«Ήταν κι κάπου ‘ταν κάνα χοβ… μια θεά Καλή και έστησε τ’ ανάκτορά της στην Γκιόλε τα Βιτώλια πούναι, σήμερα λέγονται Ηράκλειο, ένεκα ο Ηρακλής τα έκτισε.
Ο εγγονός (ο Εριγών) του Ηρακλέους θέλησεν να βρη την πηγή του ποταμού, πήγε και είδεν ένα χάος.
Τον λένε οι άνθρωποι να μη πάη για θα πέση. Αυτός ήταν περίεργος και πήγε και πνίηκε.
Οι ποιηταί λένε ότι έγινε αστήρ προς το μέρος του Κάστορος.
Ο υιός του κίνησε για να προχωρήση να βρη το μέρος της Καστορίας. Έρχεται στη Κρεπενή βρήκε το πανθαυμαστό ανάκτορο της θεάς Καλής. Αυτή τον είδε ωραίο τον θέλησε για λογαριασμό της. Αυτός δεν ήθελε. Έμοιαζε με την Κίρκη. Αυτόν τον αποβλάκωσεν. Τον δινει πάλι κτήματα, αυτός ανένδοτος.
Πνίγηκε τότε αυτός.
Αυτός επειδή ήταν εγγονός Θεού κάθε πρωί κλαίει και ακούγεται η φωνή. Φωνάζει για τον πατέρα του.
Έτσι λένε “το στοιχειό της Κρεπενής(*) μουγκρίζει”.
Εκεί τρύπες, χάος και πέφτει το νερό κι ακούγεται θόρυβος.
Η βοή πάντα απομακρύνεται όταν πλησιάζεις».
Τοιχογραφία από μυθικά τέρατα στον εξωνάρθηκα
του Αγίου Νικολάου Κρεπενής, έτους 1753.
Ο μύθος για το στοιχείο είναι από μια αφήγηση του Παπαργύρη Ανδρέα (Ιερέα στην εκκλησία του Νεκροταφείου της Καστοριάς). Κείμενο του 1937.
Της Αγγελικής Γιώτη
ΠΗΓΗ: Κέντρο Ερεύνης Λαογραφίας. Καστοριά Αρχόντισσα Της Μακεδονίας, Το πριν και Το Μετά.
………………………………….
ΣΧΟΛΙΟ Γ. Λεκάκη:(*) Η Κρεπενή Μαυροχωρίου, στις νοτιοανατολικές όχθες της Ορεστίδος λίμνης, στον 40ό παράλληλο [40°29′13.52″N 21°19′47.08″E] απέχει 11 χλμ. ΝΑ. από την Καστοριά. Έχουν βρεθεί αρχαίες νεκροπόλεις, η αρχαιότερη χρονολογείται στην Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου (8ος και 7ος αι. π.Χ.), με χαρώνειους οβολούς, κλπ.
Ο τοπικός θρύλος διασώζει την λατρεία του Ηρακλέους στην δυτική Μακεδονία, την ίδρυση της Καστοριάς από τον Κάστορα, έναν των Διοσκούρων Διδύμων, καθώς και μνήμη της “Οδυσσείας” του Ομήρου.
ΠΗΓΗ: Γ. Στρατούλη, Νατ. Κυριατζή και Ι. Πετσάλνικος «Η Μνήμη της Αθανασίας. Παραλίμνιες νεκροπόλεις από τους πρώιμους ιστορικούς έως τους ελληνιστικούς χρόνους στην Κρεπενή Καστοριάς» στην 29η Συνάντηση για το Αρχαιολογικό Έργο στην Μακεδονία και την Θράκη, 3-5.3.2016, ΑΠΘ, 3.3.2016. Γ. Λεκάκης «Σύγχρονης Ελλάδος περιήγησις». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 5.3.2016.
