«Όταν συζήτησα με τον υπουργό Οικονομικών του ομόσπονδου κρατιδίου της
Σαξονίας, μου είπε ότι, αν συνεχίσουμε να επιδοτούμε τις ανανεώσιμες
πηγές ενέργειας και να ανεβάζουμε τις τιμές του ηλεκτρικού, τότε σύντομα
θα δούμε λαϊκές εξεγέρσεις. Και αυτό στη Γερμανία!»
Καταρχήν θα πρέπει να εξηγήσουμε από πού προήλθε η ίδια η ιδέα της
κατασκευής του
South Stream. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναμασάει συνεχώς: «Τι
μας χρειάζεται αυτό το σχέδιο;». Εφόσον η διαμετακόμιση μέσω Ουκρανίας
λειτουργεί κανονικά, δεν υπάρχει αναγκαιότητα να φτιάξουμε κάτι νέο.
Επομένως, τι τον θέλουμε;
Είναι γεγονός πως, όταν κατέρρευσε η Σοβιετική Ένωση, το 90% των
εξαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου άρχισαν να περνούν μέσα από την
Ουκρανία, και η Ουκρανία άρχισε να διεκδικούσε και διεκδικεί σειρά
ανταλλαγμάτων για την ίδια. Δηλαδή, το φυσικό αέριο να είναι γι’ αυτήν
φθηνότερο, και η Ρωσία να πληρώνει για τη διαμετακόμιση. Στην πορεία, τα
χρήματα που καταβάλλονταν για τη διαμετακόμιση, κάπου εξαφανίζονταν,
και δεν επενδύονταν για τον αγωγό, ο οποίος, χωρίς εκσυγχρονισμό,
πάλιωνε. Όλοι κατανοούσαν ότι αργά ή γρήγορα θα πρέπει να γίνει κάτι για
το θέμα αυτό.
Ήταν η αιτία που η Gazprom άρχισε να δημιουργεί διαδρομές που
παρέκαμπταν την Ουκρανία. Αρχικά, ήταν ο αγωγός Blue Stream στην
Τουρκία, μετά ο Yamal-Europe μέσω Λευκορωσίας και Πολωνίας στη Γερμανία,
και στη συνέχεια ο North Stream, μέσω της θάλασσας της Βαλτικής, στη
Γερμανία. Επίσης, προκειμένου οι χώρες της Νότιας Ευρώπης να λαμβάνουν
και αυτές αέριο με παράκαμψη της Ουκρανίας, προτάθηκε το έργο South
Stream. Όμως, αν τα υπόλοιπα σχέδια στάθηκε δυνατό να υλοποιηθούν, με
τον South Stream προέκυψαν προβλήματα.
Το «ουκρανικό αγκάθι»
Σεργκέι Προβοσούντοφ, αρχισυντάκτης του περιοδικού Gazprom. Πηγή: Αντόν Ατανασιέβιτς
Είναι προφανές ότι φθηνότερη λύση σε σχέση με την κατασκευή του South
Stream, θα ήταν ο εκσυγχρονισμός του ουκρανικού συστήματος μεταφοράς.
Μάλιστα, οι συνομιλίες με την Ουκρανία για το ζήτημα αυτό είχαν ήδη
ξεκινήσει. Το 2004 υπεγράφη συμφωνία που προέβλεπε ότι το ουκρανικό
σύστημα μεταφοράς φυσικού αερίου θα εκσυγχρονιστεί με έξοδα της Gazprom
και γι’ αυτό είχε δημιουργηθεί μια ρωσο-ουκρανική κοινοπραξία. Στα τέλη
όμως του 2004 σημειώθηκε στην Ουκρανία η λεγόμενη Πορτοκαλί επανάσταση
και η νέα ηγεσία ακύρωσε άμεσα όλες τις συμφωνίες με τη Ρωσία.
Επενδύσεις για τον αγωγό εξακολουθούσαν να μην γίνονται. Από την άλλη
όμως, γίνονταν αρκετές συζητήσεις σχετικά με το ότι σύντομα η Ουκρανία
θα παίρνει αέριο από κάποιες άλλες πηγές, αν και τελικά τέτοιες δεν
βρέθηκαν.
Αργότερα, όταν στην εξουσία βρισκόταν πλέον ο Γιανουκόβιτς, η
κυβέρνηση σκόπευε να συνάψει συμφωνία σύνδεσης με την ΕΕ, αλλά, μετά την
ανάγνωση του κειμένου της συμφωνίας, έγινε σαφές ότι σύμφωνα με τους
όρους της η ουκρανική βιομηχανία ουσιαστικά θα έπαυε να υφίστατο.
