Οι Έλληνες στρατιώτες δεν είχαν ούτε καν
τις τυπικές στρατιωτικές ταυτότητες (περιβραχιόνιο)!
Παρέμειναν άταφοι στα βουνά της Αλβανίας…
Το 1940, μόλις ξέσπασε ο πόλεμος, όλοι οι έφεδροι του Ανατολικού με τα φύλα πορείας στα χέρια ξεκίνησαν πρόθυμα και ο καθένας, με όποιο μέσο βρήκε, πήγε στην Κοζάνη και κατατάχθηκε στις εμπόλεμες μονάδες του ελληνικού στρατού που αναχώρησαν για το μέτωπο.
Οι έφεδροι του Ανατολικού εντάχθηκαν οι περισσότεροι στο 28ο σύνταγμα πεζικού.
Η συμμετοχή τους και η συμβολή τους στις πρώτες νίκες ήταν καθοριστικές και αποτελεί σήμερα ελάχιστη τιμή να αναφέρουμε τα ονόματά τους, έτσι όπως τα κατέγραψε ο συμπατριώτης τους σιτιστής, Σακάκος Νικόλαος :
Αμανατίδης Μίλτος ,Ανδρεάδης Ανδρέας, Ανδρεάδης Γεώργιος, Αντωνάκος Δημήτρης ,Γαβριηλίδης Ιωάννης, Γαβριηλίδης Νίκος, Γιακουμάκος Αλέκος, Δεληδήμος Δημήτρης, Δεληδήμος Φώτης, Δεληδήμος Κώστας, Δημητριάδης Δημήτρης, Δημητριάδης Ηλίας , Ελευθεριάδης Γιώργος, Ελευθεριάδης Κώστας, Ελευθεριάδης Λευθέρης, Ευθυμιάδης Ηλίας, Ζαφειρίδης Στράτος, Ζιρπιάδης Τάσος , Ηλιάδης Θεόδωρος, Ιωσηφίδης Ιωάννης, Ιωσηφίδης Ιωσήφ, Ιωσηφίδης Πολυχρόνης, Ιωσηφίδης Σπύρος, Κάβουρας Σάββας, Κάβουρας Νίκος, Καλαϊτσίδης Αχιλλέας, Καπετούρης Μιχάλης, Καπλανίδης Τάσος ,Καραγιάννης Γεώργιος, Καραγιαννίδης Τάσος, Καραγιαννίδης Ιορδάνης, Καραμανλής Θανάσης, Καραχρήστος Θανάσης, Κατσάκος Γεώργιος ,Κοβλακάς Νίκος, Κολοβάκος Γεώργιος, Κολοβάκος Θανάσης, Κουσουντίδης Αργύρης, Κουσουντίδης Στράτος, Κυρμάνης Δημήτρης, Λιακάκος Γιώργος, Μαυρίδης Νίκος, Μιμικάκος Σωτήρης, Μιμικάρας Γιάννης, Μιμικάρας Διαμαντής, Μιμιλίδης Πέτρος, Μιχαηλίδης Θόδωρος Μουρατίδης Νίκος, Μπουγιούκας Τάσος, Μωυσιάδης Ιωάννης, Ξανθόπουλος Γεώργιος, Παγκάκος Στέλιος, Παπαδημητρίου Θωμάς, Παπαδημητρίου Στράτος, Παπαδόπουλος Δημήτρης, Παπαδόπουλος Θεόφιλος , Παπαδόπουλος Κυριάκος Παπαδόπουλος Τάσος, Παπαδόπουλος Χρήστος, Πατμανίδης Γιάννης, Παυλίδης Κοσμάς, Παυλίδης Παναγιώτης, Παυλίδης Σάββας, Πετρίδης Χαράλαμπος, Πρασάκος Χαράλαμπος, Σακελάρης Γεώργιος, Σακάκος Νικός , Σαρασλανίδης Βασίλης, Σαρασλανίδης Ιορδάνης, Σιδερίδης Παναγιώτης, Σιδηρόπουλος Αρχιμήδης, Σολομίδης Αντρέας, Σολομίδης Νίκος, Σουμελίδης Αλέκος, Σπυρίδης Σπύρος, Σταμάκος Δημήτρης , Σταμπουλίδης Μωυσής, Στεφανίδης Ιορδάνης, Στεφανίδης Λάζαρος, Στεφανίδης Γιάννης, Ταζίδης Δημήτρης, Ταταρίδης Παναγιώτης, Τσακαλίδης Θανάσης, Τσακιρίδης Δημήτρης ,Τσαούσης Νίκος, Τσαούσης Χαράλαμπος, Χ/Αθανασίου Αλέξανδρής., Χ/Γιαννάκος Γαρουφαλής., Χ/Γιαννάκος Δημήτρης, Χολίδης Νίκος, Χοστελίδης Βασίλης.
