Πέθανε ο Ντίνος Κατσουρίδης

O Nτίνος Kατσουρίδης γεννήθηκε το 1927 στη Λευκωσία της Kύπρου. Στην Αθήνα τον φέρνουν οι σπουδές του στην Ιατρική Σχολή, τις οποίες και εγκαταλείπει για να φοιτήσει στο τμήμα σκηνοθετών της νεόκοπης τότε Σχολής Σταυράκου. Ξεκίνησε την καριέρα του ως βοηθός σκηνοθέτη στις ταινίες «Πικρό ψωμί» του Γρηγόρη Γρηγορίου και «Αγνή του λιμανιού» του Γιώργου Τζαβέλλα, αλλά και σε πολλές ταινίες του Φίνου, ενώ ήταν διευθυντής φωτογραφίας για πρώτη φορά στον «Αγαπητικό της βοσκοπούλας» του Ντίνου Δημόπουλου. Συνέχισε κάνοντας μοντάζ και εικονοληψία σε τρεις ιδιαίτερα πετυχημένες κωμωδίες του Αλέκου Σακελλάριου: την «Θεία από το Σικάγο» (1957), τον «Ηλία του 16ου»(1959) και το «Ξύλο βγήκε από τον παράδεισο» (1959).

Η πρώτη ταινία που σκηνοθέτησε ήταν το «Είμαι αθώος», βασισμένο στο θεατρικό έργο του Μανώλη Σκουλούδη, αλλά η ταινία που έκανε τον κινηματογραφικό χώρο να αναγνωρίσει την μαεστρία του ήταν το αστυνομικό φιλμ νουάρ «Έγκλημα στα παρασκήνια» το 1960, που για πολλούς παραμένει η καλύτερη ελληνική ταινία του είδους. Σε συνέντευξή του στο περιοδικό ΣΙΝΕΜΑ, είχε δηλώσει ότι ήταν μια ταινία «απλοϊκή», κυρίως επειδή «έλειπε το ψυχολογικό και κοινωνικό υπόβαθρο» από την ιστορία του Γιάννη Μαρή στην οποία βασίστηκε. Όταν ο Μαρής αρνήθηκε να ενσωματώσει τις αλλαγές που του πρότεινε, ο Κατσουρίδης υποχώρησε με τον όρο να διαλέξει αυτός τους ηθοποιούς και από τότε δε ξαναγύρισε ταινία που να μην είχε λόγο στο σενάριο. «Σκέφτομαι τι θα μπορούσα να έχω αλλάξει, αν βέβαια δεν είχα εμπόδιο τον Γιάννη Μαρή. Θα μπορούσα να ζωντανέψω και να δυναμώσω το σενάριο και να αφηγηθώ την ιστορία σε ένα άλλο, πιο σύνθετο επίπεδο. Τώρα όταν την ξαναβλέπω, βλέπω μόνο τα λάθη της», μας είπε.

Συγκρούστηκε επίσης με τον διευθυντή φωτογραφίας, Αριστείδη Καρύδη, αν και οι διαφορές τους δεν επηρέασαν το τελικό αποτέλεσμα που βραβεύθηκε στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης με το βραβείο Καλύτερης Φωτογραφίας (η Ζωρζ Σαρή κέρδισε το βραβείο Β’ Γυναικείου Ρόλου). Ακολούθησαν τα «Της κακομοίρας» το 1963 («Αν μου ανήκε η ταινία, θα είχα λύσει το οικονομικό πρόβλημα για μια ζωή», είπε συζητώντας την τεράστια επιτυχία της ταινίας) και «Οι αδίστακτοι» το 1965, το οποίο κέρδισε το πρώτο βραβείο φωτογραφίας και το βραβείο Α’ Ανδρικού Ρόλου για τον Νίκο Κούνδουρο.

Το 1970 ξεκινά η ευτυχής επαγγελματική συνεργασία του Κατσουρίδη με τον στενό του φίλο, Θανάση Βέγγο, όταν ο πρώτος σκηνοθέτησε το «Ένας Βέγγος για όλες τις δουλειές», υπογράφοντας επίσης το σενάριο και το μοντάζ. Τους ίδιους ρόλους ανέλαβε ξανά για το «Τι έκανες στον πόλεμο Θανάση» (1971), την αγαπημένη προσωπική του ταινία, σύμφωνα με τον ίδιο. Η συγκεκριμένη ταινία, μαζί με το σίκουελ της, «Θανάση πάρε το όπλο σου» (1972), αποτέλεσε ένα σημαντικό μήνυμα αντίδρασης κατά τη διάρκεια της Χούντας (συνάντησαν άλλωστε πολλά προβλήματα στα γυρίσματα εξαιτίας εμποδίων από το καθεστώς), ενώ έδωσε την ευκαιρία στον Θανάση Βέγγο την ευκαιρία να υποδυθεί ίσως τους πιο ολοκληρωμένους ρόλους της καριέρας του.

