Συμπορευθήκαμε και πάλι, χριστοφόρε λαέ του Θεού, μέσα στη λατρεία της Εκκλησίας μας όλες αυτές τις ημέρες της Αγίας και Μεγάλης Εβδομάδος, με το Δεσπότη Χριστό ερχόμενο εκούσια προς το Πάθος.
Στεκόμαστε σήμερα, αυτήν την ημέρα της Μεγάλης Παρασκευής, κάτω από το Σταυρό Του με τον πόθο των θεοφιλών ψυχών όπως τότε, καθώς μας εξιστορούν τα κείμενα των Ιερών Ευαγγελιστών.
Η θέα των ιερών παθημάτων καθώς και η μετοχή μας στα ιερά αναγνώσματα και στην άφθαστη ορθόδοξη υμνογραφία μας τροφοδοτούν τον ιερό πόθο και μεταθέτουν το κέντρο της σκέψεώς μας αλλά και την αγάπη της καρδίας μας προς τον Νυμφίο «τον ωραίο κάλλει παρά τους υιούς των ανθρώπων»1. «Δεν πρόκειται για το πάθος η τα πάθη ενός ανθρώπου, αδυνάτου ενώπιον της κακίας, του μίσους και της εκδικήσεως των ανθρώπων, αλλά για το πάθος του Θεού… Για πάθη σωτήρια που χαρίζουν την ελευθερία στον άνθρωπο, πάθη άγια που παραμένουν ακατανόητα στην ιστορία»2.
Αυτή, λοιπόν, την ημέρα, την τόσο ιερή και αγία της πίστεώς μας, και εμείς, όπως οι Μαθητές Του και οι φίλοι Του, όπως οι μυροφόρες γυναίκες, συνοδοιπόροι του Πάθους Του, ας προσεγγίσουμε την οδύνη του Σταυρού μέσα από τον εμπνευσμένο πατερικό λόγο, προκειμένου να δούμε αμυδρά κάποιες πτυχές αυτής της θυσίας, που μας έδωσε τη δυνατότητα της σωτηρίας και της εισόδου μας στη Βασιλεία των Ουρανών. Επιτρέψτε μου να μεταφέρω την ευλαβική σας σκέψη στο λόγο του Χριστού επάνω στο ξύλο του Σταυρού : «Πάτερ άφες αυτοίς, ου γαρ οίδασι τι ποιούσι»3, με σκοπό να δούμε το έργο της οδυνόμενης αγάπης του Θεού για τον άνθρωπο.
Και πρώτον. «Πάτερ άφες αυτοίς, ου γαρ οίδασι τι ποιούσι»
Είναι η απάντηση στην ανθρώπινη κακία. Είναι το μεγαλείο της θείας συγγνώμης, που βρίσκει αυτές τις δύσκολες ώρες λόγους αφέσεως και μεσιτείας για εκείνους που, με την μέθη της εκδικήσεως και του φθόνου, «εγκατέλειπαν την πηγήν της ζωής και όρυξαν εν εαυτοίς φρέαρ συντετριμμένον»4. Αυτός ο λόγος είναι έμπρακτη εφαρμογή και επικύρωση του μοναδικού στον κόσμο κηρύγματος της γνήσιας αγάπης προς όλους και προς αυτούς ακόμη τους εχθρούς.
Είναι δέηση, συγχρόνως και ικεσία, επίκληση με το ελαφρυντικό της αγνοίας υπέρ των διωκτών Του, που αντηχεί από τότε σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης. Από το λόγο αυτόν εμπνέονται οι χιλιάδες των Μαρτύρων που, στο διάβα των αιώνων, θέλησαν να μιμηθούν τον Αρχηγό και Τελειωτή της πίστεως ημών δείχνοντας πως μπορούν να νικούν το κακό με το καλό, τη μοχθηρία με την αγάπη, το συμφέρον με την ανιδιοτέλεια.
