπέροχο φυσικό περιβάλλον και ο χαρακτήρας των παραδοσιακών συνοικιών διαμορφώνουν μια εικόνα ειδυλλιακή. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει πως δεν υπάρχουν προβλήματα, τα οποία εντοπίζονται κυρίως στην ποιότητα των νερών και στη διαχείριση του υδάτινου δυναμικού της λίμνης και της περιοχής γενικότερα.
Το ταξιδιωτικό ενδιαφέρον για την Καστοριά παραμένει υψηλό όλο τον χρόνο, και όχι άδικα! Αυτή η εποχή όμως, με την πόλη να έχει φορέσει τα γιορτινά της, τα βουνά με τα λευκά τους σκουφιά να αντικατοπτρίζονται στα ατάραχα νερά και φυσικά τις καρναβαλικές εκδηλώσεις να κορυφώνονται το τριήμερο των Θεοφανίων, μια επίσκεψη στη γοητευτική πόλη του Βορρά αποκτά άλλο νόημα.
Περίπατοι στην προκυμαία: Οπωσδήποτε θα πραγματοποιήσετε τον μικρό γύρο της λίμνης -με τα πόδια είναι ο καλύτερος τρόπος-, ξεκινώντας από τη βορινή προκυμαία. Εκεί, πλάι στην παλιά αγορά, βρίσκεται το μικρό λιμάνι όπου δένουν τα «καράβια τους» (χαρακτηριστικές λιμνίσιες βάρκες) οι Καστοριανοί ψαράδες. Στις παραδοσιακές συνοικίες Ντολτσό και Αποζάρι θα ανακαλύψετε εβδομήντα πέντε βυζαντινές και μεταβυζαντινές εκκλησίες. Ισως οι πλέον ενδιαφέρουσες από αυτές είναι η τρίκλιτη βασιλική του Αγ. Στεφάνου, των Αγ. Αναργύρων, των Ταξιαρχών, η μονόκλιτη του Αγ. Νικολάου, η τρίκοχη της Παναγιάς Κουμπελίδικης. Από τα επώνυμα αρχοντικά να αναφέρουμε αυτά των Παπαπέτρου, Γάκη, Μπασάρα και των αδελφών Εμμανουήλ, αλλά και το αρχοντικό του Νεράτζη-Αϊβάζη που πλέον λειτουργεί ως λαογραφικό μουσείο. Το σούρουπο οπωσδήποτε αξίζει μια βόλτα ώς τον λόφο του Προφήτη Ηλία για να απολαύσετε το μοναδικό ηλιοβασίλεμα με φόντο τη λίμνη και τα χιονισμένα βουνά.
Η Καστοριά του πολιτισμού: Ξεχωριστή αναφορά θα πρέπει να γίνει στο βυζαντινό μοναστήρι της Μαυριώτισσας που βρίσκεται στο πιο όμορφο σημείο του περιμετρικού δρόμου. Σε ελάχιστη απόσταση θα δείτε το εκπληκτικό Σπήλαιο του Δράκου, το μοναδικό αξιοποιημένο παραλίμνιο σπήλαιο της Ελλάδας που είναι επισκέψιμο από το κοινό (πληροφορίες τηλ. 24670 26777 & 24670 29630). Θα επισκεφθείτε το Βυζαντινό Μουσείο, που φιλοξενεί μια από τις μεγαλύτερες ελληνικές συλλογές βυζαντινών και μεταβυζαντινών εικόνων (τηλ. 24670 26781). Αξιόλογο είναι το Μουσείο Ενδυματολογίας – θα το βρείτε στη συνοικία Ντολτσό και στεγάζεται στο αρχοντικό των αφών Εμμανουήλ του 1750. Ιδιαίτερη αναφορά θα πρέπει να γίνει στο επιβλητικό αρχοντικό του Νεράτζη-Αϊβάζη, που κτίστηκε τον 17ο αιώνα και λειτουργεί σήμερα ως λαογραφικό μουσείο, τηλ. 24670 28603.
