Αφοι Μανάκια – Οι Κλεισουριώτες που ξεκίνησαν την κινηματογράφιση στα Βαλκάνια!

«Με αφορμή το φεστιβάλ της Βοβούσας και το σχετικό αφιέρωμα στους αδελφούς Μανάκια να υπενθυμίσω την Κλεισουριώτικη καταγωγή των πρώτων κινηματογραφιστών των Βαλκανίων.

“Έχουν συγγενικές σχέσεις με τη Βλαχο-Κλεισούρα, γιατί από εκεί καταγόταν η γιαγιά τους Δέσπα, “πρωταγωνίστρια” στις «Υφάντρες» και η μάνα τους Λούσια…” αναφέρει και ο Τάκης Γκαλαΐτσης στο κείμενο που επισυνάπτω.

“…Όταν ξαναβρέθηκαν αργότερα, μετά τον πόλεμο, ο Μίλτος είπε του Χατζηγώγου πως είχε στείλει γράμμα στο Ελληνικό κράτος και τους γράφει να τους πουλήσει ό,τι έχει και δεν έχει από φωτογραφίες και ταινίες, γιατί αλλιώς θα του τα φάνε οι Σέρβοι, μα δεν του απάντησε κανείς. Και θα ‘θελε να πάνε όλα αυτά: μηχανές, μηχανήματα, πλάκες, φιλμ στην Αβδέλα ή στην Κλεισούρα ή στη θεσσαλονίκη… Ποιος όμως να τον ακούσει; Βλάχος, σου λέει.” Από αφήγηση του Χ. Τσέλιου, βραβευμένου σύγχρονου φωτογράφου της Αθήνας, συγγενή του Χατζηγώγου.

Ο κινηματογράφος, η τέχνη δηλαδή της αναπαράστασης των κινήσεων, αρχίζει να αναπτύσσεται την τελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα. Το 1895 ο Γάλλος Louis Lumière και το 1905 ο Αμερικανός Thomas Edison εφευρίσκουν  τον κινηματογράφο και δημιουργούν την ευρωπαϊκή και αμερικανική κινηματογραφική σχολή αντίστοιχα. Τα ίδια περίπου χρόνια δημιουργούν οι πρώτοι σκηνοθέτες, στην Ευρώπη ο Georges Meliès, ο πατέρας ουσιαστικά της κινηματογραφικής τέχνης, και ο David Griffith στην Αμερική, όπου ιδρύεται η κινηματογραφική εταιρεία Edison , η οποία στα 1911 εγκαθίσταται στο Χόλιγουντ.

Τα ίδια περίπου χρόνια, η τέχνη του κινηματογράφου έρχεται στα Βαλκάνια. Λίκνο του Ελληνικού και Βαλκανικού κινηματογράφου είναι το ξακουστό  βλαχοχώρι των Γρεβενών, η Αβδέλα, στην καρδιά της Πίνδου, από την οποία έλκει την καταγωγή της η πλειοψηφία των Βλάχων της Βέροιας. Στην Αβδέλα γεν­νήθηκαν οι πρωτοπόροι της κινηματογραφικής τέχνης στο βαλκανικό χώρο, αδελφοί Γιάννης και Μίλτος Μανάκια· αυτοί έφεραν, το Μάη του 1905, στην Αβδέλα την εφεύρεση του Lumière , την κινηματογραφική μηχανή μάρκας URBAN BIOSCOP 300, αγορασμένη από το Λονδίνο, και γύρισαν με αυτή, στην Αβδέλα, την πρώτη τους ταινία-ντοκυμαντέρ μικρού μήκους, τις ” Υφάντρες “, με πρωταγωνίστρια την υπεραιωνόβια  γιαγιά τους – Δέσπα Μανάκια – ηλικίας 117 ετών. Η ταινία αυτή, που πρώτη σκηνοθετήθηκε σε όλα τα Βαλκάνια, φυλάσσεται στα εθνικά αρχεία των Σκοπίων.