Από τους στρατιώτες αυτούς, που πήγαν στον πόλεμο, πολλοί τραυματίστηκαν, ενώ δέκα από αυτούς δε γύρισαν πίσω. Άφησαν τα κορμιά τους πάνω στα χιονισμένα και αφιλόξενα βουνά της Αλβανίας, χωρίς ποτέ να περισυλλέγουν και να ταφούν, όπως είθισται για κάθε νεκρό.
Οι μαρτυρίες των επιζησάντων επιβεβαιώνουν χωρίς καμιά αμφιβολία την άποψη αυτή .
Ας αφήσουμε τον Παυλίδη Σάββα, στρατιώτη του υγειονομικού, να μας αφηγηθεί να μας αφηγηθεί στην ποντιακή διάλεκτο τις μαρτυρίες του από το μέτωπο .
“Ο Ανδρεάδης, ο Αλέκον με δύο στρατιώτας επήγαν σην πηγήν του νερού να γομών’νε τα παγούρια τουν … εκεικά και τοι τρεις πα εσκότωσάν ατς οι Ιταλοί. Έτον 17-11-1940.
Ατότες εγώ εντάμαν με τον Γρηγοριάδην ας σην Άρδασσαν, επήγαμε και έθαψαμ’ ατς, γιατί έσανε συμπατριώτες εμούν. Έθαψαμ’ ατς απές ‘ς σα κόπριά..! Εκές ολόερα ‘κ’ έτον άλλο μέρος.
Οι νεκροί του αλβανικού πολέμου και ο τρόπος περισυλλογής και ενταφιασμού τους αποτελεί την πιο μελανή σελίδα του σύγχρονου ελληνικού έθνους.
Οι στρατιώτες μας μετά τον ηρωικό τους θάνατό και την υπέρτατη θυσία για την πατρίδα , συνήθως αφήνονταν στο πεδίο των μαχών, βορά των αρπακτικών ζώων και πτηνών.
Άλλες φορές θάβονταν τόσο πρόχειρα σε κοπριές και σε λάκκους δίπλα σε χείμαρρους, σε αντίθεση με τους Ιταλούς νεκρούς, που νεκροτομούνταν, τοποθετούνταν σε φέρετρα στολισμένα με την ιταλική σημαία και παραδίνονταν στους οικείους τους.
Και συνεχίζει ο αφηγητής μας περιγράφοντας τη μάχη για την κατάληψη του Ιβάν.
“Ο ελληνικός στρατός δεν είχε αξιόμαχα μέσα, ούτε επαρκή πυρομαχικά. Δεν είχε ούτε σύγχρονα αεροπλάνα.. Όλα και όλα τα πολυβόλα του να ήταν τριάντα με σαράντα . Όμως στον τομέα, που οι Έλληνες υπερτερούσαν έναντι των Ιταλών ,ήταν η ψυχική δύναμη και η παλικάρια τους.
Η κατάκτηση του Ιβάν οφείλεται αποκλειστικά και μόνο στην ψυχικό μεγαλείο και στην ανδραγαθία των στρατιωτών μας.
Μια αυταπάρνηση όμως που μετά τη νίκη άφησε νεκρούς εκατοντάδες έλληνες στρατιώτες που προξένησαν όμως και μεγάλη καταστροφή στους Ιταλούς.
Με την άτακτη φυγή και οπισθοχώρησή τους οι Ιταλοί άφησαν πίσω τους τρία χιλιόμετρα από πυρομαχικά, αυτοκίνητα και πολυβόλα. Όλα αυτά τα σημαντικά λάφυρα τα έφεραν στη Φλώρινα και αφού τα επισκεύασαν χρησιμοποιήθηκαν σαν σημαντικός ανεφοδιασμός στον πόλεμο εναντίον τους. …Οι Ιταλοί δεν ήθελαν τον πόλεμο. Ίσως γι’ αυτό δεν πολεμούσαν. Πολλοί στρατιώτες μας είχανε προσβληθεί από γαστρεντερίτιδα και παρέμειναν εγκατελειμμένοι μέσα σε μάντρες αλβανικές όπου και πέθαναν.
Ας αφήσουμε τον Παυλίδη Σάββα να μας περιγράψει με τα ποντιακά του, την κατάσταση των στρατιωτών, που αρρώστησαν από γαστρεντερίτιδα:
Γεννήθηκε το 1912 στη Βαρενού του Πόντου
Πέθανε στις 4-1-41 πολεμώντας με το 28ον Σύνταγμα πεζικού.
