Επιλεγμένες, αναφορές από τον Δημήτρη Μήρτσιο
Μας χαροποίησε διπλά εμάς τους φίλους του Νίκου Δόικου η διεθνής διάκριση του, εκ μέρους της Ομοσπονδίας Ιταλών Συγγραφέων, με ειδική έκδοση PEGASO CRECO, για τους σημαντικότερους εν ζωή σύγχρονους Έλληνες ποιητές.
Η μετριοφροσύνη και το λεγόμενο «χαμηλό προφίλ» πολλές φορές εμποδίζει να αναδειχτούν αξίες και πράγματα που πρέπει να γνωρίζει ο κόσμος , ιδίως οι νεότεροι. Πιστεύοντας ότι θα προσκρούσομε στην δική του μετριοφροσύνη επιλέξαμε να σας παρουσιάσομε σχολιασμούς και κριτικές του πολύπλευρου συγγραφικού του έργου, διακεκριμένων ανθρώπων, ιδίως δε για την συλλογή «Ρανίδες ύδατος κι αίματος» η οποία ιδιαιτέρως τιμάται στην παραπάνω Ιταλική Ανθολογία.
Η δύναμη της φιλίας και μία εσωτερική ανάγκη μας ώθησε στην πράξη αυτή, πέραν των άλλων, και ως απόδοση της οφειλόμενης εκ μέρους μας τιμής και ευγνωμοσύνης στον συνάδελφο αρχιτέκτονα , ποιητή και συγγραφέα.
Ευχόμαστε στο μέλλον να μας προσφέρει και νέες επιτυχίες. Εγγύηση προς τούτο αποτελούν οι γνώσεις αλλά και οι εμπειρίες του.
Η χαρά του πάντα θα είναι και δική μας χαρά.
Η τιμή του και δική μας τιμή.
Οι κριτικές που ακολουθούν είναι ένα μέρος εξ όσων γνωρίζουμε και μάλιστα μικρά αποσπάσματα των κριτικών σχολιασμών, χάριν οικονομίας χώρου. Τις παραθέτουμε ελπίζοντας ότι θα αποτελέσουν καθοριστικά στοιχεία για την διαμόρφωση μιας πιο ολοκληρωμένης άποψης για τον δικό μας ποιητή και συγγραφέα.
Νίκος Μέρτζος 6/12/2010 (για την πρώτη συλλογή «Γενιά του Νοέμβρη των εκδόσεων Καστανιώτη, Αθήνα )
«Αγαπητέ μου Νίκο .
Τελικά αποκαλύπτεσαι. Είσαι Ποιητής. Όσα άλλα πολλά στοχάσθηκες, έφτιαξες, έγραψες, πρότεινες και μας χάρισες είναι καλά επειδή τα είδε διαφορετικά η ματιά του Ποιητή, τα εθέρμανε το αίσθημα του Ποιητή και τα κίνησε η πνοή του Ποιητή. Αλλιώτικα, όσες σπουδές, τέχνες, σκέψεις και αποστολές άσκησες θα ήσαν χύδην κοινές έως άχρηστες, απλώς ατομικές, ακόμη και βλαπτικές.
Κομίζεις αληθινά ποιήματα που τα διαπερνά, σαν αύρα, η μαγεία και η σοφία. Μηδέν άγαν και εν μέτρω αποστάζουν τη Ζωή, τα προτάγματα της Πολιτικής και τα συντριπτικά κατάγματα της πολιτικάντικης συναλλαγής. Το συνοπτικότερο και ουσιαστικότερο σχόλιο των πολύχρονων εθνικών Γενικών Εκπτώσεων.
Εύγε, φίλε! Σ’ ευχαριστώ απ’ την καρδιά μου για το ωραίο δώρο σου, τόσο αισθαντικό και οδυνηρό. Αν δεν κατείχες όπως κατέχεις την Ελληνική Γλώσσα , πώς θα διάλεγες ένα-ένα τέτοια καίρια λόγια, πώς θα σήμαινες τόσα σήμαντρα, πώς θα άπλωνες τέτοια ομορφιά τόσο μελαγχολικά! Τελικά επιβεβαίωσες την ελπίδα. Το άλας της γης δεν έχει μωρανθεί.
Ο Θεός να σε ευλογεί.
