Το πραξικόπημα στην Τουρκία και η επισφαλής επικράτηση, τελικά, του νυν προέδρου Ερτογάν θα μπορούσαν να γραφτούν τα πιο κάτω. Απορρέουν όχι από τα εν θερμώ γεγονότα αλλά από πιο μόνιμα χαρακτηριστικά του τρελού λεωφορείου-Τουρκία, όπως ήταν ο τίτλος πολλών παρεμβάσεών μας τα τελευταία χρόνια.
Πρώτον, πραξικοπήματα όπως αυτά και μάλιστα ολοφάνερα ερασιτεχνικά είναι η κορυφή του παγόβουνου:
• Μετά το 1922 το νεοτουρκικό κράτος ήταν και συνεχίζει να είναι εσωτερικά διαφοροποιημένο, διαιρεμένο, πολιτικά-πνευματικά-κοσμοθεωρητικά διχασμένο και κρατικά επισφαλές. Η κοινωνική συνοχή βασικά ποτέ δεν υπήρξε. Κύριες διαιρέσεις είναι οι ταξικές, οι θρησκευτικές και ασφαλώς οι εθνικές μιας και πάνω από 20 εκατομμύρια είναι κούρδοι.
◦ Στη δε περιοχή που ονομάζεται Μικρά Ασία κανείς δεν μπορεί να ξέρει την υποκείμενη ανθρωπολογία η οποία είναι ποικίλων καταβολών, μεταλλάξεων, αφομοιώσεων και αξιώσεων που υπνώττουν ή και κοχλάζουν στο διαφοροποιημένο κοινωνικό υπόβαθρο.
◦ Η Μικρά Ασία ήταν πάντα το σημείο συνάντησης, συμπλοκής και σύγκρουσης πολιτισμών, θρησκειών, αυτοκρατοριών, εμπόρων, πολεμαρχών κάθε είδους και αποικιοκρατών.
• Στην πιο σύγχρονη περιοχή είναι η κύρια περιφέρεια των ανταγωνισμών των μεγάλων δυνάμεων για γεωπολιτική υπερίσχυση και για κατοχή ή έλεγχο των πλουτοπαραγωγικών πόρων. Ουσιαστικά, οι περισσότερες υπερπόντιες εξισορροπήσεις στην αέναη διαπάλη των ηγεμονικών δυνάμεων έχουν, εκτελεστεί στην ζώνη όπου αρχίζει από τα Βαλκάνια και φτάνει στον Περσικό κόλπο και πιο πέρα.
◦ Όταν κατέρρεε η Οθωμανική Αυτοκρατορία όλοι οι εμπλεκόμενοι προσπάθησαν να σταθεροποιήσουν διάδοχα κράτη τα οποία θα συμπεριελάμβαναν τις εθνικές τους υποστάσεις. Ήταν αδύνατο και διόλου γραμμικό. Όταν ένα μακραίωνα αλληλεξαρτώμενο πεδίο διασπάται, τα κομμάτια του, οι σάρκες και τα αίματα διασκορπίζονται. Στην συνέχεια ακολουθεί μια μακραίωνη εποχή σταθεροποίησης των τετελεσμένων εν μέσω εχθροτήτων, πολέμων, γενοκτονιών και εναλλαγής «φίλων» και «εχθρών» σύμφωνα με τις ανάγκες για ισχύ, επιβίωση και αύξηση της ισχύος που διασφαλίζει την επιβίωση. Πολλά είναι τα ιστορικά παραδείγματα και επαναλαμβάνονται σταθερά.
