5ο ΤΑΚΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ ΑΘΗΝΑ. ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΡΧΗ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΘΟΔΩΡΗ ΚΑΡΥΠΙΔΗ.
Πάνος Σκουρλέτης: Εκλογές με απλή αναλογική στην αυτοδιοίκηση – Διευκολύνεται η συμμετοχή μικρών παρατάξεων, ομάδων πολιτών και τοπικών κινημάτων
Με τοποθετήσεις συνέδρων συνεχίστηκαν σήμερα οι εργασίες του 5ου Συνεδρίου της Ένωσης Περιφερειών Ελλάδας (ΕΝΠΕ), την επίσημη έναρξη του οποίου κήρυξε χθες ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας , Προκόπης Παυλόπουλος. Οι εργασίες του συνεδρίου , στο οποίο μετέχουν 293 σύνεδροι, θα ολοκληρωθούν το απόγευμα με την έγκριση του απολογισμού και την έκδοση ψηφίσματος.
Κεντρικό μήνυμα του συνεδρίου είναι «Περιφερειακή Διακυβέρνηση: η Δύναμη των Περιφερειών, Δύναμη των Πολιτών» και στο επίκεντρό του η μεταρρύθμιση στο κράτος και η μετεξέλιξη της Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης σε Περιφερειακή Διακυβέρνηση καθώς και θεσμικά-οικονομικά και αναπτυξιακά θέματα των Περιφερειών, θέματα πολιτικής προστασίας, το μεταναστευτικό – προσφυγικό και η ενίσχυση της καταστατικής θέσης των αιρετών. Χαιρετισμό στο συνέδριο απηύθυναν μεταξύ άλλων χθες και οι εκπρόσωποι των κομμάτων.
Η εκπρόσωπος του ΣΥΡΙΖΑ, βουλευτής Κορινθίας Μαρία Θελερίτη, τόνισε ότι «στόχος της κυβέρνησης είναι να μεταβληθούν οι Περιφέρειες σε βασικούς μοχλούς και θεσμούς ανάπτυξης». Δηλαδή, πρόσθεσε , θα μπορούν να χειρίζονται το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων, εκτός από τα έργα εθνικής εμβέλειας. «Για εμάς οι Περιφέρειες πρέπει να αποτελούν το κεντρικό υποκείμενο του χωρικού προγραμματισμού της κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης της χώρας». Στο πλαίσιο αυτό, είπε, «θα συμμετέχουν ενεργητικά στο δημόσιο σχεδιασμό, σε αυτό που λέμε εμείς, δημοκρατικό προγραμματισμό. Δηλαδή, ότι η κεντρική διοίκηση χαράζει το εθνικό σχέδιο, η Περιφέρεια το περιφερειακό και οι Δήμοι το τοπικό επιχειρησιακό σχέδιο». Επίσης, υπογράμμισε ότι η καθιέρωση της απλής αναλογικής στοχεύει στην «ενίσχυση του συλλογικού χαρακτήρα του Περιφερειακού Συμβουλίου, έναντι σε ένα προσωποκεντρικό όργανο, όπως είναι ο Περιφερειάρχης» ενώ επισήμανε την ανάγκη ενίσχυσης της ενδοπεριφερειακής αποκέντρωσης και την αύξηση της ποσόστωσης των γυναικών. «Ο αριθμός των υποψηφίων περιφερειακών συμβούλων κάθε συνδυασμού από κάθε φύλο να ανέρχεται σε ποσοστό ίσο τουλάχιστον με 40% του συνολικού αριθμού των υποψηφίων μελών του Περιφερειακού Συμβουλίου», είπε .
Ο εκπρόσωπος της Νέας Δημοκρατίας, Μάκης Βορίδης, Τομεάρχης Εσωτερικών, βουλευτή Αττικής, τόνισε ότι ακόμη και αν νομοθετήσει η κυβέρνηση την απλή αναλογική στις εκλογές της Αυτοδιοίκησης , η δική τους κυβέρνηση θα το καταργήσει. Ακόμη τάχθηκε υπέρ της αξιολόγησης δομών και προσωπικού της Αυτοδιοίκησης , την ανάληψη από την Αυτοδιοίκησης της αρμοδιότητας της πρωτοβάθμιας υγείας με την εκχώρηση των απαραίτητων πόρων , ζήτησε ένα σχέδιο καταπολέμησης της διαφθοράς στην Αυτοδιοίκηση. Επίσης, τάχθηκε υπέρ της εκχώρησης φορολογικών αρμοδιοτήτων στην Αυτοδιοίκηση.
Από τη Δημοκρατική Συμπαράταξη ο γραμματέας Τομέα Αυτοδιοίκησης και Αποκέντρωσης του ΠΑΣΟΚ, Γιάννης Ιωαννίδης, επέκρινε την κυβέρνηση για την πολιτική της έναντι του θεσμού της Αυτοδιοίκησης, τόνισε ότι απαιτείται ουσιαστική αποκέντρωση στο κράτος με στήριξη με πόρους και προσωπικό των αυτοδιοικητικών φορέων, εξέφρασε τη διαφωνία με τη θέσπιση απλής αναλογικής στις εκλογές της Αυτοδιοίκησης επισημαίνοντας τις αρνητικές επιπτώσεις που θα έχει κ.α.
Ο εκπρόσωπος του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδος , Νίκος Καραθανασόπουλο, κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος και βουλευτής Αχαΐας, κάλεσε «όλους όσους από τους αιρετούς ακόμη επιμένουν να έχουν ως αφετηρία και έγνοια την αγωνία και τον αγώνα το λαού να μην εγκλωβιστούν στην λογική για το πώς οι Περιφέρειες θα γίνουν πιο λειτουργικές, πιο αποτελεσματικές στην προώθηση μίας βαθιάς ταξικής αντιλαϊκής πολιτικής και να συνταχθούμε με όλους αυτούς στη μεγάλη προσπάθεια να ηττηθεί αυτή η πολιτική να απαξιωθούν οι φορείς που την υλοποιούν».