Πιάνουμε χιόνι στο Βίτσι: Ακολουθώντας τον ορεινό δρόμο που συνδέει την Καστοριά με τη Φλώρινα μέσω Βιτσίου (60 χλμ.), μπορείτε να προσεγγίσετε το μικρό χιονοδρομικό κέντρου Βιτσίου που βρίσκεται σε ύψος 1.700 μέτρων (22 χλμ. από Καστοριά), μέσα από μια διαδρομή υψηλής αισθητικής αξίας, που διασχίζει δάση οξιάς και προσφέρει μοναδική θέα στις κορφές του Βιτσίου. Πηγαίνοντας προς το χιονοδρομικό και παρεκκλίνοντας ξανά από την πορεία σας μπορείτε να πάτε ώς το ενδιαφέρον παραδοσιακό χωριό Πολυκέρασο.
Προς Κορέστεια: Οδηγώντας στον παλιό δρόμο που συνδέει την Καστοριά με τις Πρέσπες, αξίζει να αναζητήσετε τον ξεχασμένο κόσμο των Κορεστείων. Πρόκειται για μια συστάδα παραδοσιακών ορεινών οικισμών (Ανω και Κάτω Κρανιώνα, Χάλαρα, Μελάς, Μακροχώρι, Μαυρόκαµπος, Αγιος Αντώνιος, Γάβρος, Κώττας και Βατοχώρι), που απλώνονται στα όρια της κοιλάδας του Λαδοπόταμου, με έντονο αρχιτεκτονικό και πολιτισμικό ενδιαφέρον. Το χωριό Μελάς έγινε γνωστό όταν εδώ στις 13 Οκτωβρίου του 1904 οι Τούρκοι σκότωσαν τον Παύλο Μελά.
Μαγική θέα στον Απόσκεπο: Το χωριουδάκι Απόσκεπος απλώνει τα σπιτικά του σε ύψος 850 μέτρων και απέχει από το κέντρο της Καστοριάς μόλις 5 χιλιόμετρα. Ο οικισμός σήμερα, αν και μοιάζει με φάντασμα του παλιού του εαυτού, διατηρεί κάποια από τα αυθεντικά αρχιτεκτονικά του γνωρίσματα. Οπωσδήποτε όμως τις εντυπώσεις κερδίζει η πλακόστρωτη πλατεία με τα θεόρατα πλατάνια, τις πολυάριθμες πέτρινες κρήνες και τη θαυμάσια θέα. Στην κόψη μιας δασωμένης ράχης που δεσπόζει πάνω από τον Απόσκεπο, διακρίνεται ο μικρός ναός του Προφ. Ηλία. Εδώ, σε υψόμετρο 1.100, κρύβεται ανάμεσα σε τεράστιες βελανιδιές το απέριττο παρεκκλήσι, σε σημείο με πανοραμική θέα.
Εκδρομή στην Κλεισούρα: Η Κλεισούρα ή αλλιώς η Βλαχοκλεισούρα είναι ένα από τα πιο ονομαστά βλάχικα χωριά της Ελλάδας και απέχει από την Καστοριά 30 χιλιόμετρα. Η ορεινή πολίχνη απλώνει τις τέσσερις γειτονιές της σε υψόμετρο από 1.100 έως 1.250 μέτρα, ψηλά στις δασωμένες πλαγιές του βουνού Μουρίκι. Η ιστορία της χάνεται στα βάθη του χρόνου, καθώς δημιουργήθηκε περίπου τον 15ο αιώνα με τη συνένωση πέντε όμορων οικισμών. Αρχικά οι Κλεισουριώτες ήταν κτηνοτρόφοι και τυροκόμοι. Αργότερα ασχολήθηκαν με το εμπόριο, ενώ αρκετοί, εκμεταλλευόμενοι την πλεονεκτική θέση του τόπου τους, εκτελούσαν χρέη αγωγιάτη. Την εποχή της ακμής ζούσαν πάνω από 1.000 οικογένειες, ενώ Κλεισουριώτες διατηρούσαν εμπορικούς οίκους στη Βιέννη, στη Βουδαπέστη, στο Βελιγράδι, στην Οδησσό, στην Κων/πολη.
