Φλέβα αρχαιολογικού θησαυρού χτύπησαν μηχανήματα κατά τη διάνοιξη αποχετευτικού αγωγού σε παραλίμνια θέση της Καστοριάς. Τρεις νεκροπόλεις με πλούσια κτερισμένες ταφές διαφορετικών ιστορικών περιόδων, αλλά πολλαπλού ενδιαφέροντος για την αρχαιολογική και ιστορική έρευνα, που ήρθαν πρόσφατα στο φως, ανοίγουν ένα νέο κεφάλαιο άγνωστο για την περιοχή της Καστοριάς. Αυτό της αρχαϊκής και ελληνιστικής περιόδου για την οποία ελάχιστα ήταν ώς τώρα γνωστά στην επιστημονική κοινότητα.
Οι τρεις νεκροπόλεις εντοπίστηκαν στη θέση Κρεπενή της Κοινότητας Μαυροχωρίου. Η παλαιότερη, έκτασης 1,5-1,8 στρ., χρονολογείται στον 8ο-7ο αιώνα π.Χ. στην Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου, με πυκνές ταφές σε απλούς, συνήθως ορθογώνιους λάκκους, λίγους κιβωτιόσχημους. Τριακόσια μέτρα από την πρώτη, είκοσι συνολικά τάφους με μοναδικά ευρήματα αποκάλυψε η δεύτερη νεκρόπολη της αρχαϊκής εποχής (6ος π.Χ.) και η τρίτη των πρώιμων ελληνιστικών χρόνων του δ΄ τέταρτου του 4ου αιώνα ή και των αρχών του 3ου αιώνα π.Χ.
Δεκάδες κοσμήματα, πόρπες, χάλκινες περόνες, αιχμές δοράτων, μαχαίρια, χαρώνεια νομίσματα, ζωόμορφα σκεύη, πολύχρωμα γυάλινα μυροδοχεία, κορινθιακά εξάλειπτρα υποδεικνύουν διαφορετικά ταφικά έθιμα και κοινωνική διαστρωμάτωση άγνωστων οικισμών που είχαν ακμάσει ενδεχομένως σε μικρή απόσταση από τα νεκροταφεία. Στους αρχαϊκούς τάφους, οι νεκροί, σε ύπτια και εκτάδην θέση πάνω σε ξύλινες ή και από άλλα φθαρτά υλικά κλίνες, φέρουν σπάνια κτερίσματα. Χαρακτηριστικές είναι «οι πολλαπλές σειρές από χάλκινα πολύσπειρα ψέλια (βραχιόλια) που κάλυπταν όχι μόνο τα δύο άνω άκρα των νεκρών, αλλά και σε μια περίπτωση και τα κάτω άκρα. Στο εσωτερικό τους διατηρούνται ακέραια αυτά τα οστά σε αντίθεση με το υπόλοιπο σκελετικό υλικό από το οποίο δεν έμεινε ούτε ίχνος», εξηγεί στην «Κ» η επικεφαλής της ανασκαφής, δρ Αρχαιολογίας Γεωργία Στρατούλη, προϊσταμένη του Τμήματος Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιολογικών Χώρων, Μνημείων και Μουσείων της Εφορείας Αρχαιοτήτων Καστοριάς.
Μια εύρωστη οικονομικά κοινωνία δείχνουν και οι ταφές του ελληνιστικού νεκροταφείου στην ίδια θέση, περίπου δύο αιώνες αργότερα. Φαίνεται πως μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου Γ΄ οι βετεράνοι επιστρέφουν από τον πόλεμο της Ασίας στα πάτρια εδάφη. Η περιοχή ακμάζει και στο βορειοδυτικό άκρο της χώρας και στην Καστοριά. Την άνθησή τους μαρτυρούν οι πλούσιες ταφές της Κρεπενής, όμοιες με αυτές που συναντάμε σε πολλές άλλες νεκροπόλεις του Μακεδονικού Βασιλείου. «Μνήμη της αθανασίας» αποκαλεί τη νεκρόπολη η κ. Στρατούλη. «Μνήματα τηλεφανή» υπήρχαν. Μικροί χαμηλοί τύμβοι προεξείχαν του εδάφους και σηματοδοτούσαν προγονική μνήμη, αλλά ανασκαφή έως σήμερα δεν είχε γίνει. Τα ευρήματα είναι πρόσφατα, η έρευνα βρίσκεται σε εξέλιξη, τα κτερίσματα συντηρούνται και η μελέτη τους θα πλουτίσει τις γνώσεις μας για το βόρειο άκρο της χώρας.
Τα ευρήματα της Κρεπενής Καστοριάς ανοίγουν την 29η τριήμερη αρχαιολογική συνάντηση με περισσότερες από 80 ανακοινώσεις (μεταξύ αυτών και της Αμφίπολης) για το ανασκαφικό έργο της Μακεδονίας και της Θράκης, την Πέμπτη 3 Μαρτίου στις 9.30 π.μ., στην αίθουσα τελετών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
