Τα χωροκατακτητικά ξένα είδη (IAS) αποτελούν μία από τις σημαντικότερες αιτίες απώλειας της βιοποικιλότητας, καταστροφής των υπηρεσιών οικοσυστήματος και απειλής των εύθραυστων οικοσυστημάτων, όπως είναι τα νησιά. Μπορούν επίσης να βλάψουν την ανθρώπινη υγεία και την οικονομία. Για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της καταστροφής που προκαλούν, η Επιτροπή πρότεινε νομοθεσία για να διασφαλίσει μια συντονισμένη απάντηση από τις εθνικές αρχές σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η Ευρώπη φιλοξενεί περίπου 12.000 ξένα είδη*, εκ των οποίων το 10-15 % θεωρούνται χωροκατακτητικά. Ο αριθμός τους μεγαλώνει, καθώς οι μετακινήσεις και το εμπόριο γύρω από τον πλανήτη αυξάνονται. Η κλιματική αλλαγή μπορεί να παράγει, επίσης, νέες ευκαιρίες για τον πολλαπλασιασμό και την εξάπλωση των ξένων ειδών, προκαλώντας επιβλαβείς επιπτώσεις στο περιβάλλον που μπορεί να διαρκέσουν για πολλές γενεές.
Το πρόβλημα όχι μόνο αυξάνεται, αλλά είναι και δαπανηρό. Οι ετήσιες απώλειες που προκαλούνται από τα IAS στην Αυστραλία, τη Βραζιλία, την Ινδία, τη Νότια Αφρική, το Ηνωμένο Βασίλειο και τις Ηνωμένες Πολιτείες εκτιμάται ότι θα φτάσουν περίπου τα 300 δισεκατομμύρια δολλάρια ετησίως. Στην Ευρώπη μόνο, το οικονομικό κόστος αυτών των επιδρομών υπολογίζεται σε τουλάχιστον 12 δισεκατομμύρια EUR ετησίως.
Ανάληψη δράσης
Η ανάγκη για αντιμετώπιση των χωροκατακτητικών ξένων ειδών είναι μία από τις έξι προτεραιότητες που προσδιορίστηκαν στη στρατηγική της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα του 2020, η οποία εγκρίθηκε πριν από δύο χρόνια. Το νέο νομοσχέδιο θέτει σε εφαρμογή τους στόχους αυτούς.
Εφόσον το IAS δεν γνωρίζει σύνορα, η Επιτροπή τονίζει την ανάγκη για μια συντονισμένη προσέγγιση, η οποία θα σέβεται τις διεθνείς δεσμεύσεις και θα διασφαλίζει την ευελιξία των χωρών για ειδικές περιστάσεις. Θα πρέπει να τεθούν κοινές προτεραιότητες. Με αρκετές εκατοντάδες τέτοιων ειδών στην Ευρώπη, η προσοχή θα κατευθυνθεί προς τα πλέον καταστροφικά.
Η πρόληψη είναι η πρώτη γραμμή άμυνας – μια προσέγγιση, επίσης, τίθεται σε εφαρμογή στις ΗΠΑ, την Αυστραλία, τον Καναδά και τη Νέα Ζηλανδία. Σύμφωνα με την πρόταση, θα πρέπει να εισαχθεί απαγόρευση στα πιο επιβλαβή είδη. Τα κράτη μέλη θα είναι υπεύθυνα για την παρεμπόδιση της εισόδου τους στην ΕΕ, με τη μεγαλύτερη χρήση, για παράδειγμα, των ήδη υπαρχόντων συνοριακών ελέγχων για τα εισαγόμενα ζώντα ζώα και φυτά.
Αν η πρόληψη αποτύχει, ένα σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης θα επιτρέπει στις εθνικές αρχές να δράσουν άμεσα. Ως τρίτη λύση, η έμφαση δίνεται στην πιο αποτελεσματική και συντονισμένη διαχείριση των ήδη υφιστάμενων κινδύνων.
Απαιτείται δράση για τον έλεγχο των οδών για την είσοδο IAS. Η πρόταση είναι να εκπονηθούν σταδιακά μέτρα με βάση τις ανάγκες και την εμπειρία.
* Ξένο είδος
Ως ξένο είδος νοείται ο οργανισμός που εισέρχεται εκτός του φυσικού παρελθόντος ή παρόντος εύρους διανομής, μέσω της ανθρώπινης δραστηριότητας, είτε άμεσα ή έμμεσα, είτε εκούσια ή ακούσια. Τα είδη εκείνα που έχουν αρνητικές επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα, την κοινωνικοοικονομική κατάσταση ή την ανθρώπινη υγεία θεωρούνται χωροκατακτητικά. Το πολύγονο το αιχμηρό, για παράδειγμα, το οποίο εισήχθη από την Ασία τον 19ο αιώνα ως καλλωπιστικό φυτό, έχει εισβάλει στην ευρωπαϊκή ύπαιθρο.
