Στο δυτικό μέτωπο, ο χειμώνας είναι βαρύς, παγωνιά και χιόνι δυσκολεύουν τη ζωή των ταλαίπωρων στρατιωτών, που πολεμούν στα χαρακώματα. Από τη μία πλευρά Γερμανία και Αυστροουγγαρία και από την άλλη οι συμμαχικές δυνάμεις της Αντάντ (Entente). Συχνά δε ανάμεσα στα χαρακώματα των δύο πλευρών δεν μεσολαβούν παρά λίγα μέτρα – είναι η ουδέτερη ζώνη, no man’s land, όπως επικράτησε να λέγεται. Είναι δε τόσο μικρή η απόσταση που χωρίζει τους δύο αντιπάλους, ώστε ακούγονται οι ομιλίες εκατέρωθεν ή μυρίζει το φαγητό που μαγειρεύουν. Η ουδέτερη ζώνη είναι σπαρμένη με πτώματα, αλλά καμία από τις δύο πλευρές δεν τολμά να ξεμυτίσει για να τα θάψει.
Την παραμονή των Χριστουγέννων ωστόσο, μέσα στην τύρβη του πολέμου, τον ορυμαγδό της μάχης και την κλαγγή των όπλων, συνέβη κάτι παράξενο: από τα γερμανικά χαρακώματα άρχισε ν’ ακούγεται η «Άγια Νύχτα» και να φαίνονται μικρές φλογίτσες. Ναι, δεν ήταν γέννημα φαντασίας των καταπονημένων φαντάρων που νοσταλγούσαν το σπίτι τους τις γιορτινές εκείνες μέρες! Ήταν πραγματικότητα. Ένας-ένας, με τα χέρια ψηλά, οι αντίπαλοι έβγαιναν δειλά από τα χαρακώματα τραγουδώντας. Ξεθαρρεμένοι, βγήκαν και οι σύμμαχοι. Τραγουδούσαν όλοι μαζί χριστουγεννιάτικα τραγούδια, άλλοι στα γερμανικά, άλλοι στ’ αγγλικά. Έσφιγγαν τα χέρια, συστήνονταν, αγκαλιάζονταν, γελούσαν…
«Τι έχουν στ’ αλήθεια να χωρίσουν οι άνθρωποι, γιατί τόσο μίσος ανάμεσά μας; Ποιος μας βάζει να σκοτωνόμαστε; Πόσο παράλογος είναι ο πόλεμος!», έμοιαζαν όλοι να σκέφτονται, καθώς το χιόνι έπεφτε πυκνό ολόγυρά τους. Μοιράστηκαν το φαγητό τους, ήπιαν μαζί, αντάλλαξαν δώρα και διευθύνσεις, συζητούσαν χαρούμενα. Κάποιος Βρετανός συνάντησε το γερμανό κουρέα του και τον κούρεψε ανάμεσα στα χαρακώματα. Κάποιος άλλος είχε μια μπάλα και τότε – όσο γκροτέσκ κι αν μοιάζει – έπαιξαν μαζί ποδόσφαιρο πάνω στο χιόνι. Όπως θα έπαιζαν ένα κυριακάτικο απόγευμα στην πατρίδα… Ύστερα ησυχία απόλυτη, γαλήνη, δίχως πυροβολισμούς, δίχως φόβο. Μονάχα οι νιφάδες του χιονιού έπεφταν απαλά και το κατάλευκο φεγγαρόλουστο τοπίο ησύχαζε, θαρρείς, κι αυτό, λες και ήταν βγαλμένο από χριστουγεννιάτικη κάρτα.
Ανήμερα τα Χριστούγεννα οι δύο πλευρές βρήκαν ευκαρία να θάψουν τους νεκρούς τους. Πέρασαν μαζί τη μέρα σαν συν-άνθρωποι. Μα η Χριστουγεννιάτικη Εκεχειρία (Christmas Truce) δεν κράτησε πολύ. Μονάχα ένα εικοσιτετράωρο! Καιρός για χάσιμο δεν υπήρχε κι ο θάνατος αδημονούσε να ξαναπιάσει δουλειά…
Οι πληροφορίες πάντως – από μαρτυρίες, επιστολές και ημερολόγια κυρίως -, είναι συγκεχυμένες ως προς το ευχάριστο αυτό διάλειμμα καταμεσής του πολέμου. Ασφαλώς, δεν ήταν κάτι επίσημο, ούτε έγινε κατόπιν διαταγής. Ήταν μια αυθόρμητη πρωτοβουλία των στρατιωτών και υπολογίζεται ότι εξαπλώθηκε στα 2/3 του μετώπου.
Το 2014 η βρετανική αλυσίδα σούπερ μάρκετ Sainsbury έκανε ένα πολύ επιτυχημένο διαφημιστικό βίντεο, εμπνευσμένο από τη Χριστουγεννιάτικη Εκεχειρία του 1914, ενώ υπάρχει και σχετικό μνημείο στην Αγγλία. Επίσης, στο γεγονός έχουν βασιστεί βιβλία και ταινίες.
Ένα είναι βέβαιο: η Εκεχειρία εκείνη έβαλε σε κίνδυνο το ηθικό των στρατιωτών, οι οποίοι, όπως παραδέχτηκαν βετεράνοι του πολέμου, δεν θα έριχναν πλέον ούτε μία σφαίρα, αν ήταν στο χέρι τους. Η θεωρία «ζήσε κι άσε τους άλλους να ζήσουν» («live and let live») είχε βρει πρόσφορο έδαφος. Πόσο καλύτερα θα ήταν, αν την ασπάζονταν όλοι!