• Η «κοσμική» Κεμαλική εξουσία πορεύτηκε εν μέσω αντιφάσεων και αντιθέσεων σχοινοβατώντας μεταξύ της ισλαμικής μερίδας του πληθυσμού που είναι και οι περισσότεροι και των «κοσμικών» που κυριαρχούσαν στα δώματα της εξουσίας. Διαβάζοντας πρόσφατα το μικρό αλλά αριστουργηματικά γραμμένο βιβλίο του αείμνηστου Νεοκλή Σαρρή «Η οικογένεια στην Τουρκία» εμπέδωσα πολύ περισσότερο από ότι ήξερα το γεγονός πως οι ταξικές διαιρέσεις είναι εγγενείς και προκλήθηκαν από την εξεζητημένη, πατερναλιστική και βίαιη μετακίνηση των παραδοσιακών ανθρώπων της Ανατολής και την «εγκατάστασή τους» σε παράγκες γύρω από τις μεγαλουπόλεις συγκροτώντας ένα ιεραρχημένο πλην βαθύτατα διαιρεμένο κράτος.
• Οθωμανισμός, νέο-Οθωμανισμός, κεμαλισμός, κοσμικό κράτος και θρησκευτικά δόγματα ποτέ, βασικά, δεν σταθεροποιήθηκαν. Κάθονταν πάνω σε κινούμενη άμμο και η σταθερότητα ήταν πάντα επίπλαστη, εφήμερη και συγκρατημένη με διαδοχικά πραξικοπήματα που κρατούσαν στην κορυφή το δήθεν κοσμικό κράτος.
Δεύτερον, Νταβούτογλου, Ερτογάν, Γκιουλ και μέχρι πρόσφατα Γκιουλέν δεν είναι «πολιτικοθρησκευτικά ζώα» που προέκυψαν με παρθενογένεση. Τα όνειρα και οι αξιώσεις αναβίωσης μιας νέας Οθωμανικής δομής με ισλαμικά πρόσημα υπέβοσκαν και κόχλαζαν ενίοτε δε αναδύονταν στην επιφάνεια για να έχουμε το επόμενο κεμαλικό πραξικόπημα που έθετε ξανά το νέο-τουρκικό κράτος σε μια νέα επισφαλή σταθερότητα. Αυτά μέχρι που πριν δύο περίπου δεκαετίες. Εδώ και δύο δεκαετίες προέκυψε ένα πιο εξεζητημένο (νέο-ισλαμικό) σχήμα με στοχαστικό μέντορα τον Αχμέτ Νταβούτογλου.
• Είναι σημαντικό να πούμε ότι το σημαντικότερο κείμενο των νέο-ισλαμιστών δεν είναι το «Στρατηγικό Βάθος» του Αχμέτ Νταβούτογλου. Σε αυτό το κατά τα άλλα πολύ ενδιαφέρον κείμενο ο μέντορας του Ερτογάν κατά κάποιο τρόπο προτείνει αναβολή του πλανητικού ισλαμικού οράματος ούτως ώστε σε μια χρονικά απροσδιόριστη μεταβατική φάση το νεοτουρκικό κράτος να σηκώσει την πανισλαμική σημαία, να καταστήσει τους μουσουλμάνους ισότιμους των κοινωνιών των άλλων δυνάμεων και να διασφαλίσει τα συμφέροντά τους με ανάδειξη της Τουρκίας σε ηγεμονικό κράτος πλανητικής εμβέλειας.
• Πιο σημαντικό είναι το πνευματικό και κοσμοθεωρητικό υπόβαθρο που υποκινούσε και τελικά μεταμφίεσε το νέο-Οθωμανικό σχέδιο το οποίο αφότου οι νέο-ισλαμιστές κατέλαβαν την εξουσία μεταμφιέζει τις νέο-τουρκικές ηγεμονικές φιλοδοξίες.
• Πρόκειται, κατά βάση, για ένα τερατώδες, αντιφατικό και γεμάτο αντιφάσεις σχήμα χωρίς την κατανόηση του οποίου δεν θα κατανοούμε επαρκώς την πορεία της νέο-ισλαμικής ηγεσίας και του τουρκικού κράτους. Ας δούμε μερικές πτυχές.
