Εγκλημα στις Πρέσπες

Στα ανοιχτά της Μικρής Πρέσπας, µια ανάσα από τα ελληνοαλβανικά σύνορα, το κρύο πάνω στην ψαρόβαρκα κάνει το πρόσωπο να «καίει». Κατευθυνόµαστε νοτιοδυτικά, στο σηµείο όπου η λίµνη στενεύει και µπαίνει για λίγες εκατοντάδες µέτρα στην αλβανική επικράτεια. Πριν από το σύνορο, το οποίο ορίζεται νοητά από µια συστάδα καλαµιών που κατεβαίνει στο νερό, ο ψαράς Χρήστος Κωνσταντινίδης από τη Μικρολίµνη αφήνει τη βάρκα να ακουµπήσει στην όχθη. Ακούγεται τώρα µόνο ο παφλασµός του νερού που σήκωσε το µικρό σκάφος. Βαδίζουµε ανάµεσα σε κέδρους και πουρνάρια. Και σε ένα άνοιγµα, πέφτουµε πάνω στην καλύβα από κλαδιά και νάιλον, ακριβώς στο σηµείο όπου έπεσαν νεκροί την περασµένη Κυριακή ένας Eλληνας αστυνοµικός που συµµετείχε σε περίπολο και δύο Αλβανοί, οι οποίοι φαίνεται ότι σχεδίαζαν να κλέψουν δίχτυα ψαράδων, οπλισµένοι µε καλάσνικοφ.

Στο γαληνεµένο τοπίο των Πρεσπών, εκεί όπου ανταµώνουν η Ελλάδα, η Αλβανία και η ΠΓ∆Μ, ο «πόλεµος» για τα ψάρια των λιµνών παίρνει ανησυχητική τροπή. Αλβανοί ψαράδες ολοένα και συχνότερα περνούν στο παντελώς αφύλαχτο ελληνικό τµήµα, παραφυλάνε σε καλύβες και κλέβουν δίχτυα και µηχανές από τις βάρκες. Οι ζωές των κατοίκων στα παραλίµνια χωριά και των τριών κρατών κυλούν µε επίκεντρο τις λίµνες. Από τη µεθοριακή ζώνη, σηµειώνουν αναφορές των διωκτικών αρχών, διακινούνται ναρκωτικά, όπλα και µετανάστες. Οµως, η πιο αιµατηρή συµπλοκή των τελευταίων ετών στις Πρέσπες σηµειώθηκε, όπως όλα δείχνουν, για τα δίχτυα και το ψάρεµα του γριβαδιού.

Κλέβουν στην Ελλάδα, 
πουλάνε στα Σκόπια

Ο Χρήστος Κωνσταντινίδης είναι 35 ετών και πριν από λίγα χρόνια αποφάσισε να εγκατασταθεί µόνιµα στη Μικρολίµνη της Μικρής Πρέσπας, ένα χωριουδάκι 40 κατοίκων. Μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη, εργάστηκε ως µηχανουργός, µέχρι που ήρθε να µείνει στην οριογραµµή. Κάθε πρωί ρίχνει τα δίχτυα του για να πιάσει γριβάδια και να τα πουλήσει στην Καστοριά και τη Φλώρινα. Γνωρίζει όσο λίγοι τα νερά – εξάλλου είναι τέταρτης γενιάς ψαράς. Οι παππούδες του ζούσαν στη λίµνη Κάρλα στο Βόλο και, όταν αυτή αποξηράνθηκε, στα τέλη της δεκαετίας του ’50, ήρθαν στις Πρέσπες. Ο Κωνσταντινίδης ανησυχεί για τα αυξηµένα κρούσµατα των κλοπών διχτυών. «Για πρώτη φορά αναγκάστηκα να κλειδώσω µε λουκέτο τη βάρκα και τη µηχανή», λέει.

Από τον Ηλία Αναστασίου, ο οποίος επίσης ζει στη Μικρολίµνη, έκλεψαν πέρυσι 120 δίχτυα, ζηµιά που υπολογίζει στις 10.000 ευρώ, ολόκληρη περιουσία για έναν ψαρά. Οι δύο κόρες του ζουν µόνιµα στη Φλώρινα κι εκείνος µαζί µε τους συγχωριανούς του βλέπουν τα παραλίµνια χωριά να ερηµώνουν. Ο Αναστασίου κλήθηκε να µεταφέρει µε τη βάρκα του τη σορό του 43χρονου αστυνοµικού που σκοτώθηκε στην ενέδρα, καθώς, όπως τον ενηµέρωσαν, το σκάφος της αστυνοµίας είναι παροπλισµένο γιατί δεν υπάρχουν χρήµατα για καύσιµα.