Το κείμενο αυτό γράφεται με αφορμή τα εκατό χρόνια του ευρωπαϊκού κινηματογράφου, και είναι αφιερωμένο στους αδελφούς Γιάννη και Μίλτο Μανάκια, τους Βλάχους αυτούς πρωτοπόρους του κινηματογράφου, που το έργο τους ανακαλύφτηκε στην Ελλάδα σχετικά πρόσφατα, μόλις το 1971, από το δημοσιογράφο Κώστα Σταματίου, και δεν είναι ακόμη πλατιά γνωστό, παρόλο που οι δυο αδελφοί κατέχουν πια σημαντική θέση στην ιστορία της παγκόσμιας κινηματογραφίας. Επίσης, πρόσθετο λόγο για τη γραφή του κειμένου αποτελεί το γεγονός  ότι ένα μέρος της ζωής των Μανάκια συνδέεται με τη Βέροια, στην οποία διατηρούσαν συγγενικούς και φιλικούς δεσμούς, και γιατί σημαντικό μέρος του έργου τους, φωτογραφικού και κινηματογραφικού, αφορά τη Βέροια.  Εξάλλου, το κείμενο αυτό για τους αδελφούς Μανάκια καθίσταται επίκαιρο και λόγω   της τελευταίας ταινίας του θ. Αγγελόπουλου «Το βλέμμα του Οδυσσέα“. Ο ήρωας του έργου ψάχνει σε όλο το βαλκανικό χώρο, στα σημερινά Βαλκάνια των συγκρούσεων, του φανατισμού και του πολέμου, ένα μικρό φιλμ των αρχών του αιώνα το οποίο ποτέ δεν ολοκληρώθηκε, των αδελφών Μανάκια, πρωτοπόρων κινηματογραφιστών στο Βαλκανικό χώρο.

Την ύπαρξη των αδελφών Μανάκια ανακάλυψε για πρώτη φορά ο δημοσιογράφος Κ. Σταματίου,  το 1969,  στο Παρίσι, στις σελίδες της εγκυκλοπαίδειας του κινηματογράφου, του Roser Boussinot, που τότε είχε εκδοθεί, καθώς έψαχνε σε αυτήν στοιχεία για τη γιουγκοσλαβική έβδομη τέχνη «το 1965 , ένας φωτογράφος από τα  Μπιτόλια (Μοναστήρι), ονόματι Μίλτον Μανάκι, εισάγει μια μηχανή λήψεως και γυρίζει τα πρώτα μέτρα φιλμ: γιορτές και διάφορες εκδηλώσεις, που παίρνουν τη μορφή επίκαιρων όταν πρόκειται για εξεργέσεις χωρικών στη Μακεδονία. Οι περισσότερες από αυτές τις ταινίες, που διατηρούνται στη Γιουγκοσλαβική  ταινιοθήκη, έγιναν θερμά δεκτές στην υπόλοιπη Ευρώπη. Η φήμη του υπήρξε τέτοια ώστε λάμβανε επιστολές απευθυνόμενες απλά  ‘’εις Μανάκι, στα Βαλκάνια’’».

Πρώτος ο Κ. Σταματίου, όπως σναφέρθηκε, παρουσίασε τους Αδελφούς Μανάκια και το έργο τους στην Ελλάδα, το 1971, με σειρά άρθρων του στα ΝΕΑ. Στη συνέχεια, ο δημοσιογράφος Χ. Χριστοδούλου έγραψε για τους Μανάκια στο περιοδικό ‘’Επίκαιρα’’ (29-12-79) και στο Βήμα της Κυριακής (6-2-83). Ουσιαστική και  πολύ αξιόλογη είναι η παρουσίαση του Γιώργου ‘Εξαρχου, σε τέσσερις συνέχειες στην Ελευθεροτυπία, με τίτλο «ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΙ ΜΙΛΤΟΣ ΜΑΝΑΚΙΑ, οι πρωτοπόροι της φωτογραφίας και του κινηματογράφου στα Βαλκάνια», τον Αύγουστο του ‘89. Πλούσιο υλικό για τους αδελφούς Μανάκια έχει δημοσιευτεί κατά καιρούς στην εφημερίδα “ΑΒΔΕΛΛΑ”, που εκδίδει ο Σύλλογος των Αβδελιωτών Τυρνάβου.