◦ Η Νταβουτογλιανή ισλαμική κοσμοθεωρία όπως την περιγράφει στο «Εναλλακτικές κοσμοθεωρίες» είναι αναχρονιστική γιατί στηρίζεται σε εν πολλοίς πρωτόγονες ερμηνείες του Κορανίου όταν ο Αλλάχ και οι διάδοχοί του επιχείρησαν να συμμαζέψουν και να ιεραρχήσουν ένα μεγάλο ετερογενές φάσμα πιστών του οποίου ο ανομοιογενής χαρακτήρας των ομάδων στην πορεία του χρόνου είχε ως αποτέλεσμα να προκληθεί μεγαλύτερη διαφοροποίηση. Στην συνέχεια η κρατοκεντρική δόμηση του κόσμου που μετά η αποαποικιοποίηση που οδήγησε στην δημιουργία δεκάδων κρατών διαφοροποίησε βαθύτατα τους μουσουλμάνους καθότι σταδιακά η κρατική νομιμοφροσύνη τείνει να υπερισχύσει της μουσουλμανικής πίστης, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι εγκαταλείπουν την τελευταία.
◦ Χωρίς να είμαι «ισλαμολόγος» αυτό το οποίο αποκόμισα αβίαστα μελετώντας το «Εναλλακτικές κοσμοθεωρίες» του Νταβούτογλου είναι το γεγονός πως υιοθετεί μια αρχέγονη θεώρηση: Τίποτα δεν παρεμβαίνει μεταξύ του Αλλάχ και του πιστού. Οι ενδιάμεσες εξουσίες είναι επίπλαστες και επισφαλείς. Ρητά, μάλιστα, υιοθετεί την ίδια θέση για την Τουρκία πλην εξεζητημένα το παρακάμπτει στο «Στρατηγικό βάθος».
◦ Αυτό καλό είναι να το δούμε σε αναφορά με μια ακόμη μεγάλη αντίφαση. Το γεγονός ότι για να κάνουν την δουλειά τους οι νέο-ισλαμιστές όχι μόνο ευχαρίστως κληρονόμησαν το πανίσχυρο τουρκικό κράτος αλλά επιχείρησαν να το ενισχύσουν για να μπορέσουν να ασκήσουν εσωτερική εξουσία και να εκπληρώσουν σχέδια εξωτερικής πολιτικής. Μεγάλες αυτές οι αντιφάσεις, πρέπει να τις εμπεδώσουμε για να κατανοήσουμε τον επίπλαστο χαρακτήρα του νεοτουρκικού κράτους.
◦ Συντομεύοντας, καθότι τον νέο-ισλαμισμό τον έχουμε εξετάσει πολλοί και από πολλές πλευρές αφότου κυκλοφόρησαν τα δύο αυτά σημαντικά έργα του μέντορα των σύγχρονων νέο-Οθωμανών, λέμε πως η προσπάθεια δύο δεκαετιών τόσο για να εφαρμοστεί ενδοκρατικά το Νταβουτόγλιο σχήμα όσο και να εκπληρωθεί το ευρύτερο ηγεμονικό σχέδιο που συμπεριελάμβανε το εξεζητημένο σύστημα «μηδενικών προβλημάτων –εξ αντικειμένου καταδικασμένο να αποτύχει–, μπλέχτηκε δημιουργώντας ένα Γόρδιο δεσμό εντός της Τουρκίας και ένα χάος σε όλο το φάσμα των Ανατολικών της συνόρων.
Στο σημείο αυτό να πούμε ότι δική μας εκτίμηση είναι πως ένας από τους σκοπούς του Νταβούτογλου ήταν μέσω Ισλαμισμού να εκκενώσει τις Κουρδικές αξιώσεις για ανεξαρτησία και να τις συμβιβάσει σε ένα σχήμα αυτονομίας εντός της Τουρκίας. Ούτε που πρόλαβε να δημοσιοποιήσει ένα τέτοιο σχέδιο. Προσθέτουμε ότι το «Κουρδικό καζάνι» δεν είναι μόνο Τουρκικό αλλά και συνδεδεμένο με ένα περίπλοκο τρόπο με όλα τα επί μέρους κομμάτια τους στις γειτονικές χώρες. Ταυτόχρονα, βέβαια, οι ηγεμονικές δυνάμεις και το Ισραήλ σύμφωνα με μακροπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα σχέδια ανάπτυξαν σχεδιασμούς γύρω από το Κουρδικό και την Τουρκία που αν και γνωρίζουμε την τυπολογία (Η σύρραξη στη Συρία κ ο ανελέητος ηγεμονικός ανταγωνισμός ως παράγων των περιφερειακών διενέξεων http://www.ifestosedu.gr/130MearsheimerSyria.htm …) είναι αδύνατο να γνωρίζουμε τις επί μέρους (ρευστές) πτυχές τους.
