Σε ένα χρόνο από σήμερα, το 2018, η Ελλάδα θα έχει… επέτειο. Θα κλείνει ουσιαστικά μια δεκαετία μνημονίων, σκληρής δημοσιονομικής πειθαρχίας, επιτροπείας από τους δανειστές. Είναι ίσως η μοναδική χώρα στον κόσμο που επί 10 χρόνια βρίσκεται διαρκώς επί ξηρού ακμής, μεταξύ της χρεοκοπίας από τη μια και των αυστηρών μέτρων λιτότητας που έχει οδηγήσει σε απώλεια εισοδήματος της τάξης του 25% και πλέον του ΑΕΠ από την άλλη.
Υπό κανονικές συνθήκες, στο τέλος του 2018 τελειώνει το τρίτο μνημόνιο, το πρόγραμμα που υπέγραψε η παρούσα κυβέρνηση το καλοκαίρι του 2015. Εφόσον δεν υπάρξουν δυσάρεστες εκπλήξεις, από το 2019 θα μπορεί η Ελλάδα να λέει ότι βγήκε από τα μνημόνια κι ότι είναι σε θέση να επιβιώσει χωρίς την ανάγκη των δανειστών, έστω κι αν η εποπτεία θα είναι σκληρή και διαρκής για πολλά χρόνια.
Mόνο με σταθερότητα
Για να προκύψει το θετικό σενάριο σε ένα χρόνο από τώρα, μεσολαβεί ένα δύσκολο 2017 το οποίο για κάποιους χαρακτηρίζεται ως το κρισιμότερο έτος για την πορεία της χώρας. Η οικονομία έχει πιάσει πάτο, κάποιοι πρόδρομοι δείκτες επιβεβαιώνουν ότι μπορεί να υπάρξει βελτίωση, αρκεί να υπάρξει πολιτική και οικονομική σταθερότητα.
Η νέα χρονιά που μπαίνει σε λίγες ώρες είναι πιθανότατα η τελευταία ευκαιρία για να βγει η Ελλάδα από το βαθύ τέλμα δεκαετίας, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα επιστρέψει στα προ κρίσης επίπεδα. Θα χρειαστούν ίσως δεκαετίες προκειμένου να κερδηθεί το στοίχημα της ανάπτυξης, της αύξησης μισθών και συντάξεων, της γενικότερης ενίσχυσης των εισοδημάτων μέσω νέων θέσεων εργασίας και κυρίως καλοπληρωμένων. Και σίγουρα θα απαιτηθεί αρκετός καιρός προκειμένου να επανέλθουν οι ελληνικές επιχειρήσεις σε μια κανονικότητα.
Η κρίσιμη νέα χρονιά έρχεται με πολλές αβεβαιότητες και με τον πρώτο της μήνα, τον Ιανουάριο, να χαρακτηρίζεται κομβικός για την οικονομία. Πολλοί τον χαρακτηρίζουν «άγριο», ενώ υπάρχουν και οι αναλύσεις εκείνων που εκτιμούν ότι όλα θα κριθούν για την Ελλάδα το πρώτο τρίμηνο. Είτε θα κλείσει η αξιολόγηση χωρίς νέες συγκρούσεις με τους δανειστές και χωρίς να έλθει η οικονομία σε νέα «ασφυξία» λόγω έλλειψης χρηματοδότησης, είτε θα ξαναστηθεί το εφιαλτικό σκηνικό του 2015, με τη χώρα να βρίσκεται σε διαρκή ισορροπία τρόμου.
Μέχρι το πρώτο 15νθήμερο του Ιανουαρίου θα ξεκαθαρίσουν τα βραχυπρόθεσμα μέτρα για την ελάφρυνση του χρέους, μετά τις δεσμεύσεις Τσακαλώτου για πιστή τήρηση του μνημονίου. Στις 26 Ιανουαρίου στο Eurogroup είτε θα «κλειδώσει» η συμφωνία για τη δεύτερη αξιολόγηση, είτε θα οδηγηθούμε σε νέες καθυστερήσεις και σε πολιτικούς τριγμούς. Δεν αποκλείεται να μην υπάρξει deal στην επόμενη σύναξη των υπουργών Οικονομικών, ειδικά από τη στιγμή που παραμείνουν τεταμένες οι σχέσεις της ελληνικής κυβέρνησης με τον Β. Σόιμπλε και τη «σκληρή» ομάδα του Eurogroup.
Θα έρθει ρήξη;
Το σενάριο της οριστικής ρήξης δεν θα πρέπει να αποκλείεται αν οι δανειστές επιμείνουν σε ψήφιση, εδώ και τώρα, μέτρων για μετά το 2018. Μέτρων που θα οδηγήσουν σε μειώσεις συντάξεων, αλλά και «τσεκούρι» στα εισοδήματα μέσω της μείωσης του αφορολόγητου. Ως θετική εξέλιξη, και άρση του αδιεξόδου, βλέπουν κυβερνητικές πηγές, έναν έντιμο συμβιβασμό που θα μπορούσε να περάσει και από την ελληνική κοινωνία αλλά και από τους ψηφοφόρους της Γερμανίας και άλλων χωρών. Ο συμβιβασμός αυτός θα μπορούσε να προβλέπει επέκταση του δημοσιονομικού «κόφτη» μετά το 2018 σε περίπτωση που εκτροχιαστεί η οικονομία. Να υπάρξει δηλαδή ρητή δέσμευση της Ελλάδας ότι θα γίνονται αυτόματες περικοπές δαπανών σε περίπτωση που δεν επιτυγχάνονται οι στόχοι για πλεονάσματα 3,5%.