Με φιλία , Νίκος Μέρτζος »
Χρήστος Γιανναράς 6/3/2012
για το πολυβραβευμένο δοκίμιο «Μετά τη βαρβαρότητα»
των Εκδόσεων Καστανιώτη, Αθήνα (Πανελλήνιο βραβείο «Π.Φωτέας» εξ Ακαδημαϊκών επιτροπής)
«Αγαπητέ μου Νίκο,
νομίζω ότι είναι πολύ σημαντικό το καινούργιο σου βιβλίο, πραγματικά θαυμαστό σε ευφυΐα, γλωσσική έκφραση, θεματική.
Μόνο αν έχεις έκτακτη ξαφνική τύχη θα προσεχθεί και θα διαβαστεί. Το κυρίαρχο τέλμα θάβει κάθε νύξη αποκάλυψης ή διατάραξης της δικής του επιθανάτιας αδράνειας.
Αλλά έχει σημασία, για όλους μας, να κατατίθεται ο άλλης ποιότητας λόγος. Όχι σαν ελπίδα, ως πραγματικότητα που κατατροπώνει τη φτηνή ιδιοτέλεια. Αδιόρατα.
Με την αγάπη μου
Χρήστος »
Κρις Λιβανίου , κριτικός λογοτεχνίας, Λονδίνο
για την βραβευμένη ποιητική συλλογή
«Συναμφότερα και λίγα μόνα»,Εκδόσεις των Φίλων,Αθήνα
(…..) Στα Συναμφότερα και λίγα μόνα, ο Νίκος Δόικος ψηλαφεί άυλα πράγματα, συναισθήματα και σκέψεις φυσικά, αλλά και πράγματα που συνήθως δεν μιλάνε, όπως οι πένες για παράδειγμα, και το κάνει όχι με διάθεση παιχνιδιού αλλά με την ανάγκη να αγγίξει τους συμβολισμούς που κάποιες φορές διακατέχουν όσα αναμετριώνται με την καθημερινή τριβή :
Η πένα γράφει μόνη της,
μόνη κι ανεπίβλεπτη.(….)
Κι ‘κειν’ η δυστυχής ιδέα
ντροπιασμένη, κατακόκκινη
τρύπωσε στο κοχύλι.
Η συμπυκνωμένη σκέψη (και ακόμα περισσότερο η συμπυκνωμένη γραφή) είναι κάτι που δεν συναντά κανείς συχνά, οι άνθρωποι έχουν την τάση να ξετυλίγουν και να ξεδιπλώνονται με ευκολία. Μια από τις αρετές αυτής της συλλογής είναι η δημιουργία και η διατήρηση της ισορροπίας ανάμεσα στο εμφανές και το ελάχιστα κρυμμένο. Ο αναγνώστης αποκτά την επιθυμία να τραβήξει την κουρτίνα και να δει τι κρύβεται πίσω από τους στίχους, τις αλληλουχίες και τις σιωπές, και έχει ταυτόχρονα την εντύπωση ότι ο ποιητής θα είναι εκεί για να τον ξεναγήσει. Το εγώ που γράφει δεν είναι ένας απλός παρατηρητής, μετέχει στα τεκταινόμενα με συναισθηματική εμπλοκή. (……….)
(…)Ο άνθρωπος στους στίχους του Νίκου Δόικου δεν απομονώνεται από το σημερινό γίγνεσθαι, το αντίθετο μάλιστα : αντιμετωπίζεται ως ένα σύνολο ιστορικών και προσωπικών εμπειριών, και αυτό έχει ως αποτέλεσμα ένα είδος «μοντέρνου» ουμανισμού, πρωτότυπου και φρέσκου.
Αν και δεν αποτελεί κινητήριο δύναμη ούτε άξονα για το σύνολο της συλλογής, ο έρωτας υπολανθάνει, εγκαθίσταται στις πίσω σκέψεις και διαγράφει την αχνή πορεία των μη-αναστρέψιμων αλλαγών. Φωτίζει επίσης ένα από τα καλύτερα ποιήματα αυτής της συλλογής:
Κοιλώματα της γης
Πλαγιάσαμε στα μυστικά κοιλώματα της γης
γιομάτα πλατανόφυλλα του Οκτώβρη,
πέτρινες φλέβες σκαλισμένες στις πλαγιές,
μαλαματένιο φόντο, ιδεογράμματα
γνωστά μόνο στους μύστες
των παλιών μας εξεγέρσεων.
Με δισταγμό ψηλάφησες στο στήθος μου
βαθιάν ουλή παλιάς πληγής
στο στέρνο χαραγμένη
και μάτωσες χωρίς να πληγωθείς.
