Το εύκολο κέρδος, που έχει µετατρέψει σε φρενίτιδα τις βραχυπρόθεσµες µισθώσεις, σε συνδυασµό µε τις µαζικές αγορές από ξένους κατοικιών που πωλούνται κάτω από 1.000 ευρώ το τετραγωνικό µέτρο, έχουν µετατρέψει σε άθλο την αναζήτηση σπιτιού προς ενοικίαση. Σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις, όπου οι κάτοικοι πολλά χρόνια πριν από την επέλαση του Airbnb αδυνατούσαν να βρουν σπίτι, οι κυβερνήσεις έχουν λάβει µέτρα για την εξασφάλιση σπιτιών σε χαµηλή τιµή. Εξάλλου, η «προσιτή στέγη για όλους» αποτελεί ένα θέµα που βρίσκεται ψηλά στην ατζέντα των ευρωπαϊκών θεσµών και είναι βασική προτεραιότητα των ευρωπαϊκών κοµµάτων εν όψει και των ευρωεκλογών του Μαΐου.
Στο πλαίσιο αυτό, σύµφωνα µε πληροφορίες της «Ηµερησίας», ο οργανισµός Housing Europe, µε έδρα τις Βρυξέλλες, για την προώθηση της προσιτής κατοικίας, υπό την οµπρέλα του οποίου βρίσκονται 43.000 οργανώσεις ιδιοκτητών σε όλη την Ευρώπη, εξετάζει την υλοποίηση πρωτοβουλιών µε στόχο την ενίσχυση της φθηνής στέγης στην Ελλάδα. Αυτό, όπως αναφέρουν οι πληροφορίες, θα µπορούσε να επιτευχθεί µέσω της κατασκευής συγκροτηµάτων κατοικιών µε χρηµατοδότηση από κοινοτικά κονδύλια και µέσω συνεργασίας δηµόσιου και ιδιωτικού τοµέα.
Ακριβή μου στέγη
Σύµφωνα µε στοιχεία του Housing Europe, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, το διάστηµα 2007-2016 οι δηµόσιες δαπάνες για την κατασκευή νεόδµητων σπιτιών υποχώρησαν από περίπου 41 δισ. ευρώ σε 27 δισ. ευρώ το 2016, έτος για το οποίο υπάρχουν διαθέσιµα στοιχεία. Ταυτόχρονα, οι κυβερνήσεις το 2007 δαπανούσαν το 0,7% του συνολικού προϋπολογισµού τους για τη χρηµατοδότηση έργων ανάπτυξης νέων κατοικιών, ποσοστό που υποχώρησε σε 0,4% το 2016. H Ελλάδα βρίσκεται εκτός… µετρήσεων, καθώς, όπως διαπιστώνει το Housing Europe, σε αντίθεση µε τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες δεν διέθετε ποτέ απόθεµα κατοικιών που προορίζεται για ενοικίαση από τις κατώτερες εισοδηµατικές κατηγορίες του πληθυσµού.
Στη χώρα µας, µέχρι το 2012, λειτουργούσε ο Οργανισµός Εργατικής Κατοικίας που είχε ως αντικείµενο τον σχεδιασµό και την κατασκευή οικισµών οργανωµένης δόµησης. Σε κάθε πάντως περίπτωση, η Ελλάδα έχει σηµειώσει µία πρωτιά: βάσει των τελευταίων διαθέσιµων δεδοµένων (2017), αποτελεί το κράτος-µέλος µε τα υψηλότερα ποσοστά πληθυσµού -περίπου 40% έναντι 10,4% για την ΕΕ- που οι δαπάνες του για τη διατήρηση της κατοικίας (ΕΝΦΙΑκ.τ.λ.) ξεπερνούν κατά 40% το διαθέσιµο εισόδηµά του.