Ο εκπρόσωπος των Ανεξαρτήτων Ελλήνων, Γιάννης Μοίρας, μέλος του Εθνικού Συμβουλίου τους και Περιφερειακός Σύμβουλος Πειραιά, τόνισε ότι «η Κυβέρνηση, η παρούσα Κυβέρνηση, ως νέα και άφθαρτη στην εξουσία, σε σχέση με τους επικριτές της , μπορεί και οφείλει να είναι μεταρρυθμιστική εκεί όπου το έχει πραγματικά ανάγκη η χώρα. Εμείς, της προτείνουμε να προχωρήσει δυναμικά, να προχωρήσει αποφασιστικά και στο πλάι της σε αυτήν τη διαδρομή να σταθούν και να τη στηρίξουν όσοι πραγματικά επενδύουν στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, την πιστεύουν και τη στηρίζουν.
Κατά τη χθεσινή ημέρα μίλησαν επίσης οι υπουργοί Εσωτερικών Πάνος Σκουρλέτης, Διοικητικής Ανασυγκρότησης Όλγα Γεροβασίλη και Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Βαγγέλης Αποστόλου, οι περιφερειάρχες Αττικής Ρένα Δούρου και Ηπείρου Αλέκος Καχριμάνης, ο βουλευτής Δωδεκανήσου, πρόεδρος της Ειδικής Μόνιμης Επιτροπής Περιφερειών της Βουλής Δημήτρης Γάκης ως εκπρόσωπος του Προέδρου της Βουλής Νίκου Βούτση, ο πρόεδρος της ΚΕΔΕ Γιώργος Πατούλης (μέσω skype από την Κίνα), ο πρόεδρος της Ένωσης Δήμων Κύπρου , Ανδρέας Βύρας και η πρόεδρος της Ομοσπονδίας Συλλόγων Υπαλλήλων Αιρετών Περιφερειών Ελλάδας (ΟΣΥΑΠΕ) , Βέτα Πανουτσάκου ενώ χαιρετισμό απηύθυνε και ο επίσκοπος Μεθώνης κ. Κλήμης ως Εκπρόσωπος του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και Πάσης Ελλάδος κ. κ. Ιερώνυμου.
Επίσης, παρέστησαν ο πρόεδρος της Ένωσης Κεντρώων , Βασίλης Λεβέντης, ο οποίος αποχώρησε διαμαρτυρόμενος γιατί καθυστέρησε να του δοθεί ο λόγος , ο αντιπρόεδρος της Βουλής , Νικήτας Κακλαμάνης, η αναπληρώτρια υπουργός Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης , Ουρανία Αντωνοπούλου, οι γενικοί γραμματείς των Υπουργείων Εσωτερικών, Κώστας Πουλάκης και Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Χαράλαμπος Κασίμης και το μέλος Πολιτικού Συμβουλίου του κόμματος «Το ΠΟΤΑΜΙ» και υπεύθυνη Τομέα Αυτοδιοίκησης, Ολυμπία Αναστασοπούλου.
Ο Υπουργός Εσωτερικών, Πάνος Σκουρλέτης, εκπροσωπώντας την Κυβέρνηση, απηύθυνε ομιλία στο 5ο Τακτικό Συνέδριο της Ένωσης Περιφερειών Ελλάδας.
«Σας ευχαριστώ ειλικρινά για την πρόσκληση και την ευκαιρία που μου δίνετε να μιλήσω από το βήμα του συνεδρίου σας για την πολιτική της Κυβέρνησης και του υπουργείου Εσωτερικών στο πεδίο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Θέλω επίσης να σας μεταφέρω τους χαιρετισμούς του Πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα.
Είναι πολλά αυτά που έγιναν κι ακόμη περισσότερα αυτά που πρέπει να γίνουν.
Αυτά που πρέπει να κάνουμε μαζί, ανεξάρτητα από τις τυχόν διαφορετικές αναγνώσεις σε ορισμένα θέματα.
Θεωρώ ότι στο ζήτημα της επιβεβλημένης συνεργασίας μας, βοηθάει σημαντικά η συστηματική προσπάθεια των τελευταίων μηνών για μια ειλικρινή σχέση του υπουργείου και με τους δύο βαθμούς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Αλλά, και η – κατά τη γνώμη μου – σύμπτωση απόψεων σε ότι αφορά στην αναγκαιότητα για μια ισχυρή Αυτοδιοίκηση. Με ενίσχυση της δημοκρατίας. Με ουσιαστική αποκέντρωση αρμοδιοτήτων, πόρων και εξουσιών. Με ενεργητική συμμετοχή και υποβοήθηση του έργου της από τους πολίτες. Με ρόλο και άποψη για την πορεία του τόπου τα επόμενα χρόνια.
Έχοντας μπροστά μας τη σημαντική αναθεωρητική τομή στο θεσμικό πλαίσιο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, στον «Καλλικράτη», δικαίως θα πείτε ότι η συνεργασία μας θα εξαρτηθεί και από το ειδικότερο περιεχόμενό της. Έχω ήδη τοποθετηθεί για ορισμένα ώριμα ζητήματα και θα πω περισσότερα παρακάτω. Ωστόσο μπορώ να σας διαβεβαιώσω ευθύς εξαρχής ότι η κυβέρνηση θα αναλάβει την νομοθετική ευθύνη που της αναλογεί, αφού επιδόθηκε με σοβαρότητα και συνέπεια σε έναν εξαντλητικό διάλογο από τα μέσα του 2016. Έναν διάλογο κατά τη διάρκεια του οποίου κατατέθηκαν αναλυτικά θέσεις, προτάσεις και ενστάσεις από όλα τα εμπλεκόμενα μέρη και φυσικά, από την Ένωση Περιφερειών Ελλάδας.
Κυρίες και κύριοι σύνεδροι,
Είναι στη φύση των καθηκόντων των αιρετών και όσων κατέχουμε δημόσιο αξίωμα, η ευθύνη των απαντήσεων και της εξεύρεσης λύσεων.
Πολλές φορές, όμως, η πραγματικότητα θέτει επιτακτικά ζητήματα χωρίς να υπολογίζει τις δυσκολίες και τα αδιέξοδα που αντιμετωπίζουμε. Μας πιέζει για αποτελεσματικότητα δίχως να υπολογίζει εάν επαρκούν ή όχι τα μέσα που διαθέτουμε.
