Το πολύμηνο πολιτικό «φλερτ» του σουλτάνου προς τον τσάρο για την αποκατάσταση των διμερών σχέσεων, που είχαν στην ουσία διακοπεί με αφορμή τη Συρία και την κατάρριψη του ρωσικού Su-24 από τουρκικά μαχητικά, απέδωσε καρπούς.
Η επαναπροσέγγιση, η οποία, σύμφωνα με όσα ανακοινώθηκαν, μοιάζει να είναι ουσιαστική, έρχεται την ώρα που η Τουρκία δεν έχει ακόμη ηρεμήσει εσωτερικά από την απόπειρα πραξικοπήματος και ενώ οι σχέσεις της Αγκυρας με Ουάσιγκτον και Ευρώπη ισορροπούν σε τεντωμένο σχοινί, με καθημερινές ανταλλαγές λεκτικών πυρών για τα θέματα της έκδοσης του Γκιουλέν και της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας.
Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι αυτή είναι η πρώτη επίσημη επίσκεψη του Ερντογάν σε ξένη χώρα μετά το πραξικόπημα και η πρώτη επίσκεψη στη Ρωσία εδώ και τουλάχιστον έναν χρόνο. Ο Ερντογάν στην τοποθέτησή του μετά τη συνάντηση ανέφερε πως αυτό συνέβη γιατί ο Πούτιν ήταν από τους πρώτους ξένους ηγέτες που τον πήραν τηλέφωνο μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα. Από την πλευρά του ο Ρώσος πρόεδρος σημείωσε με νόημα: «Η ζωή αλλάζει γρήγορα».
Το εγκάρδιο κλίμα που επικράτησε κατά τη διάρκεια της συνάντησης επιβεβαιώνεται από τις εξαγγελίες των δύο ανδρών, οι οποίοι, όπως έγινε γνωστό, αποφάσισαν ένα συγκεκριμένο πλάνο για τη σταδιακή αποκατάσταση των ρωσοτουρκικών σχέσεων τόσο σε οικονομικό και σε ενεργειακό όσο και σε πολιτικό επίπεδο.
Πολλές από τις αποφάσεις που ελήφθησαν προσανατολίζονται σε ακύρωση των οικονομικών κυρώσεων που είχε επιβάλει η Ρωσία στην Τουρκία εξαιτίας της κατάρριψης του ρωσικού μαχητικού, όμως κάποιες άλλες καταδεικνύουν ότι όντως, όπως ανέφερε στις δηλώσεις του ο Ερντογάν, σκοπός είναι οι διμερείς σχέσεις όχι απλώς να φτάσουν στο σημείο που βρίσκονταν στο παρελθόν, αλλά να ενισχυθούν ακόμη περισσότερο!
Το κοινό ταμείο
Πιο συγκεκριμένα, οι ηγέτες των χωρών με δύο από τους μεγαλύτερους στρατούς της υφηλίου έστριψαν το μαχαίρι στα πλευρά της Δύσης, αποφασίζοντας τη δημιουργία ενός κοινού επενδυτικού ταμείου, με στόχο να υπάρξει καλύτερη συνεργασία στον τομέα της Αμυνας αλλά και να ξεπαγώσουν τα έργα κατασκευής του αγωγού φυσικού αερίου Turk Stream (ο οποίος παρακάμπτει την Ουκρανία) και του πυρηνικού σταθμού στο Ακούγιου της Τουρκίας.
Επιπλέον, όσον αφορά το θέμα των οικονομικών σχέσεων, οι δύο ισχυροί άνδρες αποφάσισαν τη σταδιακή άρση των ρωσικών κυρώσεων και την επανέναρξη των πτήσεων τσάρτερ από και προς την Τουρκία, ενώ επανέφεραν τον στόχο για την ανάπτυξη εμπορικών σχέσεων, συνολικής αξίας 200 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως.
Εξαιρετικό ενδιαφέρον έχουν επίσης οι αναφορές που έγιναν κατά τη διάρκεια της κοινής συνέντευξης Τύπου μετά τη συνάντηση για το θέμα της Συρίας. Πιο συγκεκριμένα, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν ανέφερε πως θα συζητήσει το θέμα με τον Τούρκο ομόλογό του γιατί πιστεύει ότι είναι πιθανό να επιλυθούν οι διαφωνίες που υπάρχουν μεταξύ των δύο χωρών για τον πόλεμο στη Συρία και την επίλυση της κρίσης στη χώρα.
Αρκετοί αναλυτές, παρότι δεν υπήρξε κάποια συγκεκριμένη ανακοίνωση, έσπευσαν να τονίσουν ότι μια πρόοδος στο θέμα της Συρίας είναι εξαιρετικά δύσκολη, καθώς οι δύο χώρες υποστηρίζουν διαφορετικές πλευρές στον εμφύλιο. Ομως υπάρχουν και κάποιοι που δεν αποκλείουν να υπάρξει μια δειλή σύγκλιση και σε αυτό το θέμα, δεδομένης της ανάκαμψης της οικονομικής συνεργασίας.
