Του Νίκου B. Δόικου
Με αφορμή την ανάρτηση από το Press-gr (16-1-2011) συνοπτικής αναφοράς της protovuliadialogou σε παλιότερη παρέμβαση μου (2008) ,σχετική με τον ρόλο των λεγόμενων «οίκων αξιολόγησης»,
θεωρώ χρήσιμο για τον δημόσιο διάλογο να σταθούμε λίγο συστηματικότερα στο ζήτημα αυτό. Νομίζω πως θα συμφωνήσουμε καταρχήν ότι στην υπαρκτή Δημοκρατία , όλοι οι δημόσιοι οργανισμοί αλλά και όσοι ιδιωτικοί επηρεάζουν άμεσα και αποφασιστικά τα δημόσια πράγματα, αρύουν την δημοκρατική τους νομιμοποίηση από τους θεσμούς της ενεργού Κοινωνίας. Δεν επιβάλλονται αυθαίρετα, δεν λειτουργούν ασύδοτα και ανεξέλεγκτα. Υπόκεινται σε κανόνες, στον δημόσιο έλεγχο και την απολογιστική κριτική. Ακόμα και στις ελλειμματικές δημοκρατίες, υφίστανται οι στοιχειώδεις τουλάχιστον προϋποθέσεις επιβολής δημοσίου ελέγχου. Κοινοβούλια και Τράπεζες, Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης και Ιδιωτικά Κέντρα Παροχής Υπηρεσιών Υγείας, δημόσιες και ιδιωτικές επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας , για να αναφερθώ σε μερικά ενδεικτικά ζεύγη δημόσιων και ιδιωτικών οργανισμών, νομιμοποιούνται μέσα από την οργανική τους σχέση με την εκάστοτε συνταγματική νομιμότητα , κάτι που…
παντελώς αναιρείται στην περίπτωση των «οίκων αξιολόγησης», οι οποίοι κυριολεκτικά δεν δίνουν λογαριασμό σε κανέναν.
Ιδίως οι τρείς, γνωστοί από την καθημάς επικαιρότητα , Fitch Ratings , Moody’s Investors Service και Standard & Poor’s , λειτουργούν υπό την τυπική εποπτεία κάποιας ομοσπονδιακής επιτροπής, της US Securities and Exchange Commission , αυτο-προσδιορίζονται ως credit rating agencies και επιδίδονται (μετά από σχετικές έρευνες και επιχώριες αναλύσεις) στην αξιολόγηση της πιστοληπτικής ικανότητας επιχειρήσεων και κυβερνήσεων. Και έως εδώ δεν θα υπήρχε κανένα απολύτως πρόβλημα εάν ήτο διασφαλισμένη η αντικειμενικότητα αυτών των αξιολογήσεων.
Ο παραγωγικός προβληματισμός σχετικά με την αντικειμενικότητα και εν τέλει την χρησιμότητα των οίκων αξιολόγησης ξεκινά περί τα τέλη του 2007,κυρίως δε το 2008 , με αφορμή διαδοχικές αστοχίες τους . Αναφέρω ενδεικτικά : 1) Και οι τρείς οίκοι απέτυχαν να «αξιολογήσουν» την επερχόμενη κατάρρευση της αγοράς κατοικίας στις ΗΠΑ ,πιο συγκεκριμένα, της αγοράς Ομολόγων Επισφαλών Στεγαστικών Δανείων, μιάς αγοράς 5,3 τρις δολλαρίων, της οποίας η κατάρρευση απείλησε τα ιερά και τα όσια της Αμερικανικής και παγκόσμιας Οικονομίας . Αντίθετα μάλιστα, μέχρι τέλους, διατυμπάνιζαν την υψηλή φερεγγυότητα των συγκεκριμένων προϊόντων και απέλυαν διευθυντικά στελέχη τα οποία ευθαρσώς προειδοποιούσαν για τις επερχόμενες ζοφερές εξελίξεις. 2) Στην αγορά των ABS CDO (Asset Backed Securities-Collateralized Debt Obligation = πολύ απλά, προϊόντα τιτλοποιημένων απαιτήσεων έναντι χορηγούμενων δανείων) και οι τρείς αξιολόγησαν με ΑΑΑ γνωστό κέντρο διακίνησης δισεκατομμυρίων CDO ,τoυ οποίoυ τα διακινούμενα προϊόντα παρουσίασαν τελικά ζημίες της τάξης του 47%. 3) Η Moody’s βαθμολόγησε με ΑΑΑ την Lehman Brothers μόλις λίγες μέρες πριν αυτή καταρρεύσει. 4)Κατηγορούνται για εκβιασμούς επιχειρήσεων οι οποίες αρνήθηκαν να αξιολογηθούν και για συνακόλουθη υποβάθμιση τους (περίπτωση γερμανικής εταιρίας Hannover Re). 5) Τέλος ,η πρόσφατη συμπεριφορά τους στην υπόθεση των οικονομιών της ευρωζώνης, όπου οι αξιολογήσεις των οίκων βαδίζουν χέρι χέρι με τα αστρονομικά κέρδη συγκεκριμένων hedge funds, τα οποία «έπαιξαν» στις προεξοφλούμενες από τους «οίκους» περιπέτειες των οικονομιών του ευρωπαϊκού νότου, ευλόγως προβληματίζει.