Οπως περιγράφει ο έµπειρος ψαράς, ο αστυνοµικός µε ακόµη δύο συναδέλφους του άφησαν το τζιπ στην κορυφογραµµή κάτω από το Βροντερό και στη συνέχεια περπάτησαν για 45 λεπτά µέχρι την καλύβα, καθώς γνώριζαν ότι εκεί παραµονεύουν συνήθως αλλοδαποί κλέφτες. Οι δύο Αλβανοί, αδέλφια 30 και 36 ετών από το χωριό Σουέτσι, λίγα χιλιόµετρα από την οριογραµµή, είχαν κουρνιάσει για να ζεσταθούν. Αιφνιδιάστηκαν και πυροβόλησαν µε το καλάσνικοφ. Στη συνέχεια και οι ίδιοι σκοτώθηκαν από την ανταλλαγή πυρών. Ο Ηλίας Αναστασίου προσέγγισε µε τη βάρκα του τα ξηµερώµατα το ερηµικό σηµείο και παρέλαβε τον νεκρό υπαρχιφύλακα, πατέρα ενός δωδεκάχρονου κοριτσιού. Την επόµενη µέρα έριξε κανονικά τα δίχτυα του. Η αιµατηρή συµπλοκή είναι πρώτο θέµα στο δρόµο και στα καφενεία, όµως η ζωή των ψαράδων στις Πρέσπες παραµένει σκληρή και µονότονη.

Εκτός από τον άτυχο αστυνοµικό, γνωστοί στα γύρω χωριά ήταν και οι δύο Αλβανοί. Ο πατέρας τους είχε εργαστεί στο Βροντερό τα χρόνια της µεγάλης µετανάστευσης των Αλβανών και όλοι τον περιγράφουν ως φιλήσυχο άνθρωπο. Ο µεγαλύτερος γιος του κατηγορήθηκε στο παρελθόν για διακίνηση µεταναστών και µικροκλοπές. Σύµφωνα µε την επίσηµη ανακοίνωση της αστυνοµίας, οι Αλβανοί πέρασαν µε βάρκα στο ελληνικό τµήµα για να κλέψουν δίχτυα για τα γριβάδια. Τα κλοπιµαία συνήθως πωλούνται στα παζάρια των σκοπιανών χωριών, στην άλλη πλευρά των λιµνών. Από την αρχή του χρόνου έχουν συλληφθεί τουλάχιστον δέκα Αλβανοί για κλοπές διχτυών και εξοπλισµού ψαράδων στις Πρέσπες. Οι βάρκες τους κατάσχονται και βγαίνουν σε δηµοπρασία, όµως κανένας ψαράς δεν ενδιαφέρεται να τις αποκτήσει, διότι φοβούνται αντίποινα.

Ψαρεύουν οπλισµένοι

Οδηγούµε προς τους Ψαράδες στη Μεγάλη Πρέσπα, καθώς ο χειµωνιάτικος ήλιος κρύβεται και ξαναπροβάλλει πίσω από τα σύννεφα. Σε αντίθεση µε τη Μικρή Πρέσπα, που στο µεγαλύτερο µέρος της είναι ελληνική και ένα πολύ µικρό τµήµα ανήκει στην Αλβανία, τη Μεγάλη Πρέσπα µοιράζονται η Ελλάδα, η Αλβανία και η ΠΓ∆Μ.

Το χωριό Ψαράδες ζει από την αλιεία του γριβαδιού για δεκαετίες. Οµως οι κλοπές αποθαρρύνουν τους περίπου 70 κατοίκους. «Μου έκλεψαν 50 δίχτυα και µία µηχανή. Μια φορά έπιασα δύο Αλβανούς πάνω από τα δίχτυα µου κι έκαναν τάχα ότι έχασαν τον προσανατολισµό τους», περιγράφει ο Αχιλλέας Παπαδόπουλος, πρόεδρος του αλιευτικού συλλόγου.