Σ’ αυτές τις περιπτώσεις, είμαι σίγουρος, ότι όλοι σας κάνετε το καλύτερο που μπορείτε.
Το ίδιο ισχύει και για εμάς.
Η συνολική μας προσπάθεια, ανεξάρτητα από τον ειδικότερο ρόλο του καθενός, έγκειται στην εξεύρεση απαντήσεων και λύσεων μέσα στις αντίξοες συνθήκες που δημιούργησαν, αρχικά η οικονομική κρίση και στη συνέχεια οι επιβληθέντες όροι για την υπέρβασή της, υπό το ασφυκτικό καθεστώς των μνημονίων.
Η σημερινή κυβέρνηση έρχεται αντιμέτωπη: Με την κληρονομιά των λιγοστών μέσων και πόρων. Με τις ελλείψεις σε προσωπικό και εξοπλισμό. Με τους ανελαστικούς περιορισμούς που θέτουν οι δανειστές μας. Με το παρωχημένο και ανεπαρκές θεσμικό πλαίσιο που δεν μπορεί να αλλάξει από τη μία μέρα στην άλλη, όσο και να το θέλουμε, όσο κι αν είναι αναγκαίο για να περάσουμε σε μια άλλη φάση εξέλιξης, στην πολιτική, στην οικονομία και στο κοινωνικό εποικοδόμημα.
Μίλησα πριν από λίγες ημέρες στο συνέδριο της ΚΕΔΕ για τέσσερις βασικές αρχές: τη Δημοκρατία, την Αλληλεγγύη, τη Συμμετοχή και την Ανάπτυξη. Είναι όλες αναπόσπαστα στοιχεία μιας συνολικής πολιτικής αντίληψης η οποία πρεσβεύει το νέο και την υπέρβαση, σε αντίθεση με όσα βίωσε ο ελληνικός λαός επί πολλές δεκαετίες. Τότε που οι όποιες αλλαγές παρέμεναν πεισματικά αναντίστοιχες με τις ανάγκες των πολιτών και τις επιταγές των καιρών.
Μιλώ για αρχές και ζητούμενα που οφείλουμε να τα ενδυναμώσουμε, έτσι ώστε να κυριαρχήσουν και να αποτελέσουν το κύριο γνώρισμα της «επόμενης ημέρας», της μεταμνημονιακής εποχής. Η οποία, αν μη τι άλλο, θα πρέπει να είναι μια περίοδος γέννησης και αναπαραγωγής της ελπίδας για τη βελτίωση της ζωής του λαού μας. Με σκοπό βεβαίως, η βελτίωση αυτή να επισπευτεί χρονικά, να σταθεροποιηθεί και να αποκτήσει χαρακτηριστικά πλήρους διάχυσης των ωφελειών, διάρκειας και δικαιοσύνης.
Κυρίες και κύριοι,
Η χρονική περίοδος που διανύουμε είναι κρίσιμη για την επόμενη ημέρα, καθώς ο στόχος για την έξοδο από την επιτροπεία έχει αποκτήσει ουσιαστική υπόσταση. Οι προοπτικές για το μέλλον εξαρτώνται καθοριστικά από τις βάσεις που θα τεθούν στην οικονομία τους επόμενους μήνες, μέχρι και τον Αύγουστο του 2018. Βαδίζουμε σε δύσβατα μονοπάτια, αυτή είναι η πραγματικότητα από το 2015 και έπειτα. Αλλά, θέτουμε τα θεμέλια μιας συνολικής αλλαγής, η οποία μπορεί να αποκτήσει και σαρωτικά χαρακτηριστικά υπέρ των πολιτών στον κατάλληλο χρόνο.
Η ολοκλήρωση της τρίτης αξιολόγησης τοποθετεί την χώρα στην τελική ευθεία για τη μετάβαση σε μια νέα οικονομική πραγματικότητα. Θα πρέπει να θεωρείται δεδομένο ότι στη νέα κατάσταση η δημοσιονομική πολιτική θα επηρεαστεί από τα δυναμικά χαρακτηριστικά που θα προσλάβει η ελληνική οικονομία λόγω της εξόδου στις αγορές. Τα περιθώρια αλλαγών του υφιστάμενου δημοσιονομικού μείγματος θα εξαρτηθούν από αυτή τη δυναμική. Τότε θα είναι δυνατό να επανεξεταστούν επί της ουσίας πολλά από τα σημερινά εμπόδια που αντιμετωπίζουμε στο χώρο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Μιλώντας λοιπόν με ειλικρίνεια και με πλήρη επίγνωση των αντικειμενικών συνθηκών, πολλά από τα θέματα που με επιμονή και ένταση θέτετε, όπως οι λειτουργικές ανάγκες και οι ελλείψεις σε προσωπικό, εξαρτώνται από τη συνολική πορεία της οικονομίας και από την κατάληξη της συζήτησης για την οριστική απεμπλοκή από τα προγράμματα δημοσιονομικής προσαρμογής.
Δεν μιλώ για μια συνολική μετάθεση των ζητημάτων που σας απασχολούν, άλλωστε δίνουμε μια καθημερινή μάχη – και έχω συνεργαστεί με πολλούς από εσάς – για να λύνουμε θέματα, παρά τις δυσκολίες. Μα και νομοθετικά, έχουμε επιδείξει μέχρι σήμερα ένα έργο που βοηθά τόσο τους δήμους, όσο και τις Περιφέρειες, είτε άμεσα είτε έμμεσα. Υπάρχουν, όμως και βαθιά πολιτικά θέματα, όπως αυτό της Περιφερειακής Διακυβέρνησης, που θα απασχολήσει και το συνέδριό σας, τα οποία απαιτούν ένα διαφορετικό περιβάλλον συζήτησης, άλλους θεσμούς, άλλη αρχιτεκτονική του δεύτερου βαθμού της Αυτοδιοίκησης.
Κυρίες και κύριοι,
Μίλησα πριν για αντίξοες συνθήκες, εστιάζοντας στο δυσχερές οικονομικό περιβάλλον των τελευταίων ετών, ως αποτέλεσμα ενός συγκεκριμένου και αποτυχημένου μοντέλου ανάπτυξης δεκαετιών, το οποίο οφείλουμε να αλλάξουμε.