Σύννεφο πέρασε μπροστά ‘πο το φεγγάρι
αρπάζοντας το φως του, καμαρώνοντας
τις φωτεινές ανταύγειες στις καμπύλες του,
τις φορτωμένες με ιδρώτα και βροχή.
Πόσες απρόσμενες βροχές
τότε που θέλαμε ήλιο
και πόσες άλλες αρνηθήκανε
τις λιτανείες και τα ξόρκια των αγρών
αφήνοντας λίγ’ άνθη ξηρασίας
ν’ απολογούνται για τη στείρ’ απροθυμία τους.
Θα ‘ρθει καιρός και πάλι να πλαγιάσουμε
στα μυστικά κοιλώματα της γης
γιομάτα ελπίδες κι όνειρα της Άνοιξης,
κόκκινες φλέβες κεντημένες στις πλαγιές
σε σμαραγδένιο φόντο, τα ορμητικά πρωινά,
όταν με πάθος θα εφορμάνε τα παιδιά μας
χωρίς τους μύστες των παλιών μας εξεγέρσεων.
Κρις Λιβανίου , Λονδίνο »
Χριστίνα Λιναρδάκη, κριτικός
Το «Απόδειπνο για PIGS» του Νίκου Δόικου
από τις Εκδόσεις των Φίλων
Κατετάγη στις top 5 συλλογές του 2013 στον Πανελλήνιο
Διαγωνισμό Best of 2012-2014 του Stigmalogou
«Καιρό τώρα περιμένω ως αναγνώστρια να δω να αποτυπώνεται στον ποιητικό λόγο ο αντίκτυπος της πολύπαθης οικονομικής μας συγκυρίας και επιτέλους τον είδα στο «Απόδειπνο για PIGS» του Νίκου Δόικου.
Σε αυτό το βιβλίο που συνδυάζει πολιτικές αιχμές, κοινωνική ευαισθησία και πολλά στοιχεία ακόμη, ο Νίκος Δόικος γράφει ποιήματα που μυρίζουν Ελλάδα κυρίως, αλλά αναδύουν και λεπτά αρώματα από την Ιρλανδία, την Ισπανία και την Πορτογαλία ( άλλωστε P.I.G.S. είναι το γνωστό αρκτικόλεξο για τις Πορτογαλία, Ιρλανδία. Ελλάδα, Ισπανία). Ίσως να ήταν αναμενόμενο ένα τέτοιο αποτέλεσμα, δεδομένης της προηγούμενης δουλειάς του (το 2012 τιμήθηκε με πανελλήνιο βραβείο πολιτικο-κοινωνικού δοκιμίου για το βιβλίο του «Μετά τη βαρβαρότητα»). (……………..)
PIGS λοιπόν και ο Δόικος μας ταξιδεύει σε κεντρικές πλατείες και των τεσσάρων χωρών, καβάλα πάνω σε έναν άνεμο σαρωτικό που φέρνει μαζί του τον απόηχο του επικού παρελθόντος, τον σημερινό κοινωνικό παλμό και πολλές ακόμα εικόνες που καταφέρνουν αυτό που για τους περισσότερους σύγχρονους ποιητές είναι άπιαστο όνειρο:- να βγάλουν τα ποιήματα από το πλαίσιο της προσωπικής εμπειρίας και να τα κάνουν κάτι διαφορετικό, μια κοινωνική εμπειρία, ένα κοίταγμα στην ουσία των πραγμάτων.
Χριστίνα Λιναρδάκη ,κριτικός λογοτεχνικών έργων
Δάφνη Μαρία Γκυ , λογοτέχνης κριτικός
« Νίκος Δόικος: Ρανίδες ύδατος και αίματος
Εκδόσεις των Φίλων, Αθήνα, 2016
Η ποίηση των κοινωνικών αγώνων και του φωτός. Η ποίηση της στηλίτευσης, αλλά και της αισιοδοξίας που από κάπου πάντα ξεμυτίζει, διότι δεν μπορεί να γίνει αλλιώς. Η ποίηση της αγάπης προς την πατρίδα, τα ιδανικά που είναι σαν τα δέντρα : πεθαίνουν, και η ρίζα θρέφει τον κορμό όλο τον χειμώνα. Το άγγιγμα της κοινωνίας και των εξελίξεων στους κόλπους της, μέσα από τους στίχους. Η πολιτική ποίηση. Αυτή είναι η ποίηση του Νίκου Δόικου.(…….)