Επίσης δεν είναι λίγοι εκείνοι που ανησυχούν ότι μια περαιτέρω σύσφιξη των ρωσοτουρκικών σχέσεων μπορεί να διαταράξει περαιτέρω τις σχέσεις της Αγκυρας με τα κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ. Για το θέμα αυτό, πάντως, ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών, Φρανκ Βάλτερ Σταϊνμάγερ, εμφανίστηκε καθησυχαστικός, λέγοντας: «Δεν πιστεύω πως οι δύο χώρες θα έρθουν τόσο κοντά ώστε η Ρωσία να μπορέσει να προσφέρει μια εναλλακτική στην Τουρκία από τη συμμαχία του ΝΑΤΟ».
Οι άνθρωποι-κλειδιά που έβαλαν… πλάτη για τη γεφύρωση του χάσματος
Τις μυστικές διπλωματικές κινήσεις επαναπροσέγγισης με τη Ρωσία, που έγιναν από την πλευρά της Τουρκίας, με τη μεσολάβηση του προέδρου του Καζακστάν, Νουρσουλτάν Ναζαρμπάγιεφ, και ενός Τούρκου επιχειρηματία, από την άνοιξη μέχρι και τον Ιούνιο που μας πέρασε, έβγαλε στο φως ο τουρκικός Τύπος, με αφορμή την επίσκεψη του Ερντογάν στην Αγία Πετρούπολη.
Η άγνωστη αυτή ιστορία έχει ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς σε αυτήν εμπλέκονται πρόσωπα που είναι γνωστά από το παρελθόν, αλλά και γιατί περιγράφει την αγωνία της τουρκικής ηγεσίας να αποκαταστήσει τις σχέσεις της με τη ρωσική πλευρά μετά την κατάρριψη του ρωσικού μαχητικού τον περασμένο Νοέμβριο. Σύμφωνα με τη «Hurriyet», η τουρκική προσπάθεια ξεκίνησε τον Απρίλιο, όταν ο αρχηγός των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων, Χουλουσί Ακάρ, ενημέρωσε τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ότι στο πρόσωπο του επιχειρηματία και πρώην υπουργού, Τσαβίτ Τσαγκλάρ, ο ίδιος εντόπισε τον άνθρωπο που θα μπορούσε να αποτελέσει τον δίαυλο επικοινωνίας με τη Μόσχα.
Ο Τσαγκλάρ, που είναι γεννημένος στην Κομοτηνή, ήταν υπουργός των κυβερνήσεων του Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ και από τη θητεία του γνώριζε τον πρόεδρο του Νταγκεστάν, Ραμαζάν Αμπντουλατίποφ. Με τη σειρά του ο Αμπντουλατίποφ έχει πρόσβαση στο περιβάλλον του Βλαντιμίρ Πούτιν, μέσω του κορυφαίου συμβούλου του Ρώσου προέδρου, Γιούρι Ουσακόφ.
«Πράσινο φως»
Ο Ακάρ ενημέρωσε τον Ερντογάν για το θέμα αυτό, παρουσία του εκπροσώπου του Τούρκου προέδρου, Ιμπραχίμ Καλίν, και στις 30 Απριλίου, ο σουλτάνος έδωσε το «πράσινο φως» για την προσπάθεια επαναπροσέγγισης. Ο Καλίν ήταν αυτός που ανέλαβε να συντάξει την επιστολή με την οποία ο Ερντογάν ζητούσε «συγνώμη». Για να είναι ικανοποιημένες όλες οι πλευρές από το περιεχόμενο της επιστολής, ενεργοποιήθηκε ο δίαυλος επικοινωνίας με τον Ουσακόφ, δηλαδή ο Τσαγκλάρ και ο Αμπντουλατίποφ. Η επιστολή συντάχθηκε στις αρχές Ιουνίου ύστερα από πολλά «πηγαινέλα» μέσω των δύο ανδρών.
Στις 22 Ιουνίου ο Καλίν έλαβε ένα επείγον τηλεφώνημα από την πρεσβεία του Καζακστάν στην Τουρκία και ενημερώθηκε ότι ο Ναζαρμπάγιεφ είχε συναντηθεί με τον Πούτιν στην Αγία Πετρούπολη. Σύμφωνα με τον πρέσβη του Καζακστάν, ο Ρώσος πρόεδρος ανέφερε ότι εάν υπήρχε μια επιστολή συγνώμης θα την αποδεχόταν. Την επόμενη ημέρα ένα νέο επείγον τηλεφώνημα ενημέρωσε τον Καλίν ότι ο Ναζαρμπάγιεφ είχε προσγειωθεί στην Τασκένδη και ότι θα έβρισκε τον Πούτιν την επόμενη ημέρα εκεί, με αφορμή τη Σύνοδο Συνεργασίας της Σανγκάης.
Ο Καλίν ετοίμασε την επιστολή και ενημέρωσε τον Ερντογάν, ο οποίος την επόμενη μέρα έβαλε την υπογραφή του και έστειλε τον Καλίν στο Ουζμπεκιστάν μαζί με τον Τσαγκλάρ. Εκεί παρέδωσαν την επιστολή στον πρόεδρο του Καζακστάν, ο οποίος με τη σειρά του, αφού διάβασε το γράμμα, ενημέρωσε την τουρκική αντιπροσωπεία ότι στο δίπλα δωμάτιο βρίσκεται η ρωσική αποστολή και κάλεσε στο δωμάτιο τον Ουσακόφ. Με τη σειρά του αυτός δέχθηκε την επιστολή και υπήρξε σχετική δήλωση στις 27 Ιουνίου.
Χρήστος Στασινόπουλος