Η Τοπική Αυτοδιοίκηση έχει συγκεκριμένο και σπουδαίο ρόλο για την επόμενη ημέρα και ο θεσμός των Περιφερειών, τον οποίο αντιπροσωπεύετε έχει σημαντικές ευθύνες και υποχρεώσεις. Χρέος μας είναι να ενισχύσουμε τις δυνατότητές σας ώστε να επιτελέσετε αυτό τον ρόλο, εξαντλώντας τα υπάρχοντα μέσα και με σταθερή επιδίωξη την περαιτέρω ενίσχυσή σας ανάλογα με τη διεύρυνση των δυνατοτήτων της Πολιτείας, όπως προανέφερα.
Ποτέ δεν υποσχέθηκα κάτι που δεν μπορούσα να κάνω, δεν είμαστε εδώ για να επαναλάβουμε λάθη του παρελθόντος ή για να κερδίζουμε πολιτικό χρόνο σε βάρος των πολιτών και της Αυτοδιοίκησης. Ταυτόχρονα, όμως, δεν αφήνουμε τίποτα ανεκμετάλλευτο. Δεν υπάρχουν πόροι και θεσμικά εργαλεία στη διάθεση του υπουργείου και γενικότερα της Κυβέρνησης, που να μη τέθηκαν στη διάθεση της Αυτοδιοίκησης εφόσον αυτό ήταν εφικτό.
Ένα απτό δείγμα αυτής της πρακτικής, είναι και η εκταμίευση, για πρώτη φορά μετά από το 2012, ενός ποσού 32 εκατ. ευρώ από τους επενδυτικούς ΚΑΠ. Πρόκειται για ένα ποσό που αυξήθηκε κατά 5 εκατ. ευρώ σε σχέση με την αρχική ανακοίνωση, γεγονός που καταδεικνύει τη διαρκή προσπάθεια του υπουργείου για τη βελτίωση της υποστήριξης του Β’ Βαθμού Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Σκοπεύουμε να χορηγήσουμε την ανάλογη ενίσχυση και το 2018, αυξημένη ώστε να ανέλθει σε 50 εκατ. ευρώ.
Θέλω να σας υπενθυμίσω ότι στη διάθεση των Περιφερειών βρίσκονται 45 εκατ. ευρώ για την πληρωμή ληξιπρόθεσμων οφειλών τους προς τρίτους, στο πλαίσιο του σχετικού προγράμματος συνολικού ύψους 326 εκατ. ευρώ. Μέχρις στιγμής έχουν απορροφηθεί μόλις 5 εκατ. ευρώ από τις Περιφέρειες και οι αρμόδιες υπηρεσίες του υπουργείου είναι στη διάθεσή σας για οποιαδήποτε βοήθεια χρειαστείτε, ώστε να μπορέσετε να αξιοποιήσετε αυτούς τους πόρους, μέχρι τα μέσα του 2018.
Έχει τη δική του σημασία, ως δείγμα γραφής και χρήσιμης σύγκρισης με το παρελθόν, ότι αποδόθηκαν εγκαίρως όλες οι πιστώσεις των ΚΑΠ για το 2017. Ειδικότερα, για το ευαίσθητο θέμα της μεταφοράς μαθητών, καλύφθηκε το σύνολο της δαπάνης για το προηγούμενο σχολικό έτος, μέχρι και το τελευταίο τετράμηνο της τρέχουσας χρήσης.
Συνολικά, το 2018 και στη βάση της δέσμευσής μας ότι το 2017 θα είναι το τελευταίο έτος μείωσης της χρηματοδότησης προς την Τοπική Αυτοδιοίκηση, ο Κρατικός Προϋπολογισμός προβλέπει αύξηση της χρηματοδότησης για την Αυτοδιοίκηση από τους Κεντρικούς Αυτοτελείς Πόρους περίπου κατά 5%. Ειδικά για τις Περιφέρειες, η αύξηση αναμένεται να ξεπεράσει το 9%.
Θα αποφύγω σήμερα έναν εκτεταμένο απολογισμό του έργου του υπουργείου, αλλά θα σταθώ σε ορισμένα ενδεικτικά σημεία:
– Δρομολογήσαμε την πρόσληψη 8.845 εργαζομένων με μόνιμη σχέση εργασίας στις ανταποδοτικές υπηρεσίες των δήμων, κυρίως στην καθαριότητα. Ακυρώσαμε την πολιτική ομηρεία των συμβασιούχων, που τους δίνεται η ευκαιρία να διεκδικήσουν μια σταθερή θέση εργασίας. Θωρακίζουμε κατά το δυνατό τους δήμους ώστε να μην εξαρτώνται από ιδιωτικά συμφέροντα στον τομέα της αποκομιδής των απορριμμάτων.
– Ενισχύσαμε εκτάκτως 85 μικρούς νησιωτικούς και ορεινούς δήμους, με 20 εκατ. ευρώ. Σκοπεύουμε να το επαναλάβουμε το 2018, ανεξάρτητα από άλλα, πρόσθετα μέτρα που θα λάβουμε.
– Νομοθετήσαμε πλήθος διατάξεων υπέρ της Αυτοδιοίκησης και των δύο βαθμών. Ενισχύσαμε τη θέση των εργαζομένων, θεσμικά και οικονομικά. Υπογράψαμε νέα Συλλογική Σύμβαση Εργασίας και προωθούμε πρόσθετες ρυθμίσεις.
– Προωθήσαμε με Προεδρικό Διάταγμα νέες προδιαγραφές για την αδειοδότηση και λειτουργία των δημοτικών Παιδικών Σταθμών και αποφασίσαμε άμεσα νέο κανονισμό λειτουργίας. Στηρίξαμε με 150 εκατ. ευρώ την λειτουργία τους.
– Εκσυγχρονίσαμε το πλαίσιο λειτουργίας των Δημοτικών Επιχειρήσεων Ύδρευσης και Αποχέτευσης.
– Αυξήσαμε τη δαπάνη χρηματοδοτήσεων για έργα σχετικά με ζημιές από θεομηνίες και τη λειψυδρία.
