Αν το παγκόσμιο σύστημα των υπεράκτιων συναλλαγών είναι λαβύρινθος, οι παγκόσμιοι ελεγκτικοί γίγαντες είναι οι αρχιτέκτονές του οικοδομήματος και ταυτόχρονα αυτοί που δείχνουν το σωστό δρόμο στις εταιρίες που εμπλέκονται στα σκάνδαλα των offshore.
Για περισσότερο από μια δεκαετία οι
γκουρού της PricewaterhouseCoopers βοήθησαν την ανάδοχο εταιρία του Αμερικανικού Ναυτικού για τα βαρέα οχήματα να μεταφέρει τα κέρδη της από την προσοδοφόρα επιχείρηση των ανταλλακτικών από τις ΗΠΑ σε μια μικρή θυγατρική στην Ελβετία.
Λίγα πράγματα άλλαξαν στην πραγματικότητα, εκτός από την διαφορετική τήρηση των λογιστικών βιβλίων. Τα ανταλλακτικά συνέχισαν να αποστέλλονται από τους παραγωγούς σε μια αποθήκη στο Morton του Illinois και από εκεί στις αποθήκες των ανεξάρτητων εμπόρων. Η μόνη διαφορά ήταν ότι τα κέρδη εγγράφονταν σε μια θυγατρική της με έδρα την Ελβετία, η οποία καταβάλλει φόρους κάτω από 6% κάθε χρόνο, αρκετά μικρότερο δηλαδή από το 29% που θα έπρεπε να δίνει στις ΗΠΑ.
Το 2008 όμως οι εταίροι των τεσσάρων μεγαλύτερων λογιστικών εταιριών (γνωστοί και ως Big 4) ανησύχησαν ότι η επιχειρηματική στρατηγική τους απειλούταν από την απόφαση της Caterpillar να μεταφέρει κάποιους από τους διευθυντές από την Ελβετία στις ΗΠΑ, αφού μια τέτοια κίνηση θα μπορούσε να μεγαλώσει το μικρό αποτύπωμα που άφηνε η επιχείρηση των ανταλλακτικών στον φορολογικό παράδεισο της Ελβετίας.
Ο Thomas F. Quinn, συνέταιρος στην PricewaterhouseCoopers που βοήθησε στον σχεδιασμό της φοροαποφυγής έγραψε σε έναν συνάδελφό για την ανησυχία του ότι θα αποκαλυφθεί το σχέδιό τους και έλαβε την καθόλου καθησυχαστική απάντηση «Τι στο διάβολο! Θα χάσουμε τις δουλείες μας αν συμβεί αυτό… Θα γίνει έλεγχος… Αυτοί που το διασκέδασαν στο Baby Boom αφήνουν τώρα τα παιδιά τους να την πληρώσουν…».
Σε μια συνεδρίαση του Κογκρέσου την περασμένη άνοιξη ο γερουσιαστής των ΗΠΑ Καρλ Λέβιν αποκάλυψε αυτά τα email και κατηγόρησε την εταιρία για την στρατηγική της. Μια έρευνα που οργάνωσε ο γερουσιαστής αποκάλυψε ότι η λογιστική εταιρία εκμεταλλεύτηκε τις νομικές τρύπες προκειμένου να βοηθήσει την Caterpillar να κρύψει 8 δισεκατομμύρια κερδών μεταφέροντας τα από την Αμερική στην Ελβετία, μειώνοντας έτσι τους φόρους που έπρεπε να πληρώσει στις ΗΠΑ κατά 2.4 δισεκατομμύρια δολάρια.
Η φωτιά που ξέσπασε όταν αποκαλύφθηκε η στρατηγική της PwC για την Caterpillar είναι μια από τις τελευταίες υποθέσεις σε μια σειρά ερευνών και νομικών συγκρούσεων που ρίχνουν φως στον σκοτεινό παιχνίδι που παίζουν οι τέσσερις μεγαλύτερες ελεγκτικές εταιρίες: PwC, KPMG, Erns & Young και η Deloitte στο υπαράκτιο χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Μια επισκόπηση των δικαστικών αποφάσεων, των κυβερνητικών αρχείων και των μυστικών αρχείων των υπεράκτιων εταιριών που ήρθαν στο φως της δημοσιότητας από τη Διεθνή Κοινοπραξία Δημοσιογράφων (ICIJ) αποκαλύπτουν ότι οι Big 4 είναι οι αρχιτέκτονες του υπεράκτιου συστήματος και έχουν παίξει ρόλο σε μια σειρά από διασυνοριακές συναλλαγές που εγείρουν νομικά και ηθικά ερωτήματα.