Βέβαια, ακολουθούν και οι πρώτες εκδόσεις στην ελληνική γλώσσα για τους Μανάκια, όπως:

1.  “Τα φωτογενή Βαλκάνια των Αδελφών Μανάκη” του Χ. Χριστοδούλου, εκδ. “παρατηρητής» θεσσαλονίκη 1989, με πλούσιο φωτογραφικό υλικό, αλλά αδικαιολόγητη αλλοίωση του ονόματος από Μανάκια σε Μανάκη (κατά το Στουρνάρη από Στουρνάρα!!).

2. “Αδελφοί Μανάκια, πρωτοπόροι του κινηματογράφου στα Βαλκάνια και το Βλάχικον Ζήτημα” εκδ. Γαβριηλίδη 1991. Η δουλειά του Γ. Έξαρχου  προσεγγίζει με πολύ σεβασμό το έργο των Μανάκια και δεν μπορεί να μην την πάρει  υπόψη όποιος ασχολείται σοβαρά με τους Μανάκια και τους Βλάχους.

Είχε προηγηθεί βέβαια η έκδοση για τους αδελφούς Μανάκια, στα “σλαβομακεδονικά”, του Π. Κοσταντίνοφ (Σκόπια 1982) που μεταφράστηκε από την Ελευθερία Πανάγου στα ελληνικά, με φροντίδα και έξοδα του Συλλόγου Αβδελιωτών Τυρνάβου.

Παράλληλα, το 1978 έγινε μια εκτεταμένη τηλεοπτική αναφορά στους Μανάκια, στο ντοκυμαντέρ‘’οι κινηματογραφιστές της Βόρειας  Ελλάδας’’ των Ν. Ζερβού Χ. Χριστοδούλου. Το ίδιο έγινε και με το ντοκυμαντέρ ‘’Εσείς βουνά των Γρεβενών’’ του Τ. Παπαγιαννίδη. Αρκετές ταινίες που αγοράστηκαν από τα Σκόπια παρουσιάστηκαν το 1984 στην τηλεοπτική σειρά ‘’Το Πανόραμα του αιώνα’’ των Φ. Λαμπριναύ – Λ. Λοΐσιου. Τέλος,  το Υπουργείο  Πολιτισμού και η Γενική Γραμματεία Τύπου και Πληροφοριών ανέθεσαν, το 1987,  από ένα ντοκυμαντέρ με θέμα  τη ζωή και τα έργο των Μανάκια στους σκηνοθέτες Ν. Αντωνάκο  και Κ. Ανδρίτσο.

Η οικογένεια Μανάκια θεωρείται από τις παλιότερες στην Αβδέλα, το βλάχικο αυτό κεφαλοχώρι της Πίνδου. Και σήμερα ακόμη σώζονται ερεί­πια του πατρικού σπιτιού τους, καθώς και πολλές τοποθεσίες που φέρουν το όνομα της οικογένειας.  Ο Γιαννάκης Μανάκια γεννήθηκε στην Αβδέλα το 1879 και πέθανε στη θεσσαλονίκη το 1954. Ο Μίλτος γεννήθηκε στην Αβδέλα το 1881 και πέθανε στο Μοναστήρι (Μπιτόλια) το 1964. Και οι δυο είναι εγγεγραμμένοι στο Μητρώο Αρρένων της κοινότητας Αβδέλας. Έχουν συγγενικές σχέσεις με τη Βλαχο-Κλεισούρα, γιατί από εκεί καταγόταν η γιαγιά τους Δέσπα, “πρωταγωνίστρια” στις «Υφάντρες» και η μάνα τους Λούσια.  Φύσεις καλλιτεχνικές τα δυο αδέλφια, μα και πέρα για πέρα αντίθετοι. Από τη μια ο Γιαννάκης πράος, μελίχιος, ανήσυχος, από την άλλη ο Μίλτος αντάρτης, επαναστάτης, γλεντοκόπος.