Εγώ με πέντε έξ νομάτς επήγαμε να τερούμε, ντο εφτάνε τ’ εμέτερα τα παιδία.
Ο Βασιλειάδης Ορέστης και ο Παυλίδης ο Θεμιστοκλής, ερρώστεσαν έτονε ας σην γαστρεντερίτιδαν και εκείσαν εγκατελειμένοι σ’ έναν οσπίτ’ απές.
Ετουρτούριζαν ας σην αρρώστιαν κι ας σο κρύον. Ας σο πολλά την ευκοίλιαν, η χρά τουν εχύεν , εγέντανε άμον πανίν. Τα υδρώματα άμον νερόν έτρεχαν από απάν ατουν!.
Μόλις εσέβαμε με τα πολυβόλα απές, εφογώθαν … αλλά άμον ντ’ εδέκαμ’ ατς λαλίαν εχάραν και εγροίβωσαν απάν εμουν να παίρουμ’ ατς. “Επάρτε ‘μας ..επάρτε ‘μας… μ’ αφήνετε ‘μας…επάρτε μας… !”
Δυστυχώς δεν υπήρχε διαταγή για την περισυλλογή των αρρώστων και οι δύο πέθαναν από γαστρεντερίτιδα εκεί στον κρύο τους τάφο.
Μετά τη λήξη του πολέμου μέχρι και τις μέρες μας το ελληνικό κράτος αδιαφορώντας παντελώς δεν περισυνέλεξε τα οστά των άτυχων στρατιωτών, Ακόμα και σήμερα τα σκυλιά στην Αλβανία ξεθάβουν τα κόκαλα των πεσόντων του αλβανικού.
Το πανάρχαιο ηθικό χρέος, που μετά από κάθε μάχη γίνονταν ανακωχή για περισυλλογή των νεκρών, δεν τηρήθηκε για τους νεκρούς του 1940.
Η ταφή των νεκρών, και μάλιστα των πολεμιστών, αποτελεί για μας τούς Έλληνες ιερό χρέος και υπέρτατο καθήκον, εσωτερική ανάγκη και εθνική επιταγή. Δεν είναι μία απλή, τυπική διαδικασία. Οι νεκροί πρέπει να προσεγγίζονται με ευλάβεια, ανεξάρτητα από το ποιοί είναι αυτοί.
Ακόμα και μετά τον πόλεμο και ενώ τα πεδία των μαχών ευρίσκονταν υπό ελληνικό έλεγχο ,η πολιτεία δε επέδειξε κανένα ενδιαφέρον για την ταυτοποίηση και τον ενταφιασμό των νεκρών.
Κλείνοντας θα ήθελα να αναφέρω την ευαισθησία, που επέδειξε ακόμα και ο Μωάμεθ ο Πορθητής, αφού επέτρεψε στην Ελένη Κομνηνού να θάψει τα παιδιά και τον άνδρα της, που κείτονταν έξω από τα τείχη της Πόλης.
Πρόσφατα παρακολουθήσαμε τόσο το βρετανική πολιτεία όσο και τη γαλλική να καταγράφει και να μνημονεύει όλα τα ονόματα των νεκρών στρατιωτών τους κατά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο.
Όσο η ελληνική πολιτεία δεν θα καταγράψει τα ονόματά τους σε κάποιες χρυσές πλάκες καλό θα είναι αυτά να μνημονεύονται στους πανηγυρικούς των σχολείων και των εκκλησιών.
Η στήλη καφέ Ρωμανία τιμώντας τη μνήμη τους, καταγράφει σήμερα τα ονόματα των ηρώων του Ανατολικού, που πολέμησαν στο Αλβανικό μέτωπο και παρέμειναν άταφοι:
Νεκροί ήρωες του Ανατολικού 1940
Ανδεάδης Αλέξανδρος (σκοτώθηκε 24 ετών)
Βασιλειάδης Ορέστης (σκοτώθηκε 28 ετών)
Γρηγοριάδης Βασίλειος (σκοτώθηκε 24 ετών)
Ιωσηφίδης Μιχάλης (σκοτώθηκε 29 ετών)
Κάβουρας Παναγιώτης (σκοτώθηκε)
Κοκκινίδης Χαρίλαος (σκοτώθηκε 26 ετών)
Μηνάκος Βασίλης (σκοτώθηκε 25 ετών)
Παπαδόπουλος Λάζαρος (σκοτώθηκε29 ετών)
Παπαπαυλίδης Αχιλλέας (σκοτώθηκε 26 ετών)
Παυλίδης Θεμιστοκλής (σκοτώθηκε 28 ετών)
Τζεπέλης Λάζαρος (σκοτώθηκε 31 ετών).