Τρίτον, με βάση την πιο πάνω περίπλοκη κατάσταση που γινόταν ολοένα και πιο μπερδεμένη όσο προχωρούσε το νέο-ισλαμικό σχέδιο τις δύο τελευταίες δεκαετίες, περιφερειακές και εσωτερικές αντιφάσεις και αντιθέσεις είναι αναπόδραστο να εντείνονται και να εκδηλώνονται ακατάπαυστα. Επισημαίνω τις εξής κύριες πτυχές απείρου μεταβλητότητας και αστάθμητης και απρόβλεπτης συμπλοκής:
• Κοσμικοί/Κεμαλικοί – Νέο-ισλαμιστές
• Κεμαλική και τώρα Νέο-ισλαμική πλουτοκρατία – ταξικά υποβαθμισμένες μερίδες του τουρκικού λαού (εδώ και αν κολλάει το «λαός» καθότι τουρκική κοινωνία ή τουρκικό έθνος είναι αστείο ακόμη και να το πεις)
• Τούρκοι – όλοι οι υπόλοιποι συμπεριλαμβανομένων κρυπτο-μειονοτήτων
• Κούρδοι – Τούρκοι και όχι μόνο
• Τουρκία – περιφερειακές δυνάμεις ενός ελέω ηγεμονικών δυνάμεων αλλά και Τουρκίας κατακερματισμένου και ως εκ τούτου ανορθολογικού περιφερειακού περιβάλλοντος
• (Κυρίως) Τουρκία – Ισλαμική πίστη
Για το τελευταίο στέκομαι στα δόγματα του Νταβούτογλου για την αυτονομία της πίστης από το κράτος, για την απευθείας σχέση του πιστού με τον Αλλάχ και για την εχθρότητα που ως εκ τούτου ένας πιστός γαλουχημένος με ισλαμική θρησκευτική συνέπεια αντιμετωπίζει το κράτος (κάθε κρατική δομή).
Όπως επανειλημμένα υπογραμμίσαμε σε πολλές αναλύσεις τα τελευταία χρόνια, ο νέο-ισλαμικός φονταμενταλισμός των νέων ηγετών που φαινομενικά εκτόπισαν τους Κεμαλιστές αναπόφευκτα θα έχει «αρνητικές αποδόσεις». Δηλαδή, ενόσω οι εσωτερικές και εξωτερικές αντιθέσεις, αντιφάσεις και προβλήματα θα εντείνονται, οι πιστοί που καλλιεργήθηκαν να είναι «συνεπείς μουσουλμάνοι» θα συμπεριφερθούν σύμφωνα με τα νάματα και τα δόγματα του Αλλάχ.
Η πίστη δεν ελέγχεται, ιδιαίτερα αυτού του είδους η θεοκεντρική πίστη που εύκολα διολισθαίνει σε θεοκρατία. Θεοκρατία πολλών ειδών και κυρίως δύο: Τύπου Ερτογάν που φιλοδόξησε να ισλαμοποιήσει το τουρκικό κράτος και αυτονομημένη Θεοκρατία ομάδων ή ατόμων όπως τα μέλη του ISIS («ισλαμικού κράτους»).
Βασικά, η ιστορία δεν μπορεί παρά να δει τι προκάλεσε το νέο-ισλαμικό σχέδιο: την αναβίωση ενός αρχέγονου ισλαμισμού ασύμβατου με το σύγχρονο κρατοκεντρικό διεθνές σύστημα ο οποίος βοηθούντων και των ηγεμονικών στρατηγικών σχεδιασμών και υπερπόντιων εξισορροπήσεων διασκορπίζεται πλανητικά. Βασικά και στην Τουρκία. Δυστυχώς, όσον αφορά την τρομοκρατία, είμαστε μόνο στην αρχή.