Ο Γιαννάκης, αφού τέλειωσε το Δημοτικό στο χωριό του, ολοκλήρωσε τις σπουδές στο Μοναστήρι, στο Βουκουρέστι, στο Παρίσι, στο Λονδίνο. Αντίθετα ο Μιλτιάδης “όλο με πασάδες έκανε παρέα”, χωρίς ουσιαστικές σπουδές, άλλαξε ριζικά χαρακτήρα από τη στιγμή που τον πήρε ο αδελφός του, το 1898 στα Γιάννενα, για να δουλέψει μαζί του στο φωτογραφικό εργαστήρι, όπου εξειδικεύτηκε στη φωτογραφία και στην εμφάνι­ση φιλμ.

Ο Γιαννάκης Μανάκια, ο καθηγητής “των καλλιτεχνικών”, ήταν ζωγράφος: “με τρεις γραμμές ζωγράφιζε το καθετί’’, σύμφωνα με μαρτυρίες ανθρώπων που τον γνώρισαν, μανιώδης θεωρητικός της φωτογραφίας, πολυμαθής και πολύγλωσσος. Στις γλώσσες όμως δεν πήγαινε πίσω και ο Μίλτος· εκτός από τη μητρική του γλώσσα, τη βλάχικη, μιλούσε ελληνικά, “σλαβομακεδονικα”,  σερβικά, αλβανικά, τουρκικά και γαλλικά. Ο γιος του Γιαννάκη, ο Δημήτρης, πέθανε στη θεσσαλονίκη, το ’47, και αυτό σφράγισε την υπόλοιπη λίγη ζωή του πατέρα του. Ο γιος του Μίλτου, ο Λεωνίδας, που γεννήθηκε στα Γρεβενά, δασολόγος, σήμερα ζει στο Κουμάνοβο των Σκοπίων . Πολλοί συγγενείς, φίλοι και γνωστοί των Μανάκια ζουν και σήμερα στα Γρεβενά, τη Λάρισα, τη θεσσαλονίκη και τη Βέροια, και αποτελούν ζωντανή πηγή για τη ζωή των Μανάκια.

 

Όπως προαναφέρθηκε, οι αδελφοί Μανάκια ξεκίνησαν από τη φωτογραφία. Η θεωρητική (Γιαννάκης) και η πρακτική (Μίλτος) κατάρτιση στη φωτογραφία έσμιξαν στα πρόσωπα των δυο αδελφών και έδωσαν θεαματικά αποτελέσματα. Ως φωτογράφοι, για πάνω από έξι δεκαετίες (1898 – 1961), αποτύπωσαν με το φακό τους σημαντικά ιστορικά, κοινωνικά, εθνολογικά, πολιτικά γεγονότα · φωτογράφισαν σκηνές των Βαλκανικών πολέμων, του Α ‘ Παγκόσμιου πολέμου, επαναστάτες και εξεγερ­μένους, βασιλείς και αυτοκράτορες, στρατιωτικούς και πολιτικά πρόσωπα, ιερείς και δεσποτάδες, μαθητικές-σχολικές εκδηλώσεις, αθλητικές εκδη­λώσεις, γάμους, κηδείες, βαφτίσια, σκηνές από την κτηνοτροφική ζωή των Βλάχων,  πανοράματα, πορτρέτα κ.α. Άφησαν ντοκουμέντα ανεκτίμητης αξίας για την ιστορική και εθνολογική κατάσταση στη Μακεδονία και γενικότερα στα Βαλκάνια.