– Διαθέτουμε 30 εκατ. ευρώ για δήμους και περιφέρειες ώστε να απλουστεύσουν διαδικασίες και να ενισχύσουν τις υποδομές ηλεκτρονικής διακυβέρνησης.
– Θεσπίσαμε, ως κυβέρνηση, προγράμματα και χρήσιμα εργαλεία για την εκπόνηση μελετών από τους δήμους.
– Προωθούμε δύο νέα χρηματοδοτικά εργαλεία σε συνεργασία με το Υπουργείο Οικονομίας και Ανάπτυξης, με χρηματοδότηση από την ΕΤΕπ και το ΠΔΕ για έργα Ύδρευσης, Αποχέτευσης, Αγροτικής Οδοποιίας, Αποκατάστασης ΧΑΔΑ και Αντιπλημμυρικά, καθώς και για αγορά μηχανημάτων έργου, διαμόρφωση Παιδικών Χαρών, ανέγερση δημοτικών κτιρίων.
Κυρίες και κύριοι,
Αναφέρθηκα προηγουμένως στην αναθεώρηση του «Καλλικράτη» και τη διεξοδική, πολύμορφη σχετική συζήτηση που έχουμε ξεκινήσει από το 2016. Θα συμφωνήσω ότι το θεσμικό πλαίσιο της Αυτοδιοίκησης έχει δομικές συνδέσεις με αυτό της κεντρικής Διοίκησης. Επιπρόσθετα, συμμερίζομαι τον προβληματισμό ότι οι αλλαγές στην Αυτοδιοίκηση πρέπει να υποστηρίζονται από ουσιαστικές παρεμβάσεις στον τρόπο που λειτουργεί το Κράτος.
Μα αυτό ακριβώς γίνεται αυτή την περίοδο με πολλούς τρόπους.
Συντελούνται τομές που φιλοδοξούν να αλλάξουν τη λειτουργία του Κράτους. Αναφέρομαι στην αλλαγή του τρόπου επιλογής των στελεχών της δημόσιας διοίκησης, μιλώ για μια σειρά νέους θεσμούς που θα δοκιμαστούν τα επόμενα χρόνια στην πράξη, ακόμη και για παρεμβάσεις θεμελιακές, όπως αυτή με τους δασικούς χάρτες. Η συζήτηση που γίνεται από το δικό μας υπουργείο για τις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις, συνιστά επίσης παρέμβαση στον τρόπο λειτουργίας της κεντρικής Διοίκησης. Αλλά και η συζήτηση για τις αρμοδιότητες, αφορά τόσο στους δύο βαθμούς Αυτοδιοίκησης, όσο και στο Κράτος. Βλέπετε, λοιπόν, ότι πολλά και σημαντικά θέματα αγγίζονται αυτό το διάστημα παρά τις εξαιρετικές δυσκολίες που αντιμετωπίζει η χώρα μας. Είναι κάτι που επιδιώκουμε παράλληλα και ταυτόχρονα με τη διαχείριση πολλών άλλων κρίσιμων θεμάτων. Ωστόσο, δεν θα περιμένουμε να ολοκληρωθούν οι αλλαγές στην κεντρική Διοίκηση για να ξεκινήσουμε οτιδήποτε άλλο χάνοντας πολύτιμο χρόνο.
Σε σχέση με το εύρος της παρέμβασής μας, θα επαναλάβω ότι θα κάνουμε όσα μπορούν να γίνουν και όχι όσα θα επιθυμούσαμε, αλλά δεν θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε αποτελεσματικά στο πεδίο της εφαρμογής τους.
Ορισμένα σημεία, κάποια από τα οποία αφορούν αποκλειστικά στις Περιφέρειες, είναι τα παρακάτω:
· Οργανώνεται και θεσμοθετείται διαδικασία αναπροσδιορισμού της κατανομής αρμοδιοτήτων μεταξύ ΟΤΑ Α’ Βαθμού – ΟΤΑ Β’ Βαθμού – Κράτους. Δεν πρόκειται για μια απλή αλληλομετάθεση, των κατακερματισμένων αρμοδιοτήτων που σήμερα αλληλ-επικαλύπτοντα. Θα θέτει τους όρους ανάθεσης πλήρων και «καθαρών» τομέων δημόσιας πολιτικής στο προσήκον επίπεδο διοίκησης. Λόγω του όγκου, της σημασίας και της έκτασης της διαδικασίας αυτής, ο σχετικός τομέας της μεταρρύθμισης δεν θα εξαντληθεί στο επερχόμενο νομοσχέδιο, που θα ενσωματώνει το πρώτο μεγάλο βήμα της μεταρρύθμισης του θεσμικού πλαισίου της Τ.Α.. Στο νομοσχέδιο αυτό θα περιλαμβάνονται, ωστόσο, συγκεκριμένοι τομείς αρμοδιοτήτων και κυρίως θα τίθενται οι βάσεις για την ολοκλήρωση του αναπροσδιορισμού των αρμοδιοτήτων, με τρόπο θεσμικά οργανωμένο, μεθοδικό και αποτελεσματικό. Στο πλαίσιο αυτό θα προβλέπεται η ίδρυση ενός διαρκούς οργάνου ελέγχου της διαδικασίας αναπροσδιορισμού των αρμοδιοτήτων (με τη συμμετοχή εκπροσώπων των θεσμικών οργάνων της Τ.Α. και των συναρμόδιων υπουργείων), που θα διασφαλίζει ότι οποιαδήποτε σχετική αλλαγή δεν θα γίνεται με τρόπο πρόχειρο και αποσπασματικό, αλλά ύστερα από ενδελεχή νομοτεχνική και ουσιαστική επεξεργασία, που θα διασφαλίζει ταυτόχρονα ότι, κάθε μεταφορά αρμοδιότητας, θα συνοδεύεται από τη διασφάλιση των απαιτούμενων πόρων, ανθρώπινων και οικονομικών.
