Εγκωμιάζοντας ο ιερός υμνογράφος της Εκκλησίας την ουρανομήκη μορφή του Μεγάλου Βασιλείου, «του αγίου του Θεού, και της άνω Ιερουσαλήμ όντως μητροπολίτου» όπως τον ονομάζει ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος1, τον χαρακτηρίζει ως μέλισσα της Εκκλησίας: «Ω θεία και ιερά της Χριστού Εκκλησίας μέλισσα, Βασίλειε παμμακάριστε»2.
Πρώτον. Ποιός είναι ο Μέγας Βασίλειος; Δεν είναι αυτός ο ερυθρόρρινος «Αη-Βασίλης», το κακέκτυπο αυτό, για να θυμηθώ τον Γέροντα Δοσίθεο της Τατάρνης, του «Σάντα Κλάους», το οποίο κατά κόρον κατακλύζει τήν περίοδο του Δωδεκαημέρου και μονοπωλεί το ενδιαφέρον σχεδόν ολοκλήρου του πλανήτη της γης.
Είναι ο ευλογημένος καρπός του Βασιλείου και της Εμμέλειας και εγγονός της Οσίας Μακρίνας, μαθήτριας του Αγίου Γρηγορίου του Θαυματουργού Επισκόπου Νεοκαισαρείας. Είναι ο αδελφός του Αγίου Γρηγορίου Επισκόπου Νύσσης, του Αγίου Πέτρου Επισκόπου Σεβαστείας, του Αγίου Ναυκρατίου και της Οσίας Μακρίνης της Μεγάλης.
Είναι ο ασκητής Επίσκοπος της Καισαρείας.
Είναι ο άριστος σιτοδότης του λαού του Θεού, που τον έθρεψε όχι μόνο με την υλική, αλλά και με την επουράνια τροφή, τον άρτο των Αγγέλων.
Είναι η μέλισσα, που συγκέντρωσε το νέκταρ της αρετής από τα πρόσωπα όλων των Αγίων.
Είναι του Αγίου Πνεύματος «το ακηλίδωτον έσοπτρον».
Είναι η φωτιστική εκείνη λαμπάδα, που με την λαμπρότητα των λόγων έφραξε τα απύλωτα στόματα των πάσης φύσεως αιρετικών.
Είναι ο κήρυκας του φωτός και του Παναγίου Πνεύματος ο πρόμαχος.
Είναι αυτός που έγινε συνόμιλος και συμπολίτης των Αγγέλων.
Αναφέρει γι΄ αυτόν, στον περίφημο Επιτάφιο λόγο του, ο επιστήθιος φίλος του Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος: «Συνεργασθείτε μαζί μου στόν έπαινό του, διηγούμενος ο καθένας και κάποια άλλη από τις αρετές του·
αυτοί που έχετε εξουσία, τον νομοθέτη,
οι κάτοικοι των πόλεων, τον πολιστή,
οι προϊστάμενοι του δήμου, την ευταξία,
αυτοί που ασχολούνται με τις ομιλίες, τον διδάσκαλο,
οι άγαμοι, τον νυμφαγωγό,
οι έγγαμοι, τον σύμβουλο,
οι μοναχικοί, τον αναπτερωτή,
οι κοινωνικοί, τον δικαστή,
οι αγράμματοι, τον οδηγό,
οι θεωρητικοί, τον θεολόγο,
οι ευθυμούντες, το χαλινάρι,
οι πενθούντες, τον παρηγορητή,
οι γέροντες τη βακτηρία,
οι νέοι, τον παιδαγωγό,
οι φτωχοί, τον προμηθευτή,
οι πλούσιοι, τον οικονόμο.
Καλόν είναι να επαινέσουν και οι χήρες τον προστάτη, οι ορφανοί τον πατέρα, οι πτωχοί τον φίλο τους, οι ξένοι τον φιλοξενητή, τον αδελφό τους τα αδέλφια, οι ασθενείς τον ιατρό – όποια και να είναι η νόσος και η θεραπεία, οι υγιείς τον φύλακα της υγείας. Όλοι να αναζητήσουν αυτόν που γίνεται τα πάντα σε όλους για να τους κερδήσει όλους ή έστω τους περισσότερους»3.
Δεύτερον. Και επειδή οι καιροί είναι παράλληλοι και οι εποχές δύσκολες, όχι μόνο γιατί επλήθυνε το κακό και «επλεόνασεν η αμαρτία», αλλά γιατί αυτή η αμαρτία (και αυτό είναι το χειρότερο) εθόλωσε την ατμόσφαιρα και δεν μπορούμε να ξεχωρίσουμε πού είναι η αλήθεια και πού είναι το ψέμα, χρειάζεται να ακούσουμε και πάλι τη φωνή του θαυμαστού αυτού Ιεράρχου, αφού «ζη Βασίλειος και θανών εν Κυρίω· ζη και παρ΄ ημίν ως λαλών εκ των βίβλων»4.