Στις αλβανικές όχθες της Μεγάλης Πρέσπας υπάρχουν εννιά µεγάλα χωριά, όπως η Ζαρόσκα, το Λικένας, το Τούµινετς, κι εποµένως οι κλοπές είναι συχνότερες. Υπήρχαν φορές που κλέφτες έριξαν εκφοβιστικές ριπές µε καλάσνικοφ από τις βάρκες τους. Στο παρελθόν, πολλοί Ελληνες ψαράδες φύλασσαν σκοπιά τη νύχτα στα ανοιχτά της λίµνης, κοντά στα δίχτυα. Ακόµη και σήµερα, πολλοί πηγαίνουν να πάρουν την ψαριά τους έχοντας στη βάρκα την καραµπίνα.

Την ίδια στιγµή, οι αστυνοµικές δυνάµεις στην περιοχή των Πρεσπών φυλλορροούν. «Πέρυσι τον Αύγουστο, 160 συνοριοφύλακες µετατέθηκαν στον Εβρο για την ανακοπή του κύµατος µετανάστευσης», λέει ο πρόεδρος της Ενωσης Αστυνοµικών Φλώρινας, Γιάννης Μουρατίδης. Πολλοί επέστρεψαν, όµως η αστυνοµική δύναµη παραµένει µικρή. Μαζί µε τους αστυνοµικούς µεταφέρθηκαν στα ελληνοτουρκικά σύνορα και πολλά οχήµατα, ορισµένα από τα οποία βγήκαν εκτός λειτουργίας. Και όσοι αστυνοµικοί έµειναν πίσω, εκτός από τα δυσπρόσιτα σύνορα, πρέπει να καλύψουν τις ανάγκες των δύο τελωνείων, της Κρυσταλλοπηγής και της Νίκης, από τα οποία περνούν καθηµερινά περισσότερα από 6.000 άτοµα. Αστυνοµικά τµήµατα έχουν συγχωνευτεί για λόγους οικονοµίας, ενώ τα περισσότερα φυλάκια του στρατού έχουν ερηµώσει.

Οι κλοπές διχτυών στις Πρέσπες µειώθηκαν πριν από λίγα χρόνια, όταν µεταφέρθηκαν στις λίµνες περιπολικά σκάφη της αστυνοµίας. Το πιο σύγχρονο από αυτά παραµένει παροπλισµένο γιατί δεν υπάρχουν χρήµατα για τη συντήρηση και τα καύσιµα, όπως αναφέρει ο δήµαρχος Πρεσπών, Βασίλης Τσέπας. Ακόµη τρία σκάφη στις Πρέσπες περιπολούν µόνο όταν εξοικονοµούνται χρήµατα για καύσιµα πολλές φορές οι ψαράδες καλύπτουν οι ίδιοι τα έξοδα για να γίνει η περιπολία.

Στο χωριό των Ψαράδων σουρουπώνει, κλείνουν ένα-ένα τα τουριστικά µαγαζάκια που πουλάνε φασόλια Πρεσπών και η συζήτηση επιστρέφει ξανά στον «πόλεµο» για τα ψάρια. «Τα πρώτα χρόνια µετά το ’90, οι Αλβανοί ψάρευαν µε δυναµίτη και κατέστρεψαν τους ιχθυότοπους του γριβαδιού στην πλευρά τους», περιγράφουν οι ψαράδες. «Τον τελευταίο καιρό ρίχνουµε τα δίχτυα προς την ανατολική πλευρά της λίµνης, προς τα υδάτινα σύνορα µε την ΠΓ∆Μ. Σκοπιανοί δεν έχουν συλληφθεί για κλοπές, κατά κάποιον τρόπο εκεί τα πράγµατα είναι πιο ήσυχα. Και, επιπλέον, µπορούµε να ανοιχτούµε από τη “µύτη” µετά τους Ψαράδες, χωρίς να πρέπει να έχουµε σφιγµένο πρόσωπο». <

Τα γριβάδια των 5 ευρώ / κιλό

Τα περίφηµα γριβάδια της Μικρής και της Μεγάλης Πρέσπας πωλούνται από τους ψαράδες στους ιχθυέµπορους έως και 4-5 ευρώ το κιλό. Στις λίµνες ψαρεύονται επίσης τσιρόνια, µικρά 
ψάρια στο µέγεθος σαρδέλας, µέρος των οποίων εξάγεται στη Γαλλία, ενώ στα δίχτυα των ψαράδων πιάνονται και πεταλούδες. Αυτό το τελευταίο 
είδος, που πωλείται στα 0,70 ευρώ, 
λέγεται ότι εισήχθη από την Κίνα στα κρατικά ιχθυοτροφεία της αλβανικής όχθης και απελευθερώθηκε στη 
λίµνη µετά την κατάρρευση του κοµµουνιστικού καθεστώτος.

