Παράγοντας ανάπτυξης – το φυσικό περιβάλλον και η προστασία του.
Η 3η Μαρτίου έχει καθιερωθεί από τον ΟΗΕ ως παγκόσμια ημέρα για την άγρια ζωή. Η απόφαση αυτή έχει σκοπό να αφυπνίσει την περιβαλλοντική συνείδηση όλων μας και να μας θυμίζει ότι είναι χρέος, του καθενός ξεχωριστά αλλά και όλων μαζί, να προστατευτεί το περιβάλλον από τους κινδύνους που το απειλούν.
Γιατί η προστασία του περιβάλλοντος εναπόκειται κυρίως στον άνθρωπο, ως κύριο υπεύθυνο, για τη διαμόρφωση-τροποποίηση των φυσικών συνθηκών, που έτσι κι αλλιώς επισυμβαίνουν ενίοτε κι από την ίδια τη φύση, με τους όρους όμως που η ίδια επιβάλει.
Με την έννοια αυτή καθιερώθηκαν-θεσπίστηκαν από το 1970 και μετά (αν εξαιρεθεί ο αναγκαστικός νόμος 856/1937, που χρόνο-απέχει από τη σύγχρονη νομοθεσία) κανόνες και θεσμοί τόσο από το εθνικό δίκαιο, όσο και από Διεθνείς Συμβάσεις και Κοινοτικές Οδηγίες, για το σύνολο των οικοσυστημάτων και πρώτιστα για ορισμένες περιοχές που έχουν χαρακτηριστεί ως ευαίσθητες (οικολογικά), ή περιοχές που χρήζουν άμεσης προστασίας, ή και διάφορες άλλες κατηγορίες οικοτόπων που έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον και απαιτούν προστασία. Έτσι κι αλλιώς τα δάση και οι δασικές εκτάσεις προστατεύονται στην Ελλάδα ήδη από 1836 με Βασιλικό Διάταγμα και βέβαια με το Σύνταγμα του 1975.
Από τις πρώτες περιοχές για τις οποίες υπήρξε «ανάγκη» προστασίας και αναγνωρίστηκαν διεθνώς ως προστατευόμενες περιοχές, είναι οι υγροβιότοποι με τη γνωστή συνθήκη Ραμσάρ, ενώ χρειάστηκε να «κυλήσει πολύ νερό» μέχρι τη θεσμοθέτηση που οδήγησε στην ανάπτυξη του δικτύου Natura 2000 με την οδηγία 92/43 της τότε ΕΟΚ.
Η Συνδιάσκεψη του Ρίο τον Ιούνιο του 1992 αποτελεί σταθμό στην ιστορία της προστασίας του Περιβάλλοντος, καθώς για πρώτη φορά εμφανίζεται ο όρος «ανάπτυξη». Με την υιοθέτηση μιας σειράς κειμένων, τίθενται οι βάσεις για τη βιώσιμη ή αειφόρο ανάπτυξη και τη διατήρηση των φυσικών πόρων, ώστε όλοι να ωφελούνται εξίσου, με τη προυπόθεση της προστασίας του περιβάλλοντος και της διατήρησης της βιοποικιλότητας.
Τόσο η εξέλιξη της επιστημονικής γνώσης, όσο και η ανάπτυξη ευαισθησιών και ολιστικής οικολογικής συνείδησης, έχουν διαμορφώσει σύγχρονους κανόνες, αποδεκτούς από τη πλειοψηφία των πολιτών και κατοίκων αυτών των περιοχών, σε αντίθεση με τα πρώτα χρόνια (δεκαετίες ’70, ’80) που υπήρχε έντονη αμφισβήτηση των εννοιών της προστασίας και της ορθολογικής διαχείρισης.
Η ορθολογική διαχείριση, προστασία και διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος αποτελούν μοχλό ανάπτυξης και όχι ανασταλτικό παράγοντα των τοπικών οικονομιών! Σε μια εποχή μάλιστα που το ζητούμενο είναι η ανασυγκρότηση ενός δικαίου, κοινωνικά και περιβαλλοντικά, μοντέλου στην οικονομία, που θα δημιουργήσει μακροχρόνια, απασχόληση και ευημερία, κυρίως στο κόσμο της υπαίθρου.
Κατά συνέπεια, η έννοια της ανάπτυξης είναι άμεσα συνδεδεμένη με την ορθολογική διαχείριση του περιβάλλοντος και ιδιαίτερα των αξιόλογων και προστατευόμενων περιοχών και οικοσυστημάτων.
Έτσι στο νέο παραγωγικό μοντέλο που θα βγάλει τη Χώρα και συνακόλουθα τη περιοχή μας από την παρατεταμένη κρίση καθώς και σε οποιοδήποτε σχέδιο ανασυγκρότησης δε θα πρέπει να παραλείπονται μια σειρά από σημαντικές μεταρρυθμίσεις στους τομείς της δημόσιας πολιτικής για το περιβάλλον, που είτε είναι σε εξέλιξη, είτε θα πρέπει να ξεκινήσουν άμεσα, όπως είναι:
η ολοκλήρωση του κτηματολογίου και των δασικών χαρτών
η προστασία των φυσικών περιοχών
η ορθολογική διαχείριση των απορριμμάτων στις κατευθύνσεις της κυκλικής οικονομίας
η πράσινη ενεργειακή μετάβαση και
η ενίσχυση των δημόσιων δομών περιβαλλοντικού και χωρικού σχεδιασμού και ελέγχου
Εξάλλου, δεν είναι μόνο η περιβαλλοντική πολιτική που επιβάλλει και απαιτεί κανόνες στη διαχείριση των φυσικών διαθεσίμων. Είναι και η κοινή αγροτική πολιτική της ΕΕ, η οποία παρέχει σημαντικές ευκαιρίες ώστε να βελτιωθεί η περιβαλλοντική διαχείριση στον γεωργικό τομέα, καθώς το αγροτικό εισόδημα εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από τις ενισχύσεις της ΚΑΠ. Ωστόσο, η ευκαιρία αυτή μπορεί να γίνει πραγματικότητα μόνο όταν τα σχετικά μέτρα πολιτικής είναι στοχευμένα από γεωγραφική άποψη, διαθέτουν επαρκείς πόρους και εφαρμόζονται αποτελεσματικά.
Οι προστατευόμενες περιοχές προσφέρονται για την ανάπτυξη οικονομικών δραστηριοτήτων, δημιουργία θέσεων εργασίας, εκπαίδευσης, δημιουργία τοπικής ταυτότητας ή απλά και μόνο αναψυχή. Για το λόγο αυτό οι τοπικές κοινωνίες έχουν ενεργό ρόλο στην προστασία και διαχείριση αυτών των περιοχών και κάθε λόγο να τις προστατεύουν.
Μιμίκος Κώστας
Γεωπόνος τ.ε., και με την ιδιότητα του
Γραμματέα του φορέα διαχείρισης
προστατευόμενων περιοχών
Δυτικής Μακεδονίας