«Αν με ενδιέφερε το φιλμ νουάρ και η αστυνομική ταινία, θα συνέχιζα σε αυτό το μονοπάτι. Ήθελα όμως να κάνω ταινίες που πραγματεύονται το λαϊκό αίσθημα και περιστρέφονται γύρω από λαϊκούς χαρακτήρες. Γι’ αυτό ακριβώς με το που γνώρισα το Θανάση Βέγγο, βρήκα στο πρόσωπό του τον ηθοποιό που θα ενσάρκωνε τον λαϊκό μου ήρωα. Θεωρώ ότι μέσα από την κωμωδία-σάτιρα μπορεί κανείς να μιλήσει για πολλά ζητήματα. Έπρεπε, βέβαια, να τον μάθω ότι δε χρειάζεται συνέχεια να τρέχει, όπως έκανε συνήθως στις ταινίες. Του έλεγα ότι μπορούν να συμβαίνουν πολλά και όταν είσαι καθιστός». Με τον Θανάση Βέγγο συνεργάστηκαν συνολικά 14 φορές από το 1967 ως το 1983.

Το 1972 συνεργάζεται με τον Παντελή Βούλγαρη ως παραγωγός στην ταινία «Το προξενιό της Άννας», η οποία κερδίζει το βραβείο Καλύτερης Καλλιτεχνικής Ταινίας. Το 1984 κερδίζει το βραβείο Φωτογραφίας για τη δουλειά του στην ταινία «Ο έρωτας του Οδυσσέα» του Βασίλη Βαφέα, με τον οποίο συναντιέται ξανά στις ταινίες«Κόκκινη Μαργαρίτα», «120 ντεσιμπέλ» και«Γυναικείες συνομωσίες». Συνεχίζει επίσης τη συνεργασία του με τον Βούλγαρη στις ταινίες του τελευταίου «Ακροπόλ», «Οι απόμαχοι» (μικρού μήκους), «Ήσυχες μέρες του Αυγούστου» και «Όλα είναι δρόμος». Δούλεψε επίσης με τους Μιχάλη Κακογιάννη («Γλυκιά πατρίδα»), Περιλή Χούρσογλου («Μάτια από νύχτα»), Δημήτρη Σταύρακα («Το καναρινί ποδήλατο»),Νίκο Νικολαΐδη («Πρωινή περίπολος»), Ισαβέλλα Μαυράκη («Τράνζιτο», «Μην περνάς, ανάβει κόκκινο»).

Η τελευταία σκηνοθετική δουλειά ήταν το 50λεπτο ντοκιμαντέρ «Η Αθήνα της καρδιάς μου» (2009) για την ψηφιακή ΕΡΤ. Το 2000 του απονεμήθηκε τιμητικός Χρυσός Αλέξανδρος στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, ενώ την ίδια χρονιά, το 23ο Φεστιβάλ Ελληνικών Ταινιών Μικρού Μήκους Δράμας τού απένειμε ειδικό βραβείο για το σύνολο της καριέρας του και θεσμοθέτησε το ειδικό βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου σκηνοθέτη «Ντίνος Κατσουρίδης» που δίδεται μέχρι σήμερα.

Ο Ντίνος Κατσουρίδης ήταν παρών στις πιο σημαντικές στιγμές και του παλιού και του νέου ελληνικού σινεμά, και δε σταμάτησε να ενδιαφέρεται για το μέλλον του. Το 2010, μάλιστα, σε επιστολή του στην Ένωση Σκηνοθέτων τοποθετήθηκε δημόσια πάνω στο θέμα του κινηματογραφικού νόμου και των ζυμώσεων που συνέβαιναν στον κινηματογραφικό χώρο, και ήταν επίτιμο μέλος της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου που γεννήθηκε στην ίδια περίοδο αλλαγών.

Ειλικρινής, μετριόφρων και αυθόρμητος στις συνεντεύξεις, μοιραζόταν άγνωστες ιστορίες από τα γυρίσματα θρυλικών πλέον ταινιών, χωρίς να αυτολογοκρίνεται από φόβο μήπως τις απομυθοποιήσει. Το όνομά του θα μείνει στην Ιστορία ως αυτό ενός πολυτάλαντου ανθρώπου-ορχήστρα που δεκαετίες ολόκληρες υπηρέτησε αθόρυβα το ελληνικό κινηματογράφο.

Χριστίνα Λιάπη