«Με την προσευχή Του υπέρ των σταυρωτών Του, υπέδειξε στους ανθρώπους τύπο για την συμπάθεια προς αυτούς που τους αδικούν. Κάποιοι όμως είχαν την εξής απορία : εάν συγχωρέθηκε η αμαρτία τους αυτή, πως ύστερα παραδόθηκαν σε καταστροφή από τους Ρωμαίους εξαιτίας της; Σε αυτούς απαντούμε πως η προσευχή για συγχώρεση δεν έγινε για όλους, αλλά για αυτούς που δεν έκαναν κανένα άλλο κακό πέρα από τη σταύρωση» θα σημειώσει ο Eυθύμιος Ζιγαβινός5.
Προσεύχεται και υπέρ των Ρωμαίων, οι οποίοι εκτελούσαν τις διαταγές τις οποίες είχαν λάβει. Προσεύχεται υπέρ των Ιουδαίων, οι οποίοι «φθόνω μεθύοντες» δεν ξέρουν τι κάνουν. Αγνοούσαν ποιός ήταν ο Εσταυρωμένος. «Ει γαρ έγνωσαν, ουκ αν τον Κύριον της δόξης εσταύρωσαν»6 θα σημειώσει γεμάτος θαυμασμό ο Απόστολος Παύλος. «Και δεν είπε ότι δεν γνωρίζουν εμένα, αλλά ότι δεν γνωρίζουν τι κάνουν, δηλαδή ότι αγνοούν το σχέδιο της θείας οικονομίας και το μυστήριο. Γιατί δεν ήξεραν πως έτσι πρέπει να λάμψει ο Σταυρός, ότι γίνεται σωτηρία του κόσμου και καταλλαγή του Θεού προς τους ανθρώπους και ότι η πόλη τους θα καταληφθεί και θα υποστούν τα χειρότερα βάσανα»7.
Δεύτερον. «Πάτερ άφες αυτοίς, ου γαρ οίδασι τι ποιούσι»
Είναι λόγος μακροθυμίας και προσευχής, συγχωρήσεως και αφέσεως. Δεν ήλθε ως Κριτής, αλλά ως Σωτήρας και ως Ιατρός του ασθενούντος ανθρώπου. Δεν ζητά εκδίκηση, αλλά συγγνώμη από τον Πατέρα • προσευχή για τους δημίους • μετάνοια για αυτούς που στάθηκαν εχθρικά ανά τους αιώνες απέναντί Του.
Έτσι στέκεται ως πρότυπο για τους Μαθητές Του, οδηγός στην ζωή και στην πορεία τους. Είναι χαρακτηριστικός στο σημείο αυτό ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος : «Τους συγχώρησε και τους έδωσε τη δυνατότητα της μετανοίας. Γιατί εάν δεν τους συγχωρούσε, δεν θα μπορούσε να γίνει ο Παύλος απόστολος • εάν δεν τους συγχωρούσε, δεν θα πίστευαν αμέσως τρεις χιλιάδες (κατά την Πεντηκοστή) και πέντε χιλιάδες και πολλές δεκάδες χιλιάδων»8.
Αν δεν είχε απευθύνει αυτήν την προσευχή, θα μπορούσαν να είχαν αρχίσει οι σκληρές τιμωρίες, όπως συνέβη σε παρόμοιες περιπτώσεις κατά την εποχή του Μωϋσέως. Οι δεήσεις του μακρόθυμου Κυρίου εμποδίζουν το άμεσο ξέσπασμα της θείας οργής και επιτυγχάνουν πλήρη συγχώρηση και τη δυνατότητα της μετάνοιας για εκείνους που έχουν τη διάθεση να τις δεχτούν. Έτσι και οι χειρότεροι των αμαρτωλών, οι ίδιοι οι σταυρωτές του Χριστού, εφ ὅσον μετανοούν ειλικρινώς, συγχωρούνται.
Τρίτον. «Πάτερ άφες αυτοίς, ου γαρ οίδασι τι ποιούσι»
Ο λόγος αυτός είναι μία απάντηση της οδυνόμενης αγάπης ενάντια στο μίσος και στο φθόνο. Μας αγάπησε ο Θεός.