Τέλος, ας πούμε και το εξής: Όσον αφορά την πιο πάνω περιγραφή καλό είναι υπογραμμίσουμε ότι ουδόλως υποτιμούμε το νέο-Τουρκικό κράτος, τα διάφορα κοινωνικά κομμάτια του «λαού» και τις πολιτικές παραδόσεις και τους πολιτισμούς που υποβόσκουν ή υπερίπτανται.
1 Αντίθετα με αποικιακές και νέο-αποικιακές αντιλήψεις, οι «Άνθρωποι» Ανατολικά του Αιγαίου ανήκουν σε έθνη μακραίωνων πολιτικών παραδόσεων και πολιτισμών και αποτελεί μεγάλο λάθος εάν βλέποντας την μιζέρια των κακότυχων προσφύγων που συρρέουν στα κράτη μας λόγω δικών μας «επεμβάσεων» (των δυτικών κρατών) υποτιμήσουμε την υπόστασή τους. Μάλιστα, κανείς δεν έχει παρά να δει κατά πρόσωπο πολλές γυναίκες και άνδρες εκεί κοντά στο αεροδρόμιο του Ελληνικού και αλλού για να καταλάβει ότι μιλάμε για ανθρώπους οι οποίοι ακόμη και αγράμματοι ενσαρκώνουν μεγάλες υποστάσεις πολιτισμών και πολιτικών παραδόσεων. Όσοι βρίσκονται εντός του νεοτουρκικού κράτους, πάντως, και δεν εννοούμε τους πρόσφυγες, η εξουσία του Ερτογάν θα πρέπει να τους «συμμαζέψει» και «ενοποιήσει» κάτι εξ αντικειμένου δύσκολο καθότι το νέο-Τουρκικό κράτος όπως ήδη αναφέραμε είναι επίπλαστο, διαφοροποιημένο και οι πολιτικοανθρωπολογικές συγκολλήσεις όποτε και όπου επιχειρήθηκαν απέτυχαν.
2 Δεν υποτιμάται ακόμη ότι ένα πολύ μεγάλο αν όχι το μεγαλύτερο κομμάτι του Τουρκικού «λαού» αυτό-προσδιορίζεται (πόσο βάθος έχει παραμένει να αποδειχθεί) ως «Τούρκοι». Δεκάδες εκατομμύρια διεκδικούν πλέον τουρκική εθνική υπόσταση.
1 Αν κάτι εντυπωσιακό υπάρχει στο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 2016 –που πρέπει να θεωρούμε ως ένα σταθμό μιας τρελής τροχιάς– είναι ότι οι πραξικοπηματίες έχασαν επειδή εκατοντάδες χιλιάδες Τούρκοι κρατώντας τουρκικές σημαίες υποχρέωσαν τα τανκς να υποχωρήσουν, κάτι που φαινομενικά τουλάχιστον ήταν και ο κύριος λόγος της επισφαλούς επικράτησης του Ερτογάν. Ερτογάν ο οποίος, πλέον, θα πρέπει να αναμένεται να εξελιχθεί σε μια από τις πιο δεσποτικές μορφές του διεθνούς συστήματος (με οτιδήποτε σημαίνει αυτό εντός και εκτός Τουρκίας, και κυρίως τους γείτονές του).
3 Για να είμαστε συνεπείς με την ανάλυσή μας αλλά και την αλήθεια απαιτείται να πούμε με έμφαση ότι αν θεωρήσουμε την εξέγερση των Τούρκων πολιτών κατά των πραξικοπηματιών ως αυθόρμητη και φυσική, αποτελεί μια Παραδειγματική υπεράσπιση του κράτους.