«Η χώρα µας δεν διαθέτει -σε αντίθεση µε τις περισσότερες χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας- ένα οργανωµένο σύστηµα κοινωνικής κατοικίας. Κι αυτό παρά το γεγονός ότι οι δαπάνες των ελληνικών νοικοκυριών για την κάλυψη των δαπανών στέγασης είναι οι µεγαλύτερες στην Ευρωπαϊκή Ενωση και το ποσοστό αδυναµίας αποπληρωµής στεγαστικών δανείων είναι το υψηλότερο στις χώρες της Ευρωζώνης. Υπό το πρίσµα αυτό, επιβάλλεται να προωθηθούν άµεσα πρωτοβουλίες της κεντρικής διοίκησης και της τοπικής αυτοδιοίκησης για την εξασφάλιση προσιτής και βιώσιµης στέγασης µέσω της έξυπνης µόχλευσης δηµόσιων, ιδιωτικών και υπερεθνικών πόρων» εξηγεί ο καθηγητής του Πανεπιστηµίου ∆υτικής Αττικής και αντιπρόεδρος της Οµάδας Εργασίας στην Ελλάδα του Housing Europe, Γαβριήλ Αµίτσης. Στα προβλήµατα της µείωσης των κονδυλίων στην Ευρώπη για κοινωνική στέγαση και της ανυπαρξίας µέτρων ενίσχυσης της προσιτής στέγασης στην Ελλάδα, ήρθαν να προστεθούν οι βραχυχρόνιες µισθώσεις που συρρίκνωσαν δραµατικά το απόθεµα των διαθέσιµων σπιτιών.
Όπως δηλαδή εξηγούν από το Housing Europe, η οικονοµία διαµοιρασµού ενθαρρύνει ολοένα και περισσότερους να πάψουν να αποσύρουν το σπίτι τους από το καθεστώς των παραδοσιακών, µακροπρόθεσµων ενοικιάσεων. Αυτή είναι η αιτία που οι τιµές των ενοικίων έχουν αυξηθεί σηµαντικά. Ενδεικτικά, στην περιοχή Ζωγράφου, όπου η ζήτηση ήταν διαχρονικά υψηλή, σήµερα το ενοίκιο είναι κατά µέσο όρο ακριβότερο έως 2 ευρώ ανά τετραγωνικό µέτρο, σε σχέση µε το 2015. Την «έξαψη» που έχουν προκαλέσει σε ιδιοκτήτες και µη οι γρήγορες -πλην σε πτωτική τροχιά λόγω υπερπροσφοράς- αποδόσεις του Airbnb φανερώνει χαρακτηριστική περίπτωση διαγκωνισµού µεταξύ υποψήφιων αγοραστών για διαµέρισµα στην Αθήνα.
Ο λόγος για διαµέρισµα µόλις 27 τετραγωνικών µέτρων, στον Νέο Κόσµο, συνοικία που προσελκύει ισχυρότατη ζήτηση από τους… επίδοξους επιχειρηµατίες του Airbnb. Όπως αναφέρει στην «Η» ο ιδιοκτήτης της µικρής αυτής κατοικίας, όταν δηµοσίευσε την αγγελία πώλησης µε ζητούµενη τιµή 23.000 ευρώ, δεν είχε φανταστεί τι θα επακολουθούσε. «Μισή ώρα µόλις µετά την ανάρτηση της αγγελίας, είχα δεχτεί περίπου 20 τηλεφωνήµατα από ενδιαφερόµενους. Μάλιστα, ορισµένοι µου προσέφεραν περισσότερα χρήµατα από το ζητούµενο τίµηµα και ως αποτέλεσµα προχώρησα σε αύξηση της τιµής στις 28.000 ευρώ» αναφέρει στην «Η», υπό τον όρο της ανωνυµίας, ο ιδιοκτήτης του ακινήτου. Πριν από µερικά χρόνια, ο ιδιοκτήτης του συγκεκριµένου διαµερίσµατος θα δυσκολευόταν να βρει ενοικιαστή, σήµερα οι προοπτικές που δηµιουργεί το Airbnb προκαλούν… φαινόµενα πλειοδοσίας.