Από αγάπη γεννήθηκε ως άνθρωπος.
Από αγάπη πήρε επάνω Του τη διασπασμένη ανθρώπινη φύση και την έκανε δική Του.
Από αγάπη ταυτίστηκε με όλη μας την απελπισία.
Από αγάπη προσέφερε τον εαυτό Του θυσία. Γι’ αυτό και στην αγωνία στον κήπο της Γεθσημανή και την ώρα της Σταυρώσεως, όταν οι σκοτεινές δυνάμεις Του επιτίθενται με όλη τους την ορμή, δεν μπορούν να εμποδίσουν την αγάπη Του να είναι η ίδια προς όλους.
Αυτή η αγάπη δεν είναι απλώς ένα συναίσθημα και μάλιστα παροδικό. Είναι κυρίως μεταμόρφωση της καρδιάς και νίκη κατά του θανάτου. Είναι ζωοποιός θάνατος, όπως περιγράφεται στη Θεία Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου. Αυτήν την αγάπη τη βλέπουμε στα πρόσωπα των Αγίων μας, όπως του Αγίου Πρωτομάρτυρος Στεφάνου και όλων των Αγίων της πίστεώς μας.
Ο Χριστός δεν έπαψε να πάσχει από τότε έως σήμερα. Ο Σταυρός υψώνεται καθημερινά παντού από αναρίθμητα χέρια. Το πηχτό σκοτάδι που κάλυπτε τον Γολγοθά την ώρα της Σταυρώσεως σκεπάζει τη γη μας. Έχουμε και σήμερα, όπως και τότε, έλλειμμα δικαιοσύνης, έλλειμμα ηγετών, έλλειμμα αξιών, έλλειμμα στόχων ζωής.
Ο Χριστός δεν μας δείχνει ένα δρόμο για να παρακάμψουμε την οδύνη και τον πόνο, αλλά μας προσφέρει λυτρωτική συμπόρευση μαζί Του, προκειμένου να φθάσουμε στο γεγονός της χαράς και της Αναστάσεως. Γιατί μόνο αυτός που αγαπά και συγχωρεί, ταπεινώνεται και θυσιάζεται, νικά το θάνατο και βιώνει από αυτήν τη γη τη Βασιλεία του Θεού. Μόνο με την αγάπη και τη συγχωρητικότητα μπορούμε να πλησιάσουμε το Θεό. Μόνο με αυτόν τον τρόπο μπορούμε να γίνουμε μέτοχοι της χάριτός Του και της αιωνίου ζωής.
Γι’ αυτό και αντικρύζοντας σήμερα το Σταυρό Του, ας ομολογήσουμε την αμαρτωλότητά μας, ας συγχωρήσουμε τα τυχόν λάθη των αδελφών μας και μαζί με τον ευγνώμονονα ληστή, ας παρακαλέσουμε το Χριστό να μας θυμηθεί στη Βασιλεία Του επαναλαμβάνοντας τη σωτήρια ομολογία «Μνήσθητί μου Κύριε εν τη Βασιλεία σου».
1 Ψαλμ. 44,2
2 Πρωτοπρ. Μιχαήλ Καρδαμάκη, Η Εικόνα της Σταυρώσεως, περιοδ. Πειραϊκή Εκκλησία, τ. Απριλίου 2015, σελ. 35.
3 Λουκ. 23,34
4 πρβλ. Αίνοι Όρθρου Μεγάλης Παρασκευής
5 Ευθυμίου Ζιγαβήνου, «Κεφάλαιο Π’ – Περί των κοπτομένων γυναικών», PG 129,1089
6 Α’ Κορ. 2,8-9
7 Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, «Ομιλία Ζ’ – Σοφία δε λαλούμεν…», PG 61,57
8 Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, «Εις τον σταυρόν και εις τον ληστήν…», PG 49,405
