Ο τρόπος που έζησε και πολιτεύθηκε ένας Ούγγρος πρωθυπουργός την περίοδο του μεσοπολέμου, δίνοντας τέλος στη ζωή του κατά τραγικό τρόπο όταν είδε να παραδίδεται η χώρα του στην αγκαλιά του Χίτλερ, αποτελεί παράδειγμα για τη στάση ζωής που πρέπει να ακολουθούν οι ασχολούμενοι με τα κοινά και την πολιτική διαχρονικά αλλά και στις μέρες μας. Και έχει ιδιαίτερη σημασία που ο πρωθυπουργός αυτός είχε ελληνικές ρίζες, με τη μητέρα του που κατάγονταν από την Κοζάνη.
Ο λόγος για τον όπως χαρακτηρίστηκε “μεγαλύτερο, πιο αμφιλεγόμενο και με τραγικό τέλος, πολιτικό της Ουγγαρίας Παλ Τέλεκι ( Pal Teleki 1879-1941). Ο οποίος όταν στις 3 Απριλίου 1941 πληροφορήθηκε ότι ο Αντιβασιλέας της χώρας, ναύαρχος Μίκλος Χόρτυ (Horthy) υπέγραψε συμφωνία με τον Χίτλερ και η Ουγγαρία έμπαινε στον πόλεμο σαν σύμμαχος της Γερμανίας, κλείστηκε στο πρωθυπουργικό γραφείο και έδωσε τέλος στη ζωή του με μια σφαίρα στον κρόταφο.
Ο Παλ Τέλεκι προχώρησε στην απονενοημένη αυτή ενέργεια τις ίδιες ακριβώς μέρες που στην Ελλάδα, τη χώρα καταγωγής της μητέρας του, κάποιοι στρατηγοί σαν τον Τσολάκογλου, τον Μπάκο, τον Δεμέστιχα και επιτελείς τους (Χρυσοχόου κ.α.) σε συνεργασία με κάποιους πολιτικούς, μεθόδευαν την παράδοση της χώρας στις στρατιές της Βέρμαχτ, προκειμένου σε αντάλλαγμα να λάβουν αξιώματα από τους Ναζί.
Παλ χαρακτηρίζει ως παλιάνθρωπους τους Ναζί
“Παλιάνθρωποι οι Ναζί”
Ο Παλ Τέλεκι, για τον οποίο γίνεται λόγος, καταγράφτηκε στην Ουγγρική ιστορία ως ένας εξαιρετικά και πολύπλευρα μορφωμένος, χαρισματικός συντηρητικός πολιτικός, ο οποίος κυριάρχισε στην πολιτική σκηνή της χώρας του στις πιο κρίσιμες χρονικές περιόδους της νεώτερης ιστορίας της.
Είχε γεννηθεί στη Βουδαπέστη την 1η Νοεμβρίου 1879 και πριν ασχοληθεί με την πολιτική, σπούδασε νομικά και πολιτικές επιστήμες, ενώ υπήρξε διάσημος εμπειρογνώμονας στη γεωγραφία, καθηγητής πανεπιστημίου και μέλος της Ουγγρικής Ακαδημίας Επιστημών.
Ο πατέρας του Γκέτα Τέλεκι (1844-1913) είχε ασχοληθεί με την πολιτική, διατελώντας μάλιστα και υπουργός Εσωτερικών, ενώ η μητέρα του Ειρήνη Μουράτη ήταν κόρη του Κοζανίτη πλούσιου Έλληνα εμπόρου, στη Βουδαπέστη της Ουγγαρίας Κωνσταντίνου Μουράτη.
Ανέλαβε δύο φορές την πρωθυπουργία της χώρας, τη μια αμέσως μετά την κατάρρευση της Αυστρουγγρικής αυτοκρατορίας το 1920 και την καταστροφική για την ακρωτηριασμένη χώρα, συνθήκη του Τριανόν και τη δεύτερη το 1938 ως το τραγικό τέλος του, όταν ο ναζισμός είχε ολοκληρώσει την παντοδυναμία του στην Γερμανία και στη συνέχεια προχώρησε στο αιματοκύλισμα της Ευρώπης. Ο Ούγγρος πολιτικός πίστευε μέχρι το τέλος του, ότι η Ουγγαρία έπρεπε να μείνει σαν μικρή και αδύναμη χώρα που πορεύονταν τον σκληρό αγώνα της επιβίωσής της, μακριά από την σύγκρουση των γιγάντων (Γερμανίας-Αγγλίας-Γαλλίας-Ρωσίας).
Στην επιστολή του προς τον Αντιβασιλέα Χόρτυ, αγανακτισμένος από τη συμμαχία με τους Ναζί, που είχε υπογραφεί λίγη ώρα πριν, του έγραφε μεταξύ των άλλων: «Τοποθετηθήκαμε στο πλευρό των παληανθρώπων. Θα γίνουμε λαός τυμβωρύχων, το πιο επαίσχυντο έθνος της Ευρώπης. Δεν σε εμπόδισα αποτελεσματικά στην ενέργεια σου αυτή. Αισθάνομαι ένοχος».
Σημειώνεται ότι παρά τη συμφωνία του Χόρτυ με τον Χίτλερ, στρατεύματα της Βέρμαχτ εισέβαλαν λίγους μήνες αργότερα στην Ουγγαρία και κατέλαβαν τη χώρα. Ενώ ο ένας γιός του Ούγγρου Αντιβασιλέα, συνελήφθη και κρατήθηκε όμηρος στο στρατόπεδο Άουσβιτς-Μπιργκενάου μέχρι το τέλους του πολέμου.
