Πολύ λίγα μαθαίνουμε από ιστορία και πολύ λιγότερα από την κίνηση της (τις αιτίες κίνησης της). Κινείται η Ιστορία εν τέλει από κοινωνικούς «νόμους» ή (και) από «καπρίτσια»;
Γιατί «κατέπεσε» η αρχαία του Περικλέους Δημοκρατία, ο «χρυσούς αιών» της;
Γιατί η Μεσογειακή λεκάνη έκτοτε βυθίστηκε στην απολυταρχία, στην βία ολοκληρωτικών εξουσιών μέχρι και την σύγχρονη εποχή του «Διαφωτισμού», αν όχι μέχρι και σήμερα;
Νομίζω – πολύ συνοπτικά – ότι ήδη είχε χάσει η Δημοκρατία, την δυναμική της, ως πολίτευμα και ως πολιτισμική κατάκτηση, από το θέμα της διαχείρισης της … «εργασίας»! Εξηγώ αύθις.
Η υποκατάσταση της εργασίας των ελεύθερων πολιτών από τα «έμψυχα όργανα» (κατά τον Αριστοτέλη) τους δούλους, ήταν το αίτιο, κοινωνικός νόμος, της σταδιακής «πτώσης».
Ακούμε τερατώδεις βλακείες ότι οι ελεύθεροι πολίτες* δεν εργάζονταν λόγω κοσμοθεωρίας, αλλά μόνο πολιτικολογούσαν και φιλοσοφούσαν στα καφενεία της εποχής (κουρεία – αγορές – πάρκα κλπ). (*Οι άνδρες! διότι οι γυναίκες είχαν όλο το σπιτικό νοικοκυριό, ολες τις εργασίες υποστήριξης και φροντίδας, όπως και σήμερα, ίσως έριχναν και καμιά… ξυλιά με το πλάστη σε ακαμάτες).
Η αναγκαία εργασία στις βιοτεχνίες, στα εργαστήρια, στα ναυπηγεία, βιβλιοθήκες, αντιγραφεία, αλλά και σε υπηρεσίες (ιατρικές, φαρμακευτικές, κλπ), πέρασε σταδιακά στους δούλους.
Το αποτέλεσμα: μονομερής μεταφορά του παραγόμενου κοινωνικού πλούτου σε λίγους και φτώχεια στους πολλούς, αλλά «