Φαντασθείτε, έστω και ως υποθετικό σενάριο, πόσο εύκολο θα ήταν για έναν οίκο αξιολόγησης ή για μια τράπεζα επενδύσεων ,συμβεβλημένη με επιθετικά hedge funds και διαθέτουσα χειραγωγούμενα ΜΜΕ , να καταρρακώσει την εικόνα μιάς εθνικής οικονομίας , διασφαλίζοντας έτσι ανυπολόγιστα κέρδη στους κατόχους Παραγώγων και CDS (credit default swaps = πολύ απλά , τιτλοποιημένα προϊόντα κατά της επισφάλειας των υποχρεώσεων μιας χώρας), οι οποίοι ,κατά σύμπτωση, επένδυσαν στην αρνητική πορεία της εν λόγω Οικονομίας. Ας σημειωθεί εδώ πως το 80% της παγκόσμιας αγοράς CDS ελέγχεται από την Deutsche Bank (πρωθιέρεια της εκστρατείας απαξίωσης της Ελληνικής Οικονομίας), την Goldman Sachs και την J.P.Morgan.
Πόσο ελεύθερη, αλήθεια , μπορεί να θεωρείται μια Αγορά όταν επιτρέπει σε ανεξέλεγκτες επιχειρηματικές δυνάμεις να σκηνοθετούν την κατάρρευση μιας έστω αδύνατης Οικονομίας ( και ποια Οικονομία δεν είναι αδύνατη υπό το πρίσμα της δημοσιονομικής ισορροπίας) , δηλαδή να σκηνοθετούν την κατάρρευση μιας ολόκληρης Κοινωνίας , ακριβώς επειδή επενδύουν στην προοπτική της κατάρρευσης.
Για την επιβίωση της ίδιας της Δημοκρατίας, πολύ περισσότερο στο όνομα της κοινωνιοκεντρικής Δημοκρατίας, νομίζω καθίσταται προφανής η ανάγκη θεσμικής θωράκισης των χωρικών (εθνικών 😉 οικονομιών στον κρίσιμο τομέα της αξιοπιστίας, της αξιολόγησης και της δημόσιας εικόνας τους, της τόσο απαραίτητης για την διασφάλιση παραγωγικών συναλλαγών σε περιβάλλοντα σχετικής κοινωνικής ασφάλειας . Καθόλα αντικειμενική αξιολόγηση, όταν και όπου απαιτείται , θα μπορούσαν να εγγυηθούν συλλογικά , διακυβερνητικά (στην Ευρώπη) ή ομοσπονδιακά (στις ΗΠΑ) κεντρικά όργανα.
Η διοίκηση Ομπάμα έχει δημόσια εκφράσει δυσαρέσκεια και προβληματισμό για τις αμετροέπειες του Χρηματοπιστωτικού Συστήματος και των Οίκων Αξιολόγησης. Στην Ευρώπη, παρά την κυριαρχία των μετρίων ,ιδίως στην κεντρική ζώνη , υπάρχουν και πολιτικές προσωπικότητες και στοιχεία πολιτικών δυνάμεων και , κυρίως , κοινωνικά κινήματα ικανά να κατακτήσουν τις πολιτικές προϋποθέσεις για την σταδιακή αποτοξίνωση των ευρωατλαντικών Οικονομιών, όσο, και επί του προκειμένου , και για την συγκρότηση ,αναλόγως , Διακυβερνητικών ή Ομοσπονδιακών Οίκων Αξιολόγησης , με την συμμετοχή της FED και της ECB , καθώς και των αντίστοιχων κεντρικών τραπεζών των κρατών μελών.
Σε ότι αφορά στον ευρύτερο χρηματοπιστωτικό τομέα ,τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην ΕΕ , κερδίζουν έδαφος προτάσεις διαχωρισμού των εμπορικών από τις επενδυτικές τράπεζες, έτσι ώστε να καθίσταται δυσχερής η χειραγώγηση της Αγοράς.
Η νέα συνεργατική συνύπαρξη Πολιτικής και Κεντρικού Τραπεζικού Συστήματος , ωριμότερη από τις εμπειρίες της Κρίσης , οφείλει να αναδείξει τον ηγεμονικό ρόλο της Πολιτικής στον σχεδιασμό και στην διαχείριση των Οικονομιών του μέλλοντος μας. Ελεύθερη αγορά , ναι , αλλά με λελογισμένη παρουσία της Κοινωνίας και των Ενωσιακών οργάνων σε όλα τα επίπεδα , ιδίως δε σε εκείνα όπου κρίνονται η απρόσκοπτη λειτουργία της παραγωγικής οικονομίας και η κοινωνική συνοχή.