· Στο πλαίσιο αυτής της παραπάνω διαδικασίας, επεξεργαζόμαστε θετικά τις σχετικές προτάσεις της Ένωσης Περιφερειών. Με σεβασμό στις συνταγματικές και νομολογιακές επιταγές περί αρμοδιοτήτων, των οποίων η άσκηση επιβάλλεται να παραμένει στις κεντρικές κρατικές δομές, δεν έχουμε λόγο να μην εξετάσουμε με θετική ματιά την πρόταση που μας κατατέθηκε για τη χάραξη του περιβαλλοντικού σχεδιασμού, την πρόταση για τη διαχείριση των υδάτινων πόρων ή την πρόταση για την παροχή υπηρεσιών τεχνικού ελέγχου και υποστήριξης, εφόσον αξιολογούμε ότι η τοπικότητα των εν λόγω πεδίων δύναται να εξυπηρετηθεί με το βέλτιστο τρόπο από τον Β’ Βαθμό Αυτοδιοίκησης. Ήδη, άλλωστε, με τη νομοθετική πρωτοβουλία του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας για τον έλεγχο και την προστασία του δομημένου περιβάλλοντος ικανό μέρος των χωροταξικών και πολεοδομικών αρμοδιοτήτων, για το οποίο γίνεται λόγος στην πρόταση της ΕΝΠΕ, μεταφέρθηκε στο Β’ Βαθμό Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
· Με την επερχόμενη αναθεώρηση αντιμετωπίζεται και το δύσκολο ζήτημα της τεχνικής, διοικητικής και διαχειριστικής ανεπάρκειας των Τεχνικών Υπηρεσιών πολλών από τους Δήμους της χώρας, που αποτελεί παράγοντα αδυναμίας υλοποίησης βασικών και αναγκαίων έργων. Πέρα από συγκεκριμένες αλλαγές στο ν.4412/2016 που έχουν ήδη προωθηθεί σε συνεργασία με το Υπουργείο Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων, προωθείται η συγκρότηση Διαδημοτικών Συνδέσμων, ανά νομό, που θα «συνενώνουν» τις τεχνικές υπηρεσίες των επιμέρους Δήμων που σήμερα δεν έχουν την αναγκαία επάρκεια και θα συνδιαμορφώνουν έναν φορέα ικανό να ανταποκριθεί αποτελεσματικά στις ανάγκες τεχνικών έργων όλων των επιμέρους Δήμων.
· Παράλληλα, προωθείται η δημιουργία μιας «τεχνικής ομπρέλας» πανελλαδικής εμβέλειας, υπό την ευθύνη της ΜΟΔ, που θα μπορεί να εξυπηρετεί κάθε Δήμο ή σύνδεσμο της χώρας που έχει σχετική ανάγκη.
Αναφορικά με τις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις:
· Αναδομείται εκ βάθρων το πλαίσιο ελέγχου της νομιμότητας των αποφάσεων της Τ.Α., με την απόσπαση της σχετικής αρμοδιότητας από τις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις και την ανάθεσή της σε έναν νέο φορέα, τον «Ελεγκτή Νομιμότητας», υπό την εποπτεία και την Ευθύνη του Υπουργείου Εσωτερικών, σε αποσυγκεντρωμένη κλίμακα, στελεχωμένου με εξειδικευμένους νομικούς. Αξιοποιούνται τα εργαλεία ανάλυσης κινδύνου (risk analysis) και αναπροσδιορίζεται το είδους των αποφάσεων που θα υποβάλλονται σε υποχρεωτικό έλεγχο νομιμότητας.
· Περαιτέρω, σχεδιάζεται και προωθείται σταδιακά η υποκατάσταση των σημερινών Αποκεντρωμένων Διοικήσεων από περιφερειακές, κατά τόπους, υπηρεσίες των αντίστοιχων υπουργείων, ώστε να υπάρχει ενιαία και ομοιόμορφη άσκηση των σχετικών αρμοδιοτήτων. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να ξεκαθαριστούν τα εξής:
1) Οποιαδήποτε αλλαγή του πλαισίου λειτουργίας και αρμοδιοτήτων των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων δεν θα επηρεάσει έστω και κατ’ ελάχιστο τα δικαιώματα και τους όρους εργασίας του προσωπικού τους και
2) Η οργάνωση των περιφερειακών υπηρεσιών των αντίστοιχων υπουργείων είναι μια διαδικασία που προϋποθέτει την τροποποίηση των οργανισμών τους και έναν λεπτομερή διοικητικό σχεδιασμό, που θα απαιτήσει κάποιο εύλογο χρονικό διάστημα. Δεν θα αιφνιδιαστεί λοιπόν κανείς, η όποια δε σχετική αλλαγή θα συντελεστεί αφού διασφαλιστεί η συνέχεια και η αποτελεσματικότητα του νέου διοικητικού – οργανωτικού σχήματος.
Στο επίπεδο της διάρθρωσης των Περιφερειών και της ενδοπεριφερειακής αποκέντρωσης:
· Οι Περιφερειακές Ενότητες διατηρούνται ως εκλογικές περιφέρειες, με δικαίωμα όμως «επικοινωνίας» των ψηφοδελτίων (δηλ. δικαίωμα του εκλογέα μίας Περιφερειακής Ενότητας να βάλει έναν σταυρό και σε υποψήφιο άλλης Περιφερειακής Ενότητας).
· Διατηρείται ως υποχρεωτικός ο θεσμός του χωρικού Αντιπεριφερειάρχη.
· Εισάγεται ο θεσμός του Συμβουλίου Περιφερειακής Ενότητας, το οποίο θα απαρτίζεται από τους Περιφερειακούς Συμβούλους κάθε Ενότητας και τον οικείο χωρικό Αντιπεριφερειάρχη και θα διατυπώνει εισηγήσεις για σημαντικά θέματα που αφορούν την οικεία περιοχή.
Κυρίες και κύριοι,
Ένα από τα θέματα που απασχολούν ιδιαίτερα τους αιρετούς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και των δύο βαθμών, ένα σημαντικό θέμα βεβαίως, είναι αυτό της αλλαγής του εκλογικού συστήματος, για το οποίο η Κυβέρνηση έχει συγκεκριμένη και ξεκάθαρη θέση. Η απλή αναλογική αντιπροσωπεύει μια συνεπή πολιτική τοποθέτηση, η οποία έρχεται από πολύ παλιά και στον πυρήνα της έχει το πρωτεύον ζήτημα της δημοκρατίας. Αν απαντηθεί αυτό, όλα τα άλλα μπορούν να συζητηθούν και να βρεθούν λύσεις.
