Το κυρίαρχο θέμα του ελληνικού τραπεζικού συστήματος ήταν η ανάληψη υπέρμετρων κινδύνων σε σχέση με το ύψος των ιδίων κεφαλαίων τους. Χαρακτηριστικά, οι τοποθετήσεις σε ομόλογα του ελληνικού δημοσίου, υπερέβαιναν το διπλάσιο των ιδίων κεφαλαίων του συστήματος με αποτέλεσμα στο «κούρεμα» των ελληνικών ομολόγων τα τραπεζικά ιδρύματα να μένουν χωρίς κεφάλαια.
Ταυτόχρονα, η αδράνειά τους με την υποστήριξη ή καμιά φορά την υποχρέωση από την κυβέρνηση να μην αντιμετωπιστούν άμεσα οι κακοπληρωτές δανειολήπτες συσσώρευσε αρνητικά ίδια κεφάλαια μέσω των προβλέψεων για τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια που αυξάνονταν ιλιγγιωδώς. Στα παραπάνω θα πρέπει να προστεθεί και η συμπεριφορά σωρείας δανειοληπτών που πότε κινούμενοι από το απόλυτο ιδιωτικό συμφέρον και πότε λόγω άγνοιας των βασικών οικονομικών αρχών που διέπουν τις σύγχρονες οικονομίες αποφάσισαν να μην εξυπηρετούν τις υποχρεώσεις τους εκτιμώντας ότι μπορεί να προκύψει κάποιου νέου είδους σεισάχθεια.
Όλα τα παραπάνω οδήγησαν τους τραπεζικούς ισολογισμούς σε ένα καθοδικό “σπιράλ” τους τραπεζικούς ισολογισμούς που τελικά έφτασε στο ναδίρ όταν η πολιτική αναστάτωση στη χώρα μετέφερε στο εξωτερικό άνω των 50 δις. ευρώ σε διάστημα 6 μηνών. Από την αρχή της κρίσης, σημειώνεται ότι έχουν φύγει 140 δις. ευρώ.
Ουσιαστικά, η χρηματοδότηση του τραπεζικού συστήματος και τελικά της ελληνικής οικονομίας εναποτέθηκε στην ΕΚΤ η οποία απλώς εξασφάλισε την ισορροπία μεταξύ ενεργητικού και παθητικού. Έτσι, κατά τη διάρκεια αυτής της κρίσης οι μέτοχοι των τραπεζών έχασαν το σύνολο των χρημάτων τους, οι τράπεζες όμως, όπως κάθε επιχείρηση, κινδύνεψαν να χάσουν ότι πολυτιμότερο έχουν, δηλαδή την αξιοπιστία τους. Αυτό λοιπόν που έκανε την τρέχουσα ανακεφαλαιοποίηση επιτακτική ήταν κυρίως η εξασφάλιση της πίστης στο τραπεζικό σύστημα.
Εκτιμάται ότι με την πρώτη ανακεφαλαιοποίηση που αντιμετωπίστηκε το θέμα της κεφαλαιακής επάρκειας, αλλά δεν αντιμετωπίστηκε το πρόβλημα των «κόκκινων» δανείων που ερχόταν. Αυτό σημαίνει ότι οι κυβερνήσεις της εποχής αντιδρούσαν σθεναρά τόσο στην πώληση δανείων όσο και στην ενεργή διαχείριση των «κόκκινων» δανείων από διεθνείς οργανισμούς που έχουν την τεχνογνωσία. Εφόσον αυτό είχε προωθηθεί ως λύση, τότε οι δανειολήπτες θα είχαν διαχωριστεί σε αυτούς που πραγματικά είχαν αδυναμία και στους κακοπληρωτές που προσπαθούσαν να εκμεταλλευτούν τις καταστάσεις και το πρόβλημα θα ήταν σημαντικά μικρότερο από ότι είναι σήμερα.
Στη συζήτηση που έχει ξεκινήσει για τη μείωση της κρατικής και της ιδιωτικής συμμετοχής, αναλυτές εκτιμούν ότι απλά δεν υφίσταται. Και τούτο διότι σύμφωνα με τα παραπάνω η αξία συμμετοχών προ της ανακεφαλαιοποίησης ήταν σχεδόν μηδέν και κατά συνέπεια δεν υπήρχε ούτε θεωρητική αξία για το δικαίωμα προτίμησης των παλαιών μετόχων. Ενισχυτικά αναφέρουν ότι υπήρξε μεγάλη συστημική τράπεζα που αποτιμήθηκε στο σύνολό της λίγο κάτω από τα 20 εκατ. ευρώ όταν οι απαιτήσεις ιδίων κεφαλαίων σύμφωνα με τις ασκήσεις αντοχής της ΕΚΤ υπερέβαιναν τα 4,5 δις. ευρώ. Άρα το μόνο νόημα που είχε η κατάργηση του δικαιώματος των παλαιών μετόχων ήταν η επίσπευση των διαδικασιών και η αποφυγή του ενδεχόμενου bail-in (διάσωση εκ των έσω).