Κατόπιν τούτου η κυβέρνηση άρχισε και πάλι να συνάπτει συμφωνίες με τη
Ρωσία, μεταξύ αυτών και στον τομέα του φυσικού αερίου. Στην Ουκρανία
παραχωρήθηκε σημαντική έκπτωση, δόθηκε δάνειο 3 δις. δολαρίων και δόθηκε
η υπόσχεση για ακόμη 12 δις. Τότε όμως, συνέβη ουσιαστικά η ίδια
ιστορία. Νέα επανάσταση, νέα κυβέρνηση και ακύρωση όλων των συμφωνιών με
τη Ρωσία.
Δύο μέτρα και δυο σταθμά
Τι συμβαίνει υπό αυτές τις συνθήκες με τον αγωγό South Stream; Από
οικονομική άποψη ήταν συμφέρων, ακόμη και αναγκαίος για τις χώρες που
μετείχαν σε αυτό το έργο. Όμως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διαμήνυσε στους
ηγέτες της Βουλγαρίας και Σερβίας ότι αυτοί δεν έχουν το δικαίωμα να
υπογράψουν τις συγκεκριμένες συμφωνίες (οι οποίες βασικά είχαν ήδη
υπογραφεί) χωρίς τη συγκατάθεσή της. Στην πραγματικότητα όμως δεν είναι
έτσι, και η Βουλγαρία και Σερβία έχουν κάθε δικαίωμα να συνάψουν
διεθνείς συμφωνίες για παραδόσεις φυσικού αερίου. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή
έχει δικαίωμα μόνο να καθορίσει τους όρους εκμετάλλευσης του αγωγού,
όταν αυτός θα είναι έτοιμος.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επέμενε ότι το έργο πρέπει να υλοποιηθεί στα
πλαίσια του Τρίτου ενεργειακού πακέτου, πράγμα που σήμαινε ότι η Gazprom
θα έπρεπε να κατασκευάσει τον αγωγό με δικές της δαπάνες, αλλά το 50%
της μεταφορικής του ικανότητας θα έπρεπε να παραχωρηθεί για χρήση από
ανταγωνίστριες εταιρίες. Η Gazprom θεώρησε ότι δεν είναι υποχρεωμένη να
κατασκευάσει με δικά της χρήματα έναν αγωγό για τους ανταγωνιστές της
και πρότεινε στους τελευταίους να χρηματοδοτήσουν το δικό τους τμήμα οι
ίδιοι. Τελικά ο αγωγός δεν κατασκευάστηκε, παρόλο που ο ανταγωνιστικός
αγωγός φυσικού αερίου από το Αζερμπαϊτζάν στην Ιταλία πήρε από την
Ευρωπαϊκή Επιτροπή όλες τις εγκρίσεις ώστε να γεμίζει στο 100% με φυσικό
αέριο του Αζερμπαϊτζάν.
Κλειδί τα σύνορα Ελλάδας-Τουρκίας
Τότε λήφθηκε η απόφαση της κατασκευής του λεγόμενου Turkish Stream.
Πρόκειται ουσιαστικά για τον εναλλακτικό δρόμο του South Stream με
υποθαλάσσιο αγωγό στη Μαύρη θάλασσα, από τη Ρωσία προς την Τουρκία. Κάτι
που θα έχει ως αποτέλεσμα οι παραδόσεις αερίου από τη Ρωσία προς τη
χώρα αυτή δεν θα εξαρτώνται από την Ουκρανία. Στις άλλες χώρες,
προτάθηκε να αγοράζουν το αέριο στα σύνορα Τουρκίας και Ελλάδας. Ωστόσο,
η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δήλωσε ότι δεν βλέπει κανένα νόημα στο πρόγραμμα
αυτό. Αναφέρθηκε ότι η Τουρκία, ως μη μέλος της ΕΕ, μπορεί να αγοράζει
αέριο απ’ όπου θέλει, αλλά οι άλλες χώρες πρέπει να το αγοράζουν μέσω
Ουκρανίας επειδή πρόκειται για «την πιο σωστή και αξιόπιστη διαδρομή».