Η παρέμβαση στο εκλογικό σύστημα δεν είναι ούτε η μόνη, ούτε η κύρια αλλαγή του θεσμικού πλαισίου. Το έχω πει πολλές φορές και το έχω αποδείξει, ακόμη και σήμερα με τα σημεία των αλλαγών που προανέφερα. Ωστόσο, αξιολογείται ως μια καλή τακτική αποδόμησης της απλής αναλογικής, η πεισματική επανάληψη της άποψης ότι η αναθεώρηση ξεκινά και τελειώνει με το εκλογικό σύστημα και ότι αποκλειστικός στόχος της Κυβέρνησης είναι να αποκομίσει κάποια οφέλη στις επόμενες αυτοδιοικητικές εκλογές.
Η προσέγγιση αυτή μας αδικεί όλους και κυρίως τους πολίτες που επιλέγουν την απλή αναλογική, θεωρώντας προφανώς ότι εγγυάται με τον καλύτερο τρόπο την πραγματική αποτύπωση της λαϊκής βούλησης.
Δεν παραγνωρίζω τις αντιθέσεις, αλλά δεν είναι δυνατόν να εξαντλήσουμε τον διάλογο για το θέμα με όρους εντυπωσιασμού.
Το ζήτημα της δημοκρατίας δεν μπορούμε να το παραβλέψουμε εν αναμονή καλύτερων ημερών. Το αντίθετο, αποτελεί την βασική εγγύηση ότι οι θυσίες του λαού, οι συμβιβασμοί και οι αντιφάσεις μας, θα οδηγήσουν σε μια βελτίωση της ζωής για τους πολλούς. Κι αυτό μας οδηγήσει στο καίριο ζήτημα της συμμετοχής, η οποία μπορεί να εξασφαλίσει και την πορεία των αποφάσεων, αλλά και τις ίδιες τις αποφάσεις. Οπότε, η απλή αναλογική, που θα ευνοήσει συνεργασίες και την είσοδο νέων δυνάμεων και νέων απόψεων στην πολιτική, σε συνδυασμό με την θέσπιση νέων ή την ενεργοποίηση υπαρχόντων συμμετοχικών θεσμών, μπορεί να απαντήσει και στα ζητήματα της κυβερνησιμότητας και σε ό,τι άλλο προκύψει.
Θα επαναλάβω ότι είμαστε πρόθυμοι να συζητήσουμε ζητήματα καλύτερης λειτουργίας των οργάνων υπό το καθεστώς του νέου εκλογικού συστήματος. Αλλά δεν μπορεί να συνεχιστεί η διαδεδομένη πρακτική όπου μια παράταξη η οποία λαμβάνει την πρώτη Κυριακή ποσοστό 20% κυβερνά με το 60% των εδρών.
– Έχουμε ανάγκη από πλειοψηφίες μέσα στην κοινωνία και όχι μόνο στα συμβούλια.
– Η Δημοκρατία δεν φοβίζει την Αυτοδιοίκηση, είναι μέσα στο DNA της.
– Σύνθεση, συμμετοχή, συνεργασίες, συνεννόηση, συναίνεση, αυτές είναι οι έννοιες που πρέπει να διατρέχουν την Αυτοδιοίκηση.
– Δεν ωφελεί λοιπόν η κινδυνολογία. Ελάτε να συζητήσουμε για δικλείδες.
Στη βάση όλων αυτών:
· Καθιερώνεται ως εκλογικό σύστημα και για τους δύο βαθμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης η απλή αναλογική για το σύνολο των εδρών των οικείων Συμβουλίων.
· Το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι για του πολίτες των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το οποίο ήδη ισχύει στις δημοτικές εκλογές, επεκτείνεται και στις περιφερειακές εκλογές.
· Η διεξαγωγή των αυτοδιοικητικών εκλογών αποσυνδέεται από το χρόνο διεξαγωγής των ευρωεκλογών.
· Κατηγορίες κωλυμάτων εκλογιμότητας – όπως η γενική απαγόρευση να θέσουν υποψηφιότητα όλοι όσοι έχουν οποιαδήποτε σχέση εργασίας με το Δημόσιο, ακόμα και ορισμένου χρόνου (λ.χ. δίμηνη, πεντάμηνη κ.λπ. σύμβαση εργασίας) – οι οποίες περιορίζουν υπέρμετρα σε σύγκριση με τον επιδιωκόμενο σκοπό το δημοκρατικό δικαίωμα συμμετοχής στα τοπικά δημόσια πράγματα, εξορθολογίζονται.
· Διευκολύνεται η συμμετοχή μικρών παρατάξεων, ομάδων πολιτών και τοπικών κινημάτων, καθώς η ανάδειξη των οργάνων των Κοινοτήτων (Συμβούλια) αποσυνδέεται από την ανάδειξη του κεντρικού Δημοτικού Συμβουλίου, με την έννοια ότι ένας συνδυασμός μπορεί να κατέλθει και αυτοτελώς σε μία μόνο Κοινότητα και, αντίστροφα, ένας συνδυασμός υποψηφίων για το κεντρικό Δημοτικό Συμβούλιο δεν απαιτείται να καταρτίζει ψηφοδέλτιο και για τις Κοινότητες.
· Εισάγεται η εκλογή με ενιαίο (όχι δηλαδή παραταξιακό) ψηφοδέλτιο των μονομελών οργάνων-εκπροσώπων των πολύ μικρών Κοινοτήτων.
Αλλαγές σε επίπεδο Διοίκησης:
· Ο θεσμός του χωρικού Αντιπεριφερειάρχη διατηρείται, καταργείται όμως η άμεση, δηλαδή χωρίς σταυρό, εκλογή του, όπως ισχύει σήμερα. Αντίθετα, ο χωρικός Αντιπεριφερειάρχης κάθε Περιφερειακής Ενότητας θα ορίζεται από τον Περιφερειάρχη, μεταξύ των Συμβούλων που έχουν ήδη εκλεγεί στην οικεία Περιφέρεια, θα έχει με άλλα λόγια λόγο και η τοπική κοινωνία, μέσω του σταυρού.