Το ψάρεµα στις Πρέσπες σταµατά στο τέλος της άνοιξης για την αναπαραγωγή των ιχθυοπληθυσµών. Σύµφωνα µε τον επικεφαλής του Φορέα ∆ιαχείρισης του Εθνικού Πάρκου των Πρεσπών, Νίκο Γιαννάκη, το επίπεδο της ποιότητας του νερού παραµένει υψηλό. Τελευταία µόνο παρατηρείται µια αύξηση των ορίων ευτροφισµού του νερού εξαιτίας της χρήσης λιπασµάτων από παραγωγούς φασολιών περιµετρικά των λιµνών, ωστόσο το πρόβληµα δεν είναι προς το παρόν ανησυχητικό. Η Πρέσπα χαρακτηρίζεται ένας από τους 10 σηµαντικότερους υγρότοπους της Μεσογείου για τον ενδηµισµό ψαριών του γλυκού νερού. Στο προστατευόµενο από διεθνείς περιβαλλοντικές συµβάσεις Πάρκο των Πρεσπών έχουν καταγραφεί περισσότερα από 260 είδη πουλιών, πολλά από τα οποία σπάνια σε ολόκληρο τον κόσµο, όπως επίσης µοναδική είναι η βιοποικιλότητα των λιµνών.

Η συνεργασία µε την αλβανική και τη σκοπιανή πλευρά σε ζητήµατα περιβάλλοντος παραµένει ένα ζήτηµα που εκκρεµεί. «Το τελευταίο µεγάλο στοίχηµα του φορέα είναι η ολοκλήρωση κατασκευής δικτύου ποτίσµατος των αγροτικών καλλιεργειών µε σταγόνα. Πρόκειται για έργο 11 εκατ. ευρώ, το οποίο βρίσκεται στο στάδιο της µελέτης και όταν ολοκληρωθεί θα έχει ως αποτέλεσµα την ορθολογική διαχείριση των υδάτινων πόρων σε µια καλλιεργούµενη έκταση 16.000 στρεµµ. περιµετρικά της λίµνης», σηµειώνει 
ο πρόεδρος του φορέα, Ν. Γιαννάκης.

Περάσματα και για χασίς

Τα περάσµατα της ελληνοαλβανικής µεθορίου στις Πρέσπες θεωρούνται από τα πιο επικίνδυνα, περιγράφουν Ελληνες αστυνοµικοί. Εντοπίζονται φορτία ναρκωτικών, όπλα και τελευταία µετανάστες, οι οποίοι µετά το σφράγισµα της Ηγουµενίτσας από το Λιµενικό αναζητούν καινούργια δροµολόγια για να ταξιδέψουν στη δυτική Ευρώπη. Ειδικά µεγάλες ποσότητες ναρκωτικών κατάσχονται πολύ συχνά σε αυτά τα περάσµατα. Σύµφωνα µε τη φετινή έκθεση του αµερικανικού Στέιτ Ντιπάρτµεντ για τα ναρκωτικά, η Αλβανία παραµένει χώρα παραγωγής για την κάνναβη. «Η σηµαντική αύξηση της µαριχουάνας που κατασχέθηκε -175% παραπάνω σε σύγκριση µε το 2011- δείχνει ότι υπάρχει αύξηση της εγχώριας παραγωγής ύστερα από µια πτωτική τάση δύο ετών», αναφέρεται στην έκθεση. Τον περασµένο Αύγουστο, η ιταλική Οικονοµική Αστυνοµία (Guardia Di Finanza) ανακοίνωσε ότι µόνο σε ένα χωριό, το Λαζαράτι στον αλβανικό Νότο, παράγονται κάθε χρόνο 900 τόνοι χασίς, αποφέροντας κέρδη 400 εκατ. ευρώ. Μεγάλο ποσοστό των ναρκωτικών περνάει στην Ελλάδα.

Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Κ» (τεύχος 550) 

kathimerini.gr