Ξεφάντωμα με τα Ραγκουτσάρια: «Ραγκουτσάρια» ονομάζουν οι Καστοριανοί το τοπικό καρναβάλι που πραγματοποιείται εδώ το τριήμερο των Θεοφανίων. Είναι μια από τις πιο αυθεντικές ελληνικές γιορτές του Δωδεκαημέρου με εμφανείς ρίζες στην αρχαία διονυσιακή λατρεία. Το ξέφρενο γλέντι, τα πειράγματα, τα κεράσματα και η δυνατή μουσική πίστευαν πως συντελούσαν στην απομάκρυνση των κακών πνευμάτων που ταλαιπωρούσαν τους ανθρώπους. Ετσι λοιπόν μην περιμένετε παρελάσεις αρμάτων, σερπαντίνες και λατινοαμερικανικές μουσικές. Εδώ κυρίαρχο ρόλο παίζουν οι μπάντες των χάλκινων που καταφτάνουν από πόλεις της Β. Ελλάδας αλλά και των Βαλκανίων. Οι ντόπιοι, σύμφωνα με το έθιμο, μαζεύονται σε μεγάλες παρέες, μασκαρεύονται και βγαίνουν στους δρόμους. Οπου δουν μια μπάντα μουσικών δίνουν το μπαξίσι τους και η μπάντα παίζει γι’ αυτούς, ακολουθώντας όπου πάνε! Το διαχρονικό αυτό έθιμο πήρε το σημερινό όνομά του από τα ρωμαϊκά χρόνια, τότε που τα μπουλούκια των μασκαράδων ονομάζονταν rogatores, δηλαδή «ζητιάνοι».
Μουσείο Παλαιοντολογίας-Παλαιοβοτανικής Νόστιμου: Από το Δισπηλιό θα κατευθυνθείτε προς Αργος Ορεστικό (5 χλμ.) και θα συνεχίσετε για το χωριό Νόστιμο (12 χλμ.) όπου μια μοναδική ανακάλυψη από ομάδα Γερμανών επιστημόνων έφερε το 1961 στο φως ένα απολιθωμένο δάσος που αποτελείται από τροπικά φυτά με κορμούς ηλικίας 15-20 εκατ. χρόνων! Εδώ λειτουργεί Μουσείο Παλαιοντολογίας-Παλαιοβοτανικής υπό την εποπτεία του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, πληροφορίες τηλ. 24670 84588.
Βόλτα στο Δισπηλιό: Εύκολα από το κέντρο της πόλης θα πάτε στο χωριό Δισπηλιό (7 χλμ.), όπου ανιχνεύτηκαν απομεινάρια νεολιθικής κατοίκησης που χρονολογούνται στο 5500 π.Χ.
Τα υπολείμματα του σημαντικού αυτού προϊστορικού λιμναίου οικισμού, που ανακαλύφθηκαν το 1932, θεωρούνται από τα σημαντικότερα και αρχαιότερα της Ευρώπης! Εδώ βρέθηκε και μια ξύλινη πινακίδα που φέρει χαράγματα ή σήματα, γνωστή ως «Κείμενο ή Δίσκος του Δισπηλιού», με πιθανή χρονολόγηση το 5260 π.Χ. Ο σημερινός οικισμός αναπαριστά την καθημερινότητα του προϊστορικού ανθρώπου, πού έμενε, πώς ετοίμαζε το φαγητό του, τα εργαλεία του κυνηγιού κ.λπ. Πληροφορίες επισκέψιμου χώρου, τηλ. 24670 85765.
Διαμονή
● Ξενοδοχείο «Καστοριά», πάνω στην όμορφα διαμορφωμένη προκυμαία, στις βόρειες όχθες, σε εξαιρετικά ήσυχη τοποθεσία, τηλ. 24670 29453
● «Λιμναίον», παραλίμνιο ξενοδοχείο στον δρόμο προς Δισπηλιό, τηλ. 24670 85111
● «Ορέστειο», ένα κλασικό και βολικό ξενοδοχείο πόλης, τηλ. 24670 22257
● «Esperos Palace Luxury & Spa Hotel», για πολυτέλεια στη διαμονή, τηλ. 24670 24670
● «Byzantium» στη συνοικία Χλόη, τηλ. 24670 21313
Από τα παραδοσιακά αρχοντικά που έχουν μετατραπεί σε ξενώνες αναφέρουμε:
● «Αρχοντικό Αλεξίου Βέργουλα», τηλ. 24670 23415
● «Αρχοντικό της Βενετούλας», τηλ. 24670 22446
● «Αρχοντικό Ωρολογόπουλος», τηλ. 24670 21604
📍 Κείμενο – φωτογραφίες: Θοδωρής Αθανασιάδης / viewsofgreece.com
