Σύμφωνα με την προφορική παράδοση, πριν από 8 περίπου αιώνες, τρεις αδελφές, σύζυγοι αντιστοίχως τριών εξορισθέντων στην Καστοριά, στρατηγών του Βυζαντίου,
έκτισαν η κάθε μία από έναν ναό.Τον ναό του Αγίου Γεωργίου στην Ομορφοκκλησιά, τον ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο Ζευγοστάσιο και τον ναό του Αγίου Δημητρίου, κοντά στα Σπήλαια.
Σήμερα, οι δύο πρώτοι σώζονται σε καλή κατάσταση ενώ από τον τρίτο, έχουν απομείνει μόνον κάποια ερείπια να θυμίζουν την παλιά εκκλησία.Ήταν απόγευμα της Παρασκευής 30 Ιανουαρίου του 2009 όταν και πήραμε την απόφαση να πάμε μέχρι τα Σπήλαια, για να εντοπίσουμε τα απομεινάρια του ναού του Αγ. Δημητρίου. Τις απαραίτητες πληροφορίες για τη θέση της εκκλησίας, τις είχαμε συλλέξει μερικές μέρες νωρίτερα όταν και είχαμε επισκεφθεί το χωριό για να εξορμήσουμε στους καταρράκτες.
Ξεκινήσαμε λοιπόν από το Άργος Ορεστικό κι αφού περάσαμε τη διασταύρωση για τα Σπήλαια (η περιοχή βρίσκεται αρκετά χαμηλότερα από το χωριό), αφήσαμε το αυτοκίνητο στο σημείο, απ’ όπoυ συνεχίζεις μόνο με τα πόδια. Τα ερείπια της εκκλησίας βρίσκονται σε ένα ύψωμα, περίπου 400 μέτρα από τον δρόμο που οδηγεί στο Μελάνθιο, πάνω σε ένα παλιό μονοπάτι που οδηγούσε κάποτε από το Ζευγοστάσιο στα Σπήλαια. Μετά από περπάτημα περίπου 10 λεπτών, φτάσαμε σε ότι σώζεται στις μέρες μας, από την εκκλησία…
Αυτό που μπορεί να δει κάποιος σήμερα, από το παλιό κτίσμα, είναι μερικά μέρη από τους τοίχους και κάποια ξύλινα σαπισμένα δοκάρια, που χρησίμευαν κι αυτά στη στατικότητα του κτιρίου. Τα ερείπια σε καμία περίπτωση δεν σου δίνουν την εντύπωση ότι εκεί, υπήρχε κάποτε βυζαντινός ναός.
Τον λόγο για τον οποίο η εκκλησία κατάντησε έτσι και πότε, δεν μπορέσαμε να τον μάθουμε. Κάποιες προφορικές μαρτυρίες ντόπιων ανέφεραν ότι αυτό έγινε πριν αρκετές δεκαετίες, όταν επίδοξοι χρυσοθήρες, άρχισαν να λεηλατούν και να καταστρέφουν τον ναό, ο οποίος δεν φυλασσόταν, προκειμένου να αγγίξουν το όνειρο της ανεύρεσης ενός κρυμμένου θησαυρού, θαμμένου, κάπου στα σπλάχνα του. Άλλοι πάλι λένε ότι το συγκεκριμένο μέρος το θυμούνται από τα παιδικά τους χρόνια, όπως είναι και σήμερα και ο λόγος της κατάρρευσης, ήταν η φθορά που υπέστη ο ναός από τα καιρικά φαινόμενα και την κακή συντήρησή του, κατά το μακρινό παρελθόν.
Ανήμερα της εορτής του Αγίου Δημητρίου (26 Οκτωβρίου), μέχρι και πριν λίγες δεκαετίες, οι Σπηλαιώτες κατέβαιναν μέχρι την εκκλησία, όπου γινόταν θεία λειτουργία και μοίραζαν φαγητό στον κόσμο που έφτανε ως εκεί, για να τιμήσει τον Άγιο.
Δίπλα ακριβώς από τα ερείπια είναι κατασκευασμένο ένα μικρό εκκλησάκι, αφιερωμένο στον Άγιο Δημήτριο αλλά κι αυτό έχει αρχίσει να καταστρέφεται καθώς απ’ ό,τι μπορούμε να συμπεράνουμε με βάση αυτά που είδαμε, δεν ανεβαίνει πλέον κανείς μέχρι εκεί, για να το καθαρίσει. Το τοπίο γύρω από την πάλαι ποτέ βυζαντινή εκκλησία είναι πολύ όμορφο, με πυκνή βλάστηση, ενώ μερικές δεκάδες μέτρα χαμηλότερα, κυλάει ο Στραβοπόταμος, παραπόταμος του Αλιάκμονα.
Ο ναός του Αγίου Δημητρίου, παρατηρώντας το περίγραμμα που σχηματίζουν τα ερείπια της τοιχοποιίας που σώζονται ακόμα, πρέπει ήταν ο μικρότερος σε μέγεθος, σε σύγκριση με τους άλλους δύο της παράδοσης, που τους θέλει να κατασκευάστηκαν την ίδια εποχή (ο μεγαλύτερος είναι αυτός του Αϊ Γιώργη).
Το πως επελέγησαν οι θέσεις για να κτιστούν οι εκκλησιές, δεν το γνωρίζουμε.