Κοινός, βέβαια, παρονοµαστής της νέας εποχής στην αγορά κατοικίας, που έχουν δηµιουργήσει τόσο οι βραχυπρόθεσµες ενοικιάσεις όσο και η ανάκαµψη τιµών, είναι ότι η εξασφάλιση στέγης έχει γίνει ακριβή υπόθεση. «Στα διαµερίσµατα και εν γένει στις κατοικίες που βρίσκονται σε περιοχές µε διεθνή ζήτηση για βραχυχρόνια µίσθωση µέσω των πλατφορµών βραχυχρόνιας ενοικίασης καταγράφεται άνοδος των ενοικίων. Σε µεσοσταθµικά επίπεδα οι ζητούµενες τιµές ενοικίων έχουν αυξηθεί περί 17% στην Αθήνα, 14% στη Θεσσαλονίκη και 5% στην υπόλοιπη χώρα» εξηγεί ο πρώην πρόεδρος του Ινστιτούτου Εκτιµητικής, Μπάµπης Χαραλαµπόπουλος. «Δίχως αµφισβήτηση το Airbnb έχει οδηγήσει σε αύξηση των εισοδηµάτων σε περίοδο κρίσης, όπως και στην ενδεχόµενη αύξηση της απασχόλησης στον κλάδο της οικοδοµής, καθώς έχουν αναθερµανθεί οι εργασίες ανακαίνισης. Ταυτόχρονα, όµως, έχει δηµιουργήσει προβλήµατα κοινωνικής συνοχής, µε ορισµένες συνοικίες να τείνουν να µετατραπούν σε τουριστικά γκέτο» σηµειώνει ο κ. Χαραλαµπόπουλος.
Χρηματοδότηση από την Ε.Ε.
Μπορεί στην Ελλάδα η συζήτηση να επικεντρώνεται στο ύψος και τα κριτήρια χορήγησης των επιδοµάτων ενοικίου, όµως, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αυτό που προέχει είναι η εξασφάλιση προσιτής κατοικίας ιδίως για τους πλέον αδύναµους. ∆εν είναι τυχαίο που ο πρώην πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ροµάνο Πρόντι, στο περιθώριο πρόσφατης συνάντησής του µε τον πρόεδρο της Κοµισιόν Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ τόνισε ότι οι πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Ενωσης για τη διεύρυνση της κοινωνικής κατοικίας θα πρέπει να εντατικοποιηθούν. Βάσει των σηµερινών δεδοµένων, προβλέπεται η χρηµατοδότηση της προσιτής κατοικίας, µέσω διαρθρωτικών κεφαλαίων ύψους 6,6 δισ. ευρώ, από τα οποία 5,24 δισ. προβλέπεται να κατευθυνθούν στην υλοποίηση έργων ενεργειακής αναβάθµισης των υφιστάµενων κατοικιών.
Από την πλευρά της, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων έχει επενδύσει από το 2011 έως το 2016 συνολικά 7,6 δισ. ευρώ σε έργα ανάπτυξης κοινωνικής κατοικίας. Ταυτόχρονα, µέσω του σχεδίου Γιούνκερ, από το 2015 έχουν διατεθεί 1,7 δισ. ευρώ σε έργα ενεργειακής αναβάθµισης κατοικιών, κυρίως, στη Γαλλία, την Ισπανία, την Πορτογαλία και την Πολωνία. Χαρακτηριστική περίπτωση απορρόφησης κοινοτικών κονδυλίων µε σκοπό την κατασκευή προσιτών σπιτιών αποτελεί η αυτόνοµη κοινότητα της Ισπανίας Ναβάρε.
Εκεί, µέσω προγράµµατος, που χρηµατοδοτείται µε ευρωπαϊκά κεφάλαια, η κυβέρνηση έχει ξεκινήσει να κατασκευάζει 524 διαµερίσµατα, υψηλών προδιαγραφών ενεργειακής κατανάλωσης, που θα διατίθενται για ενοικίαση σε προσιτές τιµές. Οι κατοικίες, που θα απευθύνονται σε νέους, ηλικιωµένους και οικογένειες χαµηλής εισοδηµατικής κατηγορίας, θα ολοκληρωθούν το 2021 και έχουν χρηµατοδοτηθεί κατά 50% (40 εκατ. ευρώ) από ευρωπαϊκά κονδύλια, µέσω της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ). Στη Μεγάλη Βρετανία, η ΕΤΕπ έχει χρηµατοδοτήσει µε 461 εκατ. ευρώ έργο συνολικού προϋπολογισµού 1,3 δισ. ευρώ, για την εγκατάσταση περίπου 7 εκατοµµυρίων έξυπνων µετρητών ρεύµατος σε κατοικίες. Στη Γαλλία, η ΕΤΕπ χρηµατοδότησε µε 400 εκατ. ευρώ το πρόγραµµα ενεργειακής αναβάθµισης περίπου 40.000 κατοικιών και διαµερισµάτων σε ολόκληρη τη χώρα.