Η Κοζανίτισα μητέρα του Ούγγρου πρωθυπουργού
Στις φλέβες του γενναίου πρωθυπουργού της Ουγγαρίας έρρεε και αίμα ελληνικό δεδομένου ότι η μητέρα του, η Ειρήνη, ήταν Ελληνίδα με καταγωγή από την πόλη της Κοζάνης. Μάλιστα έχει καταγραφεί και το ακόλουθο περιστατικό όταν ο νεαρός Γκέτα Τέλεκι, πατέρας του μετέπειτα πρωθυπουργού, πήγε να ζητήσει το χέρι της Ειρήνης Μουράτη απ’ τον πατέρα της Κωνσταντίνο.
Ο μέλλων πεθερός, δεν έδειξε και ιδιαίτερο ενθουσιασμό. “Πέστε μου κύριε κόμη πόσα είναι τα χρέη σας”;
Η απάντηση του εύθικτου νεαρού αριστοκράτη ήταν η εξής: “Δεν κατανοώ την ερώτηση κύριε Μουράτη. Εγώ αγαπώ την κόρη σας, δεν με συγκινούν τα λεφτά”. Και προσβεβλημένος, πήρε το καπέλλο του και ξεκίνησε προς την έξοδο. Οι γυναίκες του σπιτιού, με πρώτη την Ειρήνη, έτρεξαν πίσω του, τον έβαλαν στο καθηστικό, ζήτησαν συγγνώμη και προσπάθησαν να τον μεταπείσουν. Φαίνεται ότι τα κατάφεραν, δεδομένου ότι ο γάμος του Γκέτα Τέλεκι και της 19χρονης Ειρήνης Μουράτη του Κωνσταντίνου, έλαβε χώρα στις 28 Αυγούστου του 1871, ενώ οκτώ χρόνια αργότερα γεννήθηκε ο μικρός Παλ.
Ο γάμος αυτός ήταν ένα εξαιρετικά σπάνιο γεγονός όχι μόνον για τους κύκλους της αριστοκρατικής Πέστης αλλά και για τις συνήθειες της κλειστής αστικής κοινότητας των Ελλήνων που σχεδόν αποκλειστικά παντρεύονταν μεταξύ τους, πιθανότατα απ’ αυτό απέρραν και οι επιφυλάξεις του πεθερού.
Για τις ρίζες της οικογένειας Μουράτη γνωρίζουμε αρκετά.
Ο γυιός του Κωνσταντίνου Μουράτη (1785-1843) Παναγιώτης γεννημένος στην πόλη της Κοζάνης, το 1820 καταγράφεται ήδη ως δημότης Πέστης, διαμένοντας στην οδό «Λευκό Καράβι» και δηλώνοντας ως επάγγελμα το εμπόριο μαλλιού.
Το 1827 οι δραστηριότητες του επεκτείνονται στο χρηματιστήριο και στα ακίνητα, θεωρούνταν δε από τους πλουσιώτερους εμπόρους της Πέστης. Τον ανηψιό του και κληρονόμο του Κωνσταντίνο τον έφερε από την Κοζάνη όταν ήταν 7 χρονών. Αυτός λοιπόν ο Κων/ντίνος, ο παπούς του Πρωθυπουργού Παλ Τέλεκι , το 1873 πλήρωσε φόρο 23.684 φιορίνια, τρεις φορές περισσότερα απ’ τον βαθύπλουτο πρωθυπουργό της Ουγγαρίας βαρώνο Tista Kalam. Τις τρεις από τις τέσσερις θυγατέρες του τις πάντρεψε με Έλληνες οικονομικούς παράγοντες. Έτσι συγγένεψε με τις οικογένειες Βράνη, Κούρτη και βαρώνου Οικονόμου. Οι απόγονοι των Μουράτηδων επιμένοντας μέχρι τέλους στην ελληνικότητα τους τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αι. στην δίνη του πρώτου παγκοσμίου πολέμου, και με την κατάρρευση της κραταιάς Αυστρουγγρικής αυτοκρατορίας διασκορπίστηκαν σε μεγάλες πόλεις της Ευρώπης όπως η Τεργέστη, Βιέννη, Αθήνα, Μασσαλία και Παρίσι.
Η μικρότερη και ωραιότερη κόρη του Μουράτη παντρεύτηκε Ούγγρο αριστοκράτη, ο γάμος ήταν αρμονικός ο νεαρός κόμης ήταν τρελαμένος με τη σύζυγό του η οποία πάντως με σιδερένια πυγμή κατηύθυνε τα πάντα στο σπίτι και δεν δεχόταν αντίρρηση από κανέναν για τίποτα. Το μοναδικό που σκίαζε την συμβίωση ήταν ότι τα πρώτα χρόνια δεν αποκτούσαν παιδί. Τα παιδιά που με λαχτάρα περίμεναν στην σειρά ερχόταν στον κόσμο νεκρά. Η μεγάλη χαρά στο αρχοντικό των Μουράτηδων, ήρθε την 1η Νοεμβρίου του 1879 όταν επιτέλους μετά από 8 χρόνια γάμου, γεννήθηκε υγιής και αρτιμελής ο απόγονος και κληρονόμος κόμης Παλ Τέλεκι ο κατοπινός πρωθυπουργός με το τόσο άδοξο τέλος.
Σπύρος Κουζινόπουλος
Πηγή: Τα στοιχεία είναι από ένα αφιέρωμα στον Teleki Pal που δημοσιεύθηκε τον Απρίλιο του 2004 στο έγκυρο μηνιαίο επιστημονικό περιοδικό ιστορικής ύλης «Rubicon» της Βουδαπέστης.