Ωστόσο, οικονομικοί αναλυτές διατυπώνουν από άλλο πρίσμα το τι συνέβη με τα κρατικά κεφάλαια ύψους 40 δις. ευρώ που στήριξαν τις τράπεζες. Επισημαίνουν χαρακτηριστικά ότι τα 40 δις. ευρώ δεν χάθηκαν, αλλά πλήρωσαν το κόστος της πραγματικής σωτηρίας της ελληνικής οικονομίας και 11 εκατομμυρίων πολιτών.
Οι Αυξήσεις Κεφαλαίου των 4 τραπεζών το 2013
Στις Αυξήσεις Μετοχικού Κεφαλαίου των τεσσάρων συστημικών τραπεζών, το κράτος έβαλε κεφάλαια ύψους 25,5 δισ. ευρώ και η ιδιωτική συμμετοχή στο μετοχικό τους κεφάλαιο ανήλθε σε 3,1 δισ. ευρώ
Το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ) τοποθέτησε στην Εθνική Τράπεζα 8,676 δισ. ευρώ, στην τράπεζα Πειραιώς 6,985 δισ. ευρώ, στην Alpha Bank 4,021 δισ. ευρώ και 5,839 δισ. ευρώ στην Eurobank.
Οι ιδιώτες επενδυτές τοποθέτησαν κεφάλαια στην Εθνική Τράπεζα ύψους 1,79 δισ. ευρώ, στην Πειραιώς 1,44 δισ. ευρώ και στην Alpha Bank 550 εκατ. ευρώ. Η Eurobank δεν διενήργησε Αύξηση Κεφαλαίου για την άντληση κεφαλαίων από τις αγορές.
Τα ποσοστά συμμετοχής του κράτους και των ιδιωτών μετόχων διαμορφώθηκαν ως εξής:
Στην Εθνική Τράπεζα το ΤΧΣ κατείχε το 84,39% του μετοχικού κεφαλαίου της και οι ιδιώτες το 15,61% . Στην τράπεζα Πειραιώς το ΤΧΣ κατείχε το 81,01% του μετοχικού κεφαλαίου της τράπεζας, ενώ οι ιδιώτες επενδυτές κατείχαν το 18,99%.
Στην Alpha Bank το ΤΧΣ κατείχε το 83,66% του μετοχικού κεφαλαίου της τράπεζας, ενώ οι ιδιώτες επενδυτές κατείχαν το 16,34%.
Η Eurobank δεν διενήργησε Αύξηση Μετοχικού Κεφαλαίου για την άντληση ιδιωτικών κεφαλαίων και έτσι το ΤΧΣ κατείχε μετά την κεφαλαιακή “ένεση” προς την τράπεζα, το 98,56% του μετοχικού της κεφαλαίου.
Οι Αυξήσεις Κεφαλαίου του 2014
Οι Αυξήσεις Μετοχικού Κεφαλαίου του 2014 έγιναν χωρίς κεφαλαιακές «ενέσεις» με κρατικό χρήμα, αλλά με μοναδική πηγή τους διεθνείς επενδυτές οι οποίοι τοποθέτησαν 8,3 δισ. ευρώ στις τέσσερις συστημικές τράπεζες. Ένα εκ των αποτελεσμάτων της εν λόγω ανακεφαλαιοποίησης ήταν και η μείωση του ποσοστού της κρατικής συμμετοχής και στα τέσσερα πιστωτικά ιδρύματα.
Εθνική
Στις 13/05/2014 η τράπεζα ολοκλήρωσε αύξηση κεφαλαίου ύψους 2,5 δις. ευρώ χωρίς δικαιώματα προτίμησης σε υφιστάμενους μετόχους.
Κατόπιν της εν λόγω αύξησης κεφαλαίου το ποσοστό συμμετοχής του Ταμείου στην τράπεζα μειώθηκε από 84,38% σε 57,24%.
Alpha
Στις 28/03/2014 η τράπεζα ολοκλήρωσε αύξηση κεφαλαίου ύψους 1,2 δις. ευρώ, χωρίς δικαιώματα προτίμησης σε υφιστάμενους μετόχους.
Κατόπιν της εν λόγω αύξησης κεφαλαίου το ποσοστό συμμετοχής του Ταμείου στην τράπεζα μειώθηκε από 81,71% σε 69,90%.
Πειραιώς
Στις 10/04/2014 η τράπεζα ολοκλήρωσε αύξηση κεφαλαίου ύψους 1,75 δισ. ευρώ χωρίς δικαιώματα προτίμησης σε υφιστάμενους μετόχους. Κατόπιν της εν λόγω αύξησης κεφαλαίου το ποσοστό συμμετοχής του Ταμείου στην τράπεζα μειώθηκε από 80,95% σε 67,30%.
Eurobank
Στις 29/04/2014 η τράπεζα ολοκλήρωσε αύξηση κεφαλαίου ύψους 2,864εκ. χωρίς δικαιώματα προτίμησης σε υφιστάμενους μετόχους (σσ ΤΧΣ). Κατόπιν της εν λόγω αύξησης κεφαλαίου το ποσοστό συμμετοχής του Ταμείου στην τράπεζα μειώθηκε από 95,23% σε 35,41%.