Οι «Ρανίδες ύδατος και αίματος», οι οποίες αποτελούν και τον τίτλο της καινούριας ποιητικής του συλλογής, σημαίνουν Γολγοθά. Έναν Γολγοθά που περνά η Ελλάδα πολλά χρόνια τώρα, και ο οποίος κανείς δεν ξέρει ακόμα πού θα καταλήξει.
Το δεύτερο ποίημα, «Στον λεμονόκηπο των αστεριών», ξεχύνεται ποταμός ξεκλειδώνοντας το υπόλοιπο βιβλίο:-
«Η Μάνα Γη μου
όπου γεράκια αραδίζουν
με την φωτιά και τα ομόλογα
μα η Γη μου πάντα κατισχύει
με το διαμάντι του Φωτός και
την τιμή του Γαλάζιου»(….. )
(…)«με το νάμα της κρυφής πηγής
και την ανάσα του πεύκου».
Σε πολλά ποιήματα οι επιστημονικοί όροι (εδώ τα ομόλογα) αναμειγνύονται με τον λυρισμό και το πάθος, για να καταλήξουν σε μια ατμόσφαιρα επανάστασης ενάντια σε όλα αυτά που πνίγουν τον ελληνικό λαό σήμερα.
(…) Διάχυτη μέσα στα ποιήματα του Δόικου είναι και η αγάπη του για την ιδιαίτερη πατρίδα του την Μακεδονία γενικότερα, και την Καστοριά ειδικότερα. Αγγίζει με τρυφερότητα, θα ’λεγε κανείς, την ιστορία, το παρόν και την φύση και των δύο, ενώ στην Καστοριά αφιερώνει ένα πολύστιχο τετρασέλιδο ποίημα, το «Καστορία λίμνη» (σελ. 43). (……………….)
Δάφνη Μαρία Γκυ Αθήνα 16/12/2016
Αλέξης Γούδας , φιλόλογος συγγραφέας
«Για την καινούρια ποιητική συλλογή του Νίκου Δόικου «Ρανίδες ύδατος κι αίματος»».
«Αρχικά να σημειώσω πως θεωρώ την συνέπεια σπουδαίο προσόν μα και δυσεύρετο. Τώρα θα μου πει κανείς τι σημαίνει συνέπεια στην ποίηση .Θα απαντήσω , μια ατελείωτη περιπλάνηση προς πάσα κατεύθυνση , υπό την καθοδήγηση όμως μιας αυστηρής εσωτερικής πειθαρχίας. Στην νέα του συλλογή ο Νίκος Δόικος με μια γλώσσα γαρνιρισμένη με απανωτά στρώματα παιδείας , καταθέτει το νέο του σχέδιο σαν συνέχεια των προηγούμενων.(……………)
Όχι η ποίηση αυτή δεν ζεύεται σε ιδεολογικά άρματα απλά ο ποιητής ως κοσμοπολίτης , γνωρίζει πολύ καλά πως οικουμενική κουλτούρα χωρίς εθνικά πόδια δε μπορεί να σταθεί. Γι αυτό και αγωνιά για την αποποίηση της κληρονομιάς μας μέσα από την θλιβερή παραδοχή της συλλογικής μας αχαριστίας στο ποίημα του «Συλλήβδην»(σελ.25).
Ο τόνος δίνεται από την αρχή .
«…..Βαρδάρης στα μαλλιά σου ανάβρα.
Μου λες : ανάσανε πάλι την αύρα
τού Θερμαϊκού, τα’ αστέρια μέτρα
που τα μετρούσαμε με τ ‘ασφαλίτικο πιο κει δυο μέτρα,
κείνες τις νύχτες τις ακίνητες, μήπως μας διέφυγε
κάποιο με τ’ άλλα τ’ άμωμα τής εποχής και ξέφυγε
στις αλλαγές–συναλλαγές ανάμεσα.» (…………….)
Πολλές φορές αισθάνθηκα ότι η γλώσσα στα ποιήματα διασπαθίζει το μέσα της. Πως παρελαύνουν μπροστά μου περήφανα τα σχήματα λόγου. Μα ωστόσο όχι χωρίς αιτία. Η γλώσσα του εκδικείται και περιπλέκει ριζικά την αλήθεια του λαού μας- όπως η γλώσσα κάθε λαού – ενάντια σε οποιαδήποτε μορφή ολοκληρωτισμού.
Η αυτοαναφορικότητα από την άλλη σε κάποια ποιήματα σχετικά με το ρόλο του ποιητή , μαρτυρά την Αριστοτελική θέση του . Να αναλάβουν οι ποιητές . «Άξιοι όλοι τους οι λογοτέχνες .Μα θαρρώ οι ποιητές πως ξεχωρίζουν».