Με τον τρόπο αυτό η κυβέρνηση δεν θα είναι υποχρεωμένη να περάσει από τη Βουλή προκαταβολικά μέτρα και αφετέρου θα κερδίσει χρόνο. Το μεγάλο στοίχημα του Μαξίμου είναι η ένταξη στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης μέχρι τον Απρίλιο και η δοκιμαστική έξοδος στις αγορές εντός του πρώτου τριμήνου.
Προσκλητήριο
Στην κυβέρνηση εκτιμούν ότι το κλείσιμο της αξιολόγησης θα αποτελέσει «προσκλητήριο» στους επενδυτές και θα οδηγήσει σε πλήρη αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στην ελληνική οικονομία. Πιστεύουν ότι, εφόσον υπάρξουν αυτές οι θετικές εξελίξεις το πρώτο τρίμηνο, σε συνδυασμό με νέο ρεκόρ στον τουρισμό και επιτάχυνση των ιδιωτικοποιήσεων μπορεί να δημιουργηθεί ένα «μείγμα» για αναπτυξιακή έκρηξη που χρειάζεται η χώρα.
Στον αντίποδα υπάρχουν τα εφιαλτικά σενάρια. Μια ατέρμονη διαπραγμάτευση, παράταση της αβεβαιότητας και ένα διαρκές «σύρσιμο» της οικονομίας και το 2017. Οι απειλές για την Ελλάδα θα γίνουν εφιάλτης στις αρχές καλοκαιριού, όταν και θα πρέπει να εξοφληθούν μεγάλα ποσά από τοκοχρεολύσια. Ομως, μέχρι τότε θα έχει χαθεί το QE, η έξοδος στις αγορές θα μείνει όνειρο και η πίεση θα θυμίζει το καλοκαίρι του 2015, όπου η οικονομία έφτασε ένα βήμα από τη χρεοκοπία και την έξοδο από την Ευρωπαϊκή Ενωση.
Ωστόσο, μέσα στον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο θα ξεκαθαρίσει προς τα πού θα κινηθούν οι οικονομικές εξελίξεις οι οποίες συνδέονται άμεσα με τις πολιτικές. Σε περίπτωση νέας εμπλοκής η κυβέρνηση θα βρεθεί μπροστά σε αδιέξοδο και η μόνη λύση είναι η προσφυγή στις κάλπες, αν και κάποιοι δεν αποκλείουν συζητήσεις για ευρύτερες πολιτικές συνεργασίες από την παρούσα Βουλή. Ηδη, πάντως, το Μαξίμου έχει προετοιμάσει το έδαφος για σύγκρουση με τους δανειστές και καταγγελία αυτών για μη ολοκλήρωση της συμφωνίας. Το σενάριο της «ηρωικής εξόδου» διαψεύδεται μετά βδελυγμίας από την κυβέρνηση, είναι ωστόσο το πιο πιθανό αν η τρόικα επιμείνει στη σκληρή γραμμή για την υπογραφή, ουσιαστικά νέου μνημονίου χωρίς λεφτά από το 2019 και μετά.
ΣΥΝΑΓΕΡΜΟΣ
Οι τρεις κρίσιμες ημερομηνίες
Οι 90 ημέρες που ακολουθούν θα δείξουν προς τα πού θα κινηθεί η χώρα το 2017. Αλλωστε, όπως λένε με νόημα πολιτικοί αναλυτές, στις 19 Μαρτίου λήγει και το 18μηνο από τις προηγούμενες εκλογές, επομένως και η δυνατότητα να γίνουν εκλογές με λίστα και με «ελεγχόμενους» βουλευτές. Οι κρίσιμες ημερομηνίες είναι κατ’ ουσίαν τρεις:
1. Η 12η Ιανουαρίου. Τότε συνεδριάζει το Euroworking Group (EWG) το οποίο και επισήμως θα ανοίξει τον δρόμο για την υλοποίηση από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ESM) των βραχυπρόθεσμων μέτρων για το χρέος. Ομως, στη συνεδρίαση αυτή θα γίνει και αποτίμηση της πορείας της αξιολόγησης και πιθανότατα να κλειδώσει η επιστροφή των εκπροσώπων των δανειστών στην Αθήνα.
2. Η 26η Ιανουαρίου: Το Eurogroup εκείνης της ημέρας θα δώσει το στίγμα. Είτε θα υπάρξει συμφωνία σε όλα τα μέτωπα, είτε θα δοθεί το σήμα για νέες καθυστερήσεις, εμπλοκές και ρήξεις της Αθήνας με το Βερολίνο κατά κύριο λόγο. Μετά τις 20 Ιανουαρίου θα γίνει γνωστή και η τελική θέση του ΔΝΤ, αν θα συμμετάσχει στο ελληνικό πρόγραμμα και με ποιους όρους. Να θυμίσουμε ότι για εκείνες τις ημέρες οι αγρότες έχουν ετοιμάσει μπλόκα στους δρόμους, ενισχύοντας την πίεση προς την κυβέρνηση.
3. Η 21η Απριλίου: Αν και είναι μακρινή ημερομηνία και θυμίζει… σκοτεινές εποχές της ελληνικής ιστορίας, μπορεί να είναι μια κρίσιμη ημέρα. Τότε θα δημοσιευτούν τα στοιχεία της Eurostat για την ελληνική οικονομία. Κυρίως δε αν έχει πετύχει το στόχο για πλεόνασμα 0,5% του ΑΕΠ. Αν όχι, τότε θα ενεργοποιηθεί για πρώτη φορά ο «κόφτης» ώστε να βρεθούν τα ισοδύναμα για τον «μποναμά» προς τους συνταξιούχους.