Η δραστηριότητα τους εξακτινώνεται σε όλο το πολυεθνικό, πολύγλωσσο, πολυθρησκευτικό βαλκανικό χώρο, με κέντρα δυο από τις πιο σημα­ντικές πόλεις της εποχής: τα Γιάννενα (1898-1904) και το Μοναστήρι (1905-1961), πόλεις στις οποίες οι Βλάχοι αποτελούσαν σημαντικό στοιχείο της οικονομικής και πολιτιστικής ζωής. Στην πολύχρονη φωτογραφική τους δράση έκαναν πάνω από 12.000 φωτογραφίες, οι οποίες φωτογραφή­θηκαν σε 125 κατοικημένους τόπους (Μοναστήρι, Γιάννενα, Αβδέλα, Βέροια, Γρεβενά, θεσ/νίκη, Κωσταντινούπολη, Ξάνθη, Φούρκα, Κλεισούρα, Σινάια, Κωστάντζα, Δράμα, Οχρίδα, Λάρισα, Τρίκαλα, Κορυτσά, Φλώρινα κ.τ.λ).

Το 1905 πήγαν, μετά από πρόσκληση του βασιλιά Καρόλου Ι., στο Βουκουρέστι, όπου έλαβαν μέρος σε παγκόσμια έκθεση φωτογραφίας και βραβεύτηκαν με αργυρό μετάλλιο. Το 1906 βρα­βεύτηκαν άλλες δυο φορές σε ισάριθμες εκθέσεις φωτογραφίας με χρυσό και αργυρό μετάλλιο. Το 1911 προσλήφθηκαν ως  φωτογράφοι του Οθωμανού Σουλτάνου και το 1929 του Σέρβου βασιλιά Αλέξανδρου Α’ Καραγιώργεβιτς.

Το 1917 ο Γιαννάκης άνοιξε φωτογραφικό εργαστήριο στη Βουλγαρία, όπου βρισκόταν εξόριστος την ταραγμένη εκείνη εποχή του Α’ παγκόσμιου πολέμου. Παρ΄όλες τις δυσκολίες, ιδίως στη γιαννιώτικη περίοδο (προβλήματα από τις τουρκικές αρχές, δυσκολίες στην προμήθεια υλικών, έλλειψη εμπιστοσύνης του κόσμου στη φωτογραφία κ.τ.λ.) οι αδελφοί Μανάκια άφησαν φωτογραφικό έργο όχι μόνο σημαντικής ιστορικής σημασίας αλλά και υψηλής αισθητι­κής αξίας. Και αυτό γιατί οι Μανάκια πίστευαν σε αυτό που έκαναν και δε φείδονταν κόπο και θυσίες, έτσι ώστε ο κόσμος να ξεπεράσει το δισταγ­μό απέναντι στη φωτογραφία. Συχνά έλεγαν “σήμερα ή αύριο θα πάψουμε να υπάρχουμε. Όποιος γεννιέται μοιραία θα πεθάνει. Εξαιρέσεις εδώ δε γίνονται – ας ευχαριστούμε το θεό που είναι έτσι και όχι κάπως αλλιώς. Αλλά, αν φωτογραφηθείτε, το πρόσωπο σας θα μείνει στους απογόνους, θα διαφυλαχτεί για τα εγγόνια και δισέγγονά σας’’.

Η προσπάθεια των αδελφών Μανάκια να βελτιώσουν τις γνώσεις τους στη φωτογραφική τέχνη τους ανάγκαζε να ταξιδεύουν συχνά σε διάφο­ρες μεγαλουπόλεις. Σε μια τέτοια επίσκεψη στην Κωσταντινούπολη και αργότερα στο Βουκουρέστι πληροφορήθηκαν για την κατάκτηση του Louis Lumière, και ο Γιαννάκης Μανάκια απέκτησε τη μηχανή λήψης URBAN BIOSCOΡ 300, από το Λονδίνο. Στη συνέχεια, η επίσκεψη στη Βιέννη και η παραμονή του στο Παρίσι κέντρισαν το ενδιαφέρον του να ασχοληθεί με τον κινηματογράφο.