Στο Λουξεμβούργο τα εσωτερικά έγγραφα που φέρνει στο φως της δημοσιότητας το ICIJ δείχνουν ότι η Pepsi, η ΙΚΕΑ και άλλες εταιρίες-γίγαντες από όλο τον κόσμο χρησιμοποιούν εφευρετικές στρατηγικές μετατοπίζοντας τα κέρδη τους εξασφαλίζοντας δισεκατομμύρια δολάρια μέσω των φορολογικών ελαφρύνσεων.
Στις ΗΠΑ οι αρχές κατηγορούν την KPMG ότι δημιούργησε ένα δίκτυο υπεράκτιων φορολογικών καταφυγίων μέσω των οποίων οι πλουσιότεροι πελάτες της εμφάνιζαν ελλείματα δισεκατομμυρίων δολαρίων και ταυτόχρονα παραπλανούσε την υπηρεσία εσωτερικού εισοδήματος προκειμένου να βρεθεί το νήμα των κρυφών καταφυγίων.
Στον Ντουμπάι η υπηρεσία δίωξης του οικονομικού εγκλήματος κατηγορεί την Ernst & Young βοήθησε τις μεγαλύτερες εταιρίας εξόρυξης χρυσού της Μέσης Ανατολής εφαρμόζοντας αμφιλεγόμενες πρακτικές που ίσως παραβιάζουν τους διεθνείς κανονισμούς που απαγορεύουν την εμπορία χρυσού από περιοχές που ελέγχονται από φυλές οι οποίες εμπλέκονται σε αιματοχυσίες στην περιοχή.
Στη Νέα Υόρκη οι αρχές κατηγορούν την Deloitte ότι βοήθησε βρετανική τράπεζα να σπάσει το εμπάργκο στο Ιράν υποβάλλοντας παραποιημένη έκθεση στις ρυθμιστικές αρχές παραλείποντας πληροφορίες σχετικά με το πώς η τράπεζα θα απέφευγε τον έλεγχο για το ξέπλυμα χρήματος.
«Αυτές οι επιχειρήσεις υποτίθεται ότι ιδρύθηκαν για να υπερασπίζονται την τιμή του συστήματος και είναι θεματοφύλακές, του αλλά πλέον μεγάλωσαν πάρα πολύ και τώρα τους νοιάζει είναι να βγάζουν χρήματα» λέει η Francine McKenan, μια λογίστρια που εργάστηκε στην PwC και την KPMG και τώρα συντηρεί ένα blog, «δεν νοιάζονται πια για την φήμη τους, επειδή κάτι τέτοια πράγματα δεν επηρεάζουν την δυνατότητά τους να μεγαλώνουν όλο και περισσότερο».
Οι Big 4 αρνούνται ότι οι πρακτικές τους είναι παράνομες. Η Ernst & Young είπε στο ICIJ ότι «λειτουργεί αυστηρά εντός των νόμων και διενεργεί εξαντλητικούς ελέγχους» εξασφαλίζοντας ότι τηρείται το νομικό και ρυθμιστικό πλαίσιο. Η KPMG και η KwC ανέφεραν ότι διαθέτουν αυστηρό κώδικα λειτουργίας που ισχύει για όλους όσους εργάζονται στις εταιρίες τους παγκόσμια. Η Deloitte δεν απάντησε στις σχετικές με το θέμα ερωτήσεις αλλά έχουν εκφράσει τη θέση τους μέσω δημοσίων ανακοινώσεων.
Στις περιπτώσεις που οι Big 4 βρίσκονται με την πλάτη στον τοίχο συνήθως κατηγορούν υπαλλήλους ως διεφθαρμένους ή λένε ότι οι πράξεις τους έχουν παρερμηνευτεί ή παρουσιάζονται εκτός πλαισίου. Για παράδειγμα κατά την διάρκεια ακρόασης στην γερουσία των ΗΠΑ που διεξήχθη τον Απρίλιο για την υπόθεση της PwC και της Caterpillar ο Quinn ισχυρίστηκε ότι χρησιμοποίησε λάθος λέξεις στο email που έστειλε στον συνάδελφό του, ο οποίος είπε ότι έκανε μια αποτυχημένη απόπειρα για χιούμορ. Ένα διευθυντικό στέλεχος της PwC είπε στον Λέβιν ότι η στρατηγική που επέλεξε η εταιρία και σχετιζόταν με την Ελβετία σχεδιάστηκε από την εταιρία με απλό σκοπό «να εξαλειφθούν οι περιττοί μεσάζοντες» και ολοκλήρωσε λέγοντας ότι «δεν εφευρίσκουμε αόρατες επιχειρηματικές δομές».