4 Υποδειγματική και Παραδειγματική σε βαθμό και έκταση που δεν ισχύει, για παράδειγμα, για κοινωνίες που θεωρούνται πιο συνεκτικές πλην η κατάληψη του κράτους τους από κερδοσκόπους και τοκογλύφους προκάλεσε φόβο, σιωπή, μετανάστευση, ταπείνωση και υποταγή που αποτελεί θανατηφόρα κατάσταση για κάθε σύγχρονο εθνοκράτος.
1 Καθότι εντολέας είναι ή πρέπει να είναι η κοινωνία και κανείς άλλος, ιδιαίτερα όταν είναι ξένος οπότε υπάρχει ξένη κατάκτηση.
2 Ανεξάρτητα του τι θα ακολουθήσει στην Τουρκία αυτή η στάση μεγάλης μερίδας του «λαού» είναι όχι μόνο αξιοπρόσεκτη αλλά θα πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο αναλύσεων και εκτιμήσεων.
Πολλά θα μπορούσαν να ειπωθούν. Ας τελειώσουμε λέγοντας ότι η νέα αφετηρία μετά την επικράτηση του Ερτογάν και με δεδομένα τα πιο πάνω όσον αφορά την σύνθεση και τις αντιφάσεις και αντιθέσεις του νεοτουρκικού κράτους, καλά κάνουμε να θεωρήσουμε την επόμενη μέρα ως μια μεγάλη, δύσκολη και ακραία επικίνδυνη αφετηρία του νεοτουρκικού κράτους.
Η Ελλάδα ανά πάσα στιγμή κινδυνεύει από μια δυναμική προς δυτικά εκτόνωση της τουρκικής ηγεσίας για να αποπροσανατολίσει και φανατίσει τον τουρκικό «λαό».
Η Κύπρος και η Ελλάδα κινδυνεύουν θανάσιμα εάν, όπως υποστηρίχθηκε με λογικούς όρους ξανά και ξανά, η Κύπρος δεθεί στο τρελό-λεωφορείο Τουρκία κάτι που αφενός θα καταδικάσει τους Έλληνες της Κύπρου σε αργό θάνατο και αφετέρου θα καταστήσει την Μεγαλόνησο στρατηγικό όμηρο της Τουρκίας και μέσο εκβιασμού της Αθήνας.
Π. Ήφαιστος – P. Ifestos
www.ifestos.edu.gr / www.ifestosedu.gr – [email protected]
Στρατηγική Θεωρία–Κρατική Θεωρίαhttps://www.facebook.com/groups/StrategyStateTheory/
Διεθνής πολιτική 21ος αιώναςhttps://www.facebook.com/groups/InternationalPolitics21century/
Ελλάδα-Τουρκία-Κύπρος: Ανισόρροπο τρίγωνοhttps://www.facebook.com/groups/GreeceTurkeyCyprusImbalance/
Διαχρονική Ελληνικότητα https://www.facebook.com/groups/Ellinikotita/
Άνθρωπος, Κράτος, Κόσμος–Πολιτικός Στοχασμόςhttps://www.facebook.com/groups/Ifestos.political.thought/
Κονδυλης Παναγιώτης– https://www.facebook.com/groups/Kondylis.Panagiotis/
Θολό βασίλειο της ΕΕ https://www.facebook.com/groups/TholoVasileioEU/
Θουκυδίδης–Πολιτικός Στοχασμόςhttps://www.facebook.com/groups/thucydides.politikos.stoxasmos/
Μέγας Αλέξανδρος–Ιδιοφυής Στρατηγός και Στρατηλάτηςhttps://www.facebook.com/groups/M.Alexandros/
Εκλεκτά βιβλία που αξίζουν να διαβαστούν https://www.facebook.com/groups/eklektavivlia/
Ειρηνική πολιτική επανάσταση https://www.facebook.com/groups/PolitPeacefulRevolution/
Προσωπική σελίδα https://www.facebook.com/p.ifestos
Πολιτισμός, Περιβάλλον, Φύση, Ψάρεμα https://www.facebook.com/Ifestos.DimotisBBB
«Κοσμοθεωρία των Εθνών» https://www.facebook.com/kosmothewria.ifestos
Προσωπικό προφίλ https://www.facebook.com/panayiotis.ifestos