«Μισό κογχύλι που πλαγιάζει στο Κυνόρτιο»
γράφει για το θέατρο της Επιδαύρου. Μόνο ένας αρχιτέκτονας θά ‘γραφε έτσι.
Και όπως εύστοχα σημείωνε ο Μιχάλης Γκανάς «για να γράψεις πρόζα πρέπει να στρώσεις τον κώλο σου , για να γράψεις ποίηση πρέπει να καβαλήσεις τον Πήγασο». (…..)
Αλέξης Γούδας , φιλόλογος συγγραφέας ,
Κύπρος 27-12- 2016
Σαράντος Καργάκος,
Ιστορικός, φιλόλογος, δοκιμιογράφος.
Ο αείμνηστος διδάσκαλος γράφει στον Νίκο Δόικο για τη συλλογή «Ρανίδες ύδατος κι αίματος» στις 6/12/2016 , ημέρα της ονομαστικής του γιορτής.
(…)« Μελετώντας τις «Ρανίδες» ήμουνα σίγουρος ότι είχα γράψει και στο παρελθόν για άλλα έργα σας. Το ένοιωσα από την αναγνωστική γεύση. Διαθέτετε ένα εξαιρετικό λεξιλόγιο και «τορνεύετε» το ποιητικό σας αίσθημα με τρόπο γεωμετρικό. Τίποτα περιττό, τίποτα επίπλαστο που να προκαλεί ή να απειλεί τη θεία αρμονία και την αντοχή του πνευματικού οικοδομήματος….
(…)Μπορεί λ.χ. ο στίχος στον «Ακροβάτη» (σελ.19) να είναι πολυσύλλαβος αλλά διαβάζεται χάρη στην άνετη «οδοιπορία» του λόγου και τη μεστότητα του στοχασμού.
Αυτό ισχύει για όλα τα ποιήματα της συλλογής και θαρρώ καθορίζει συνολικά την πρωτοτυπία και το εντυπωσιακό νοηματικό βάθος του ποιητικού σας έργου.
Με βαθειάν εκτίμηση
Σαράντος Καργάκος 6/12/2016 »
Βύρων Γ. Πολύδωρας, πολιτικός, συγγραφέας
« Για τις «Ρανίδες»
Αγαπητέ μου ποιητή Νίκο Δόικε
Με τις «Ρανίδες ύδατος κι αίματος» με ταξίδεψες στο όνειρο, στον πόνο και στις μνήμες. Είσαι ένας ειδωλολάτρης της λέξης της Ελληνικής. Δεν την χρησιμοποιείς σαν υλικό ή εργαλείο σκέψης, Την λατρεύεις σαν καθαγιασμένο υποκείμενο ψυχής. Έτσι, εσύ κι εγώ είμαστε ομογάλακτοι και ομόθρησκοι. Κυκλωμένοι από «επενδυτές» Λαιστρυγόνες καταδιώκτες. Δεν τους φοβόμαστε όσο η «σκέψις μας μέν’ υψηλή» και η ψυχή μας όρθια.
Η προστιθέμενη δυστυχία βρίσκεται στην αναγκαστική συνύπαρξη με αυτούς τους μεταμφιεσμένους ολετήρες του κόσμου μας.
Σκέφτομαι κάποιες φορές μη και η ευγένεια μας, η καλοσύνη και η προσωδία της ποίησής μας εκλαμβάνεται σαν παράδοση ή παραίτηση. Αυτό είναι το δίλημμα. Για να το λύσω σου δηλώνω ρητά :- Δεν παραιτούμαι, δεν νικιέμαι.
Υπαινικτικά, νομίζω, αυτό μου λες κι εσύ με το στίχο σου,
με την εξαίσια Ποίησή σου.
Συγχαίρω σε.
Με βαθειά εκτίμηση και φιλία,
Βύρων Πολύδωρας Αθήνα 17/1/17
Νομίζω δεν θα μπορούσε κανείς να προσθέσει τίποτε περισσότερο.
Πολιτισμός είναι ό,τι αγγίζει τις ψυχές των ανθρώπων, και αυτό νομίζω το έχει πετύχει ο ποιητής και συγγραφέας Νίκος Δόικος.
Το μέλλον είναι εδώ. Ευχόμαστε πάντα επιτυχίες για να μοιραζόμαστε μαζί την χαρά του.
Δημήτρης Π. Μήρτσιος