Όμως η Ουκρανία είναι σήμερα μια ουσιαστικά χρεοκοπημένη χώρα και
συντηρείται μόνο από εξωτερική οικονομική βοήθεια και δάνεια, τα οποία
κάποια στιγμή θα κληθεί να εξοφλήσει. Η ίδια η εταιρία Naftogaz της
Ουκρανίας, στην οποία ανήκει το σύστημα μεταφοράς φυσικού αερίου της
χώρας, δεν είναι κερδοφόρος τα τελευταία χρόνια με τις ετήσιες απώλειές
της να ανέρχονται σε δισεκατομμύρια δολάρια. Τις απώλειες αυτές κάλυπτε η
ουκρανική κυβέρνηση, αλλά δεδομένου ότι η ίδια η χώρα έχει βυθιστεί στα
χρέη, η εξόφληση των χρεών της εταιρίας είναι αδύνατη. Αυτό σημαίνει
ότι τα προβλήματα με τη διαμετακόμιση είναι αναπόφευκτα, αλλά με ποιο
τρόπο σκοπεύουν οι κυβερνήσεις της Βουλγαρίας και της Σερβίας να τα
αντιμετωπίσουν, είναι άγνωστο, καθώς αυτές δεν διαθέτουν λύσεις,
εναλλακτικές στις παραδόσεις ρωσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας. Αυτό
ακριβώς το πρόβλημα επρόκειτο να επιλύσει ο South Stream, αλλά τώρα η
λύση δεν θα έρθει.
«Φούσκα» το αμερικανικό αέριο;
Όσον αφορά τον Turkish Stream, εδώ πρέπει να γίνει αντιληπτό πως αν η
Ευρωπαϊκή Επιτροπή αρχίσει ξανά να επιμένει, προκειμένου η Gazprom να
πληρώσει η ίδια την κατασκευή του αγωγού για τον εκμεταλλευτούν κάποιοι
άλλοι, η Gazprom δεν θα το κάνει. Όλες οι εναλλακτικές που αναφέρονται
σήμερα, κοστίζουν ακριβότερα. Και το αμερικανικό υγροποιημένο φυσικό
αέριο, για το οποίο τόσος λόγος γίνεται, δεν είναι απλώς ακριβότερο,
αυτό γενικά δεν θα εμφανιστεί στην αγορά στο εγγύς μέλλον.
Το κόστος παραγωγής του υγροποιημένου φυσικού αερίου είναι τόσο
υψηλό, ώστε δεν θα αποφέρει κέρδη στις αμερικανικές εταιρίες. Τελικά η
Αμερική θα υποχρεωθεί η ίδια να εισάγει αέριο και δεν θα διαθέτει
καθόλου διαθέσιμο αέριο προς εξαγωγή. Οι άλλες χώρες στην ουσία
εξαπατώνται με κυνικό τρόπο, με υποσχέσεις για παραδόσεις. Αν δούμε τις
επενδύσεις για την εξόρυξη σχιστολιθικού αερίου, θα καταλάβουμε ότι το
επίπεδο αυτών των επενδύσεων βρίσκεται σήμερα στο χαμηλότερο επίπεδο των
τελευταίων 20 ετών.
Όταν γίνονται συζητήσεις για εναλλακτικές πηγές ενέργειας, θα πρέπει
να θυμόμαστε ότι είναι σημαντικά πιο ακριβές από τις παραδοσιακές. Οι
χώρες που ποντάρισαν σ’ αυτές (Γερμανία και Δανία) έχουν τις ακριβότερες
τιμές ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη. Αν οι Σέρβοι είναι έτοιμοι να
πληρώσουν πολλαπλάσια χρήματα, κανείς δεν μπορεί να τους το απαγορεύσει.
Όταν όμως συζήτησα με τον υπουργό Οικονομικών του ομόσπονδου κρατιδίου
της Σαξονίας στη Γερμανία, αυτός μου είπε ότι, αν συνεχίσουμε και στο
μέλλον να επιδοτούμε τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και να ανεβάζουμε
τις τιμές του ηλεκτρικού, τότε σύντομα θα δούμε λαϊκές εξεγέρσεις. Και
αυτό στη Γερμανία!
Τι να πει, τότε, κανείς για τη Σερβία! Οι Δυτικοί εξακολουθούν να
προσπαθούν για να πείσουν τους πολίτες της χώρας ότι η Ρωσία είναι
εχθρός, ένας μη εποικοδομητικός εταίρος, αλλά χειροπιαστές εναλλακτικές
λύσεις στο ρωσικό φυσικό αέριου, δεν προτείνονται. Στην πραγματικότητα,
αυτό οδηγεί τους πληθυσμούς στη φτώχεια.