Η θεωρία περί γεωδαιτικής σύνδεσης των τριών αυτών ναών, που ακούσαμε από κάποιους, προφανώς ανήκει στη σφαίρα της φαντασίας ορισμένων, που βλέπουν να κρύβονται μεγάλα επιτεύγματα, πίσω από σημαντικές κατασκευές του παρελθόντος, που από μόνες τους θα μπορούσαν χαρακτηριστούν έτσι (όσοι έχετε επισκεφθεί τον Αϊ Γιώργη μάλλον θα συμφωνήσετε).
Ήταν διασκεδαστικό όμως και είχε ενδιαφέρον όταν τοποθετήσαμε τις εκκλησίες πάνω σε χάρτη, για να διαπιστώσουμε αν και εφόσον οι σχετικές θέσεις τους, θα μας έδιναν πράγματι, κάποιο συμμετρικό γεωμετρικό αποτέλεσμα.
Το αποτέλεσμα της έρευνας (επί χάρτου πλέον), δεν έδωσε κάποιο ισοσκελές ή ισόπλευρο τρίγωνο, να σχηματίζεται ενώνοντας τις ευθείες από τον ένα ναό στον άλλο, που θα μπορούσε να σημαίνει κάτι. Δεν καταφέραμε επίσης να εντοπίσουμε να κρύβεται πίσω από τις σχετικές θέσεις των κτισμάτων, κάποιος σημαντικός αριθμός, όπως θα ήταν π.χ. η μαθηματική σταθερά π της περιφέρειας του κύκλου (π=3,14) ή το φ της χρυσής τομής (φ=1,62), που συναντάται στη φύση.
Το τελικό αποτέλεσμα της γεωμετρικής σύνδεσης των ναών, ήταν ένα σκαληνό τρίγωνο και τίποτα περισσότερο…
Λίγο ψηλότερα από τα ερείπια του Αγ. Δημητρίου, στην πλαγιά του βουνού, συναντήσαμε ένα παλιό καλντερίμι, φυσικά διαμορφωμένο, που αν το ακολουθήσεις σε βγάζει στα Σπήλαια.
Στη συγκεκριμένη εξόρμηση περιπλανηθήκαμε λίγο παραπάνω απ’ ότι συνήθως και αφού περπατήσαμε για λίγο στο μονοπάτι, φτάσαμε σε μία τοποθεσία της πλαγιάς, όπου υπάρχουν περίεργοι φυσικοί σχηματισμοί, που υποθέσαμε ότι δημιουργήθηκαν με την πάροδο των χρόνων από τα ιζήματα που κατεβάζει η βροχή από τα ψηλότερα σημεία.
Η ευρύτερη περιοχή γενικότερα, εκατέρωθεν του δρόμου, που οδηγεί, από την διασταύρωση των Κρυών Νερών μέχρι και το Μελάνθιο, ίσως μελλοντικά αποδειχτεί πολύ ενδιαφέρουσα από αρχαιολογική σκοπιά καθώς δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι χωματουργικές εργασίες που έγιναν για την κατασκευή του αρδευτικού δικτύου του φράγματος Βράχου, έφεραν στο φως κάποια ευρήματα που εξετάζονται από τους μελετητές.
Το πιο χαρακτηριστικό των ευρημάτων ήταν το μεγάλο πιθάρι που ανακαλύφθηκε σε πολύ καλή κατάσταση, κάτω από την γνωστή βρύση στα Κρύα Νερά.
Σημαντική φαίνεται να ήταν και η ανακάλυψη κάποιων τάφων κοντά στη διασταύρωση για τα Σπήλαια, με τους θαμμένους σκελετούς, να μην είναι προσανατολισμένοι κατά τα χριστιανικά πρότυπα αλλά με διαφορετική κατεύθυνση, με ό,τι μπορεί αυτό να συνεπάγεται.
Οι τάφοι όμως, απ’ ότι ακούσαμε, “τάφηκαν” γρήγορα…
Είναι ένα θέμα που μας ενδιαφέρει και αν καταφέρουμε να συλλέξουμε ασφαλείς πληροφορίες, θα επανέλθουμε, αλλά με την απαραίτητη διακριτικότητα καθώς πρόκειται για λεπτό ζήτημα, που δεν είμαστε οι αρμόδιοι για να το ψάξουμε περισσότερο ή να δώσουμε απαντήσεις.
Καθώς πήραμε το δρόμο της επιστροφής για το Άργος Ορεστικό, κάναμε και μία στάση κάτω από έναν πολύ χαρακτηριστικό απότομο βράχο που στη βάση του, βρέχεται από τον Στραβοπόταμο. Το μέρος είναι πολύ όμορφο, με την “μπιστιριά”, το νερό αλλά και την άμμο, που θυμίζει περισσότερο παραλία σε θάλασσα, να δημιουργούν μία απρόσμενα πολύ όμορφη εικόνα, σε μια περιοχή, κατά κάποιο τρόπο άγρια.
Από όλα όσα φτάσανε μέχρι τα αυτιά μας, από τα λεγόμενα των ντόπιων, στην έρευνα που κάναμε για τα ερείπια της εκκλησίας του Αγ. Δημητρίου, η πληροφορία ότι μερικές εκατοντάδες μέτρα μακρύτερα, υπήρχαν κάποτε ασκηταριά στις εσοχές των απότομων βράχων και οι οποίες με την πάροδο των χρόνων καλύφθηκαν, εξετάζεται ως η πιο αξιόπιστη και ρεαλιστική και θα είναι ο λόγος που κάποια στιγμή θα επιστρέψουμε στην περιοχή, για περαιτέρω επιτόπια εξερεύνηση…
Εξόρμησαν – Συνεργάστηκαν: kastorasgr, stergios, psilos, garavelas.