· Η συγκρότηση όλων των συλλογικών οργάνων των Δήμων και των Περιφερειών αντιστοιχίζεται στην αναλογική συγκρότηση των οικείων Συμβουλίων. Όπως είναι λογικό, το σύστημα της απλής αναλογικής, ως βασικός μηχανισμός εκδημοκρατισμού, διαχέεται στο σύνολο της οργάνωσης και λειτουργίας των ΟΤΑ.
· Σημαντικό μέρος των αρμοδιοτήτων της Επιτροπής Ποιότητας Ζωής και, δευτερευόντως, της Οικονομικής Επιτροπής, στο βαθμό που μπορεί να ασκηθεί αποτελεσματικά σε χαμηλότερο επίπεδο, μεταβιβάζεται στις Κοινότητες.
· Ενισχύονται και θεσμοποιούνται οι διαδικασίες προκαταρκτικής διαβούλευσης, πριν την εισαγωγή και ψήφιση σημαντικών θεμάτων στο Δημοτικό/Περιφερειακό Συμβούλιο, προκειμένου να διευκολυνθεί η διαμόρφωση συναινέσεων.
Θεσμοί Κοινωνικής Συμμετοχής και Ελέγχου:
· Θεσμοθετείται η διενέργεια τοπικών δημοψηφισμάτων, όχι μόνο μετά από πρωτοβουλία των οργάνων του Δήμου, αλλά και κατόπιν λαϊκής πρωτοβουλίας.
· Ο θεσμός του δημοψηφίσματος επεκτείνεται και σε επίπεδο Δημοτικής Ενότητας, ενώ ταυτόχρονα διευρύνονται οι περιπτώσεις κατά τις οποίες μπορεί να διεξαχθεί έγκυρα τοπικό δημοψήφισμα, ακόμα και για θέματα που δεν ανάγονται στη με τη στενή έννοια αρμοδιότητα των ΟΤΑ, ώστε να είναι δυνατή η διεξαγωγή (συμβουλευτικού υποχρεωτικά στην περίπτωση αυτή) δημοψηφίσματος για κάθε θέμα τοπικού ενδιαφέροντος. Για ειδικότερα δε, ζητήματα προβλέπεται απλοποίηση της διαδικασίας διενέργειας τοπικών δημοψηφισμάτων, με ταυτόχρονη αποσύνδεση του θεσμού από τη βούληση της κεντρικής εξουσίας και ενδυνάμωση του κοινωνικού ελέγχου. Υπενθυμίζεται η περίπτωση του δημοψηφίσματος που έγινε – άτυπα, ωστόσο – για την ΕΥΑΘ από Δήμους της Κεντρικής Μακεδονίας, το οποίο κατέδειξε ότι η Αυτοδιοίκηση πρέπει να έχει τη δυνατότητα να απευθύνεται στην τοπική κοινωνία και να ζητά με θεσμικό τρόπο τη γνώμη της, ακόμα και για μείζονος τοπικής σπουδαιότητας θέματα που δεν άπτονται των αρμοδιοτήτων του Δήμου ή της Περιφέρειας με τη στενή έννοια.
Κυρίες και κύριοι,
Πριν ολοκληρώσω την τοποθέτησή μου, θα μιλήσω για την αντιπλημμυρική προστασία, κυρίως επειδή ο ρόλος των Περιφερειών είναι σημαντικός στον τομέα αυτό. Θρηνούμε ακόμη τα θύματα της Δυτικής Αττικής και στη σκέψη όλων μας, είμαι σίγουρος γι’ αυτό, κυριαρχεί η αγωνία της λήψης μέτρων για να αποτρέψουμε ανάλογες τραγωδίες στο μέλλον. Απαιτούνται πόροι, αυτό είναι πέρα για πέρα αληθινό, χρειάζεται όμως και μια ορθή κρίση για τα έργα που πρέπει να γίνουν, ένας συνολικός σχεδιασμός και μια προσπάθεια για να γίνουν με το σωστό τρόπο. Η ένταση των καιρικών φαινομένων και η διαφαινόμενη επανάληψή τους σε συχνή βάση, ως απόρροια της κλιματικής αλλαγής – την οποία δεν μπορούμε πλέον να αγνοούμε ή να υποτιμούμε – μας υποχρεώνει να επισπεύσουμε τις σχετικές δράσεις μας. Το υπουργείο Εσωτερικών έχει ήδη ανακοινώσει ένα συμπληρωματικό πρόγραμμα χρηματοδότησης που αφορά και στα αντιπλημμυρικά έργα, ενώ πολλά ακόμη εκτελούνται από άλλα υπουργεία. Δεν αρκεί όμως να είμαστε καλοί τεχνοκράτες και να εξοικονομήσουμε χρήματα. Χρειάζονται και αυτά. Χρειάζεται όμως και η αλλαγή της νοοτροπίας των πολιτών και των αιρετών. Χρειάζονται νέοι θεσμοί ελέγχου και λογοδοσίας. Χρειάζεται μια άλλη πολιτική.
Κυρίες και κύριοι σύνεδροι,
Από το 2015 και έπειτα βρίσκεται σε εξέλιξη μια πολιτική και οικονομική υπερπροσπάθεια, με υψηλούς στόχους. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση μπορεί και οφείλει να υποστηρίξει την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας, να συμβάλει στον πληρέστερο σχεδιασμό των επόμενων βημάτων, να βοηθήσει στην ανάδειξη και ενεργοποίηση αδρανών δυνάμεων που έχουν τη διάθεση να συμμετάσχουν στην επόμενη μέρα, αλλά δεν ξέρουν πώς να το κάνουν. Υπάρχει ανάγκη συνολικής υπέρβασης της πραγματικότητας που διέκρινε την χώρα μας εδώ και δεκαετίες. Ένας νέος κύκλος ξεκινά και δεν μπορούμε, δεν πρέπει, να τον ερμηνεύσουμε με ξεπερασμένες αντιλήψεις και εργαλεία. Σας καλώ να τολμήσουμε τις αλλαγές που έχει ανάγκη ο τόπος.
Σας ευχαριστώ».