Σε ιδιόχειρο κείμενό του, ο Μ. Μανάκια (1955) απαριθμεί 67 ταινίες που σώζονται και που έχουν ποικίλο περιεχόμενο: θρησκευτικό, οικονομικό, κοινωνικό, πολιτιστικό. Γάμοι και βαφτίσια, εργασίες κτηνοτροφικές και γεωργικές, πολιτιστικές και κοινωνικές εκδηλώσεις, επισκέψεις αξιωματού­χων και επαναστάτες αποτελούν πολύτιμα ντοκουμέντα για τα πολυφυλετικά Βαλκάνια, σε μια ταραγμένη περίοδο. Από τις ταινίες που σώζονται και φυλάσσονται στα Εθνικά αρχεία των Σκοπίων οι παρακάτω αναφέρονται άμεσα στη Βέροια:

Νο 25 : Βλάχικος γάμος το 1906 (της κόρης του Χατζηγώγου).

Νο 36 : Γάμος ατή Βέροια. Από την πόλη στο χωριό Δόλιανη.

Νο 46 : Βλάχοι στη Βέροια “ρίχνουν” σταυρό στο νερό.

Νο 62 : Πανηγύρι στη Βέροια.

Στις επιδιώξεις του Συλλόγου Βλάχων Βέροιας  είναι, αν καταστεί δυνατό, να αποκτήσει αυτές τις ταινίες σε συνεργασία με τους Συλλόγους Βλάχων της περιοχής των Σκοπίων και να τις προβάλει στο κοινό της Βέροιας.

Παράλληλα, οι αδελφοί Μανάκια είναι οι πρώτοι ιδιοκτήτες κινηματογραφικής αίθουσας στο Μοναστήρι. Ό κινηματογράφος “ΜΑΝΑΚΙΑ” εγκαι­νιάστηκε το 1921 και λειτούργησε ως το 1939, οπότε και κάηκε. Για ένα διάστημα λειτούργησε και θερινός κινηματογράφος με το όνομα Volta. Στα χρόνια αυτά της λειτουργίας του κινηματογράφου, οι Μανάκια συνέβαλαν στην καθιέρωση της κινηματογραφικής τέχνης και στην αποδοχή της από ευρύτερα λαϊκά στρώματα στο χώρο της νότιας πρώην Γιουγκοσλαβίας. Και μια σύμπτωση· ο πρώτος κινηματογράφος στα Γρεβενά λειτούργησε γύρω στα 1921 – 22 από Βλάχους Αβδελιώτες, συμπατριώτες των Μανάκια, την Ασπασία και Γιώργο Παπαγεωργίου (Τσακνάκη). Πρωτοποριακή όμως εφεύρεση ο κινηματογράφος για την εποχή συνάντησε την προκατάληψη του κόσμου, με αποτέλεσμα να αποβεί ασύμφορη η λειτουργία του.

Ποια είναι η τύχη αυτού του πλούσιου, από κάθε άποψη, φωτογραφικού και κινηματογραφικού υλικού; Πού βρίσκεται σήμερα; ‘Οπως ήδη ειπώθηκε, το κινηματογραφικό υλικό βρίσκεται, μετά από περιπέτειες στη” Γιουγκοσλαβική ταινιοθήκη” πρώτα, τώρα στα Εθνικά Αρχεία των Σκοπίων, και το φωτογραφικό υλικό στο “Ιστορικό Αρχείο της Μπίτολας” (Μοναστηρίου). Ο Μίλτος εξαναγκάστηκε να προχωρήσει σε συμφωνίες, που όμως δεν τηρήθηκαν. Η Ελληνική πολιτεία αδιαφόρησε πλήρως. Ο Γιώργης Έξαρχος, στο εξαίρετο βιβλίο του για τους Μανάκια που προαναφέρθηκε, σημειώνει στις μαρτυρίες  ‘’Όταν ξαναβρέθηκαν αργότερα, μετά τον πόλεμο, ο Μίλτος είπε του Χατζηγώγου πως είχε στείλει γράμμα στο Ελληνικό κράτος και τους γράφει να τους πουλήσει ό,τι έχει και δεν έχει από φωτογραφίες και ταινίες, γιατί αλλιώς θα του τα φάνε οι Σέρβοι, μα δεν του απάντησε κανείς. Και θα ‘θελε να πάνε όλα αυτά: μηχανές, μηχανήματα, πλάκες, φιλμ στην Αβδέλα ή στην Κλεισούρα ή στη θεσσαλονίκη… Ποιος όμως να τον ακούσει; Βλάχος, σου λέει’’Από αφήγηση του Χ. Τσέλιου, βραβευμένου σύγχρονου φωτογράφου της Αθήνας, συγγενή του Χατζηγώγου.