Απευθυνόμενος προς τους Μοναχούς που ταλαιπωρήθηκαν από τους αρειανούς (στην 257η Επιστολή του), όχι μόνο ζωγραφίζει την εποχή μας, αλλά κυρίως δίνει κουράγιο και ελπίδα σ΄ αυτούς που αγωνίζονται καθημερινά στον αγώνα της ευσεβείας, προκειμένου να μην απογοητεύονται από τις θλίψεις, αλλά να ανανεώνεται η προς τον Θεόν αγάπη και να αυξάνεται συνεχώς ο ζήλος τους.
Γράφει χαρακτηριστικά: «Σε εποχή που θεωρείται ειρηνική, αποκτήσατε για σας τον μακαρισμό που αναφέρεται στους διωκόμενους για το όνομα του Χριστού. Αλλά δεν πρέπει να νομίζουμε ότι δεν είναι εχθροί αυτοί που εργάζονται τα πονηρά, επειδή έχουν όνομα ευχάριστο και ευγενικό. Εγώ κρίνω σκληρότερο τον εκ μέρους των ομοφύλων πόλεμο, διότι από τους κεκηρυγμένους εχθρούς είναι εύκολο να φυλαχθεί κανείς, ενώ μπροστά σέ ανθρώπους που βρίσκονται ανάμεσά μας είμαστε κατ΄ ανάγκην εκτεθειμένοι σέ κάθε βλάβη. … Εδιώχθησαν βέβαια και οι πατέρες μας από τους ειδωλολάτρες … οι διώκτες όμως που φάνηκαν πρόσφατα μάς μισούν όπως και εκείνοι (οι ειδωλολάτρες), προς εξαπάτηση όμως των πολλών προβάλλουν το όνομα του Χριστού, ώστε οι διωκόμενοι να μην έχουν την παρηγοριά ότι είναι ομολογητές …. Διά τούτο εγώ είμαι πεπεισμένος ότι περισσότερος μισθός απόκειται σε μας, παρά στους τότε Μάρτυρες από τον Δίκαιο Κριτή …
Γι΄ αυτό σας παρακαλούμε να μην απογοητεύεσθε από τις θλίψεις, αλλά να ανανεώνεσθε στην αγάπη προς τον Θεό και καθημερινά να αυξάνετε τον ζήλο σας, γνωρίζοντας ότι πρέπει νά διασωθεί το υπόλειμμα της ευσεβείας, το οποίο ερχόμενος ο Κύριος θα βρει στη γη. Εάν διώχθηκαν οι Επίσκοποι από τις Εκκλησίες, αυτό μην σας ταράζει· εάν φάνηκαν μεταξύ τών κληρικών προδότες, ούτε αυτό να κλονίσει την πεποίθησή σας προς τον Θεό. Διότι δεν είναι τα ονόματα αυτά που μας σώζουν, αλλά οι διαθέσεις μας και η αληθινή αγάπη μας προς τον Κτίστη. Θυμηθείτε ότι και στην περίπτωση της επιβουλής κατά του Κυρίου μας, ενώ τον δόλο τον σχεδίασαν οι αρχιερείς και γραμματείς και πρεσβύτεροι, λίγοι μόνο από τον λαό ήταν αυτοί πού παραδέχονταν γνήσια τον λόγο Του, και (θυμηθείτε ακόμη) ότι δεν σώζεται το πλήθος αλλά οι εκλεκτοί του Θεού.
Άρα να μην σας πτοεί ποτέ ο πολύς όχλος, τα πλήθη που μεταφέρονται από ανέμους σαν το νερό της θάλασσας. Και ένας ακόμη να σωθεί, όπως ο Λωτ στα Σόδομα, οφείλει να μείνει αμετακίνητος στην ορθή κρίση, διατηρώντας την ελπίδα στον Χριστό, διότι ο Κύριος δεν θα εγκαταλείψει τους οσίους Του»5.
Έτσι μιλούσαν και έγραφαν οι Άγιοι, χωρίς να φοβούνται ούτε να υπολογίζουν τους ισχυρούς της γης. Η ιστορία διασώζει ένα χαρακτηριστικό περιστατικό ανάμεσα στόν Μέγα Βασίλειο και τον Έπαρχο Μόδεστο, ο οποίος όχι μόνο ηττήθηκε αλλά και απευθυνόμενος στον Ιεράρχη του είπε: «Κανείς έως τώρα δεν μίλησε σε μένα (τον Μόδεστο) έτσι και με τέτοιο θράσος». Και ο Ιεράρχης τού αποκρίθηκε: «Ίσως επειδή δεν συνάντησες ακόμα επίσκοπο, που θα σου μιλούσε με αυτόν τον τρόπο αγωνιζόμενος για τέτοια θέματα»6.
Είθε να αποκτήσουμε κι εμείς τον ίδιο ζήλο και την ίδια αγωνιστικότητα στην τραγωδία την οποία βιώνει ο τόπος μας και όλοι μας.
Άγιε Ιεράρχα Βασίλειε πρέσβευε υπέρ ημών.
1. ΕΠΕ 6,226
2. Απόστιχα Εσπερινού εορτής
3. ΕΠΕ 6,269
4. στίχοι Συναξαρίου Μηναίον
5. ΕΠΕ 3,55-59
6. ΕΠΕ 6,213