Σε αυτό το σύντομο αφιέρωμα δε μπορεί να μη γίνει μνεία στις προσπάθειες που καταβάλλει ο Σύλλογος Αβδελιωτών Τυρνάβου “Η Βασιλίτσα” για την αναγνώριση των συμπατριωτών τους Μανάκια. Εδώ και δεκαπέντε χρόνια, οργανώνουν κάθε χρόνο τις εκδηλώσεις “Μανάκεια”, για να τιμήσουν τους πρωτοπόρους φωτογρά­φους και κινηματογραφιστές. Ομιλίες, πολιτιστικές και λαογραφικές εκδηλώσεις, εκθέσεις παλιάς φωτογραφίας και ζωγραφικής είναι ένας μικρός φόρος τιμής στους δύο Βλάχους αδελφούς. Έστησαν τις προτομές των δύο αδελφών στην πλατεία της Αβδέλας και αγω­νίζονται για να δημιουργήσουν το “Μανάκειο Κέντρο Βαλκανικού κινηματογράφου” στη γενέτειρα τους. Πρόταση τους στα ΕΛΤΑ να εκδοθεί μια σειρά γραμματοσήμων, προς τιμή των Μανάκια, δεν έγινε δεκτή, τη στιγμή που οι Γιουγκοσλάβοι ήδη το 1961 έχουν τιμή­σει σε ειδική εκδήλωση τον εν ζωη τότε Μίλτο Μανάκια, και κυκλοφορεί σειρά γραμματοσήμων από το 1980 στην πρώην Γιουγκοσλαβία προς τιμή του. Και βέβαια οι Γιουγκοσλάβοι δεν κάνουν νύξη για τη βλάχικη καταγωγή των Μανάκια, αλλά τους παρουσιάζουν ως “Σλαβομακεδόνες”.

Όμως και η Ελληνική πολιτεία οφείλει, έστω και καθυστερημένα, να αναγνωρίσει το έργο των Μανάκια. Με τέτοι­ες ενέργειες γίνεται γνωστή η μεγάλη προσφορά των Βλάχων όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά γενικά στα Βαλκάνια, έτσι ώστε η λέξη “Βλάχος” να πάψει να έχει υποτιμητικό ή συχνά υβριστικό περιεχόμενο.

Η προηγούμενη Δημοτική αρχή της Βέροιας έδωσε σε δρόμο της πόλης το όνομα των αδελφών Μανάκια και ο Σύλλογος Βλάχων Βέροιας προσπαθεί με κάθε τρόπο να συλλέξει και να διασώσει αυθεντικές φωτογραφίες με τη φίρμα των Μανάκια(FRATI MANAKIA, ABELA FTII MANAKIA, I. MANAKIA – IANINA, FOTO  MANACIA MONASTIR). Είναι το ελάχιστο που κάνει ο Σύλλογος έναντι της μεγά­λης προσφοράς των αδελφών Μανάκια στη φωτογραφία και στον κινηματογράφο του ευρύτερου Βαλκανικού χώρου.

ΥΓ. Το παραπάνω κείμενο αποτέλεσε τη βάση του Ημερολογίου 1996 που εξέδωσε ο Σύλλογος Βλάχων Βέροιας.

Τάκης Γκαλαΐτσης

Σημείωση Φαρέτρας: Το άρθρο του Τάκη  Γκαλαΐτση  είνα το 6ο της σειράς για τους Βλάχους Αφούς Μανάκια. Ήδη έχουν δημοσιευθεί τα άρθρα των  Χρίστου Χριστοδούλου,  Αντώνη   Μπουσμπούκη,  Δημήτρη Τζίμα, Φώτου Λαμπρινού   και Γιώργη Έξαρχου  τα οποία  δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα Καθημερινή  το 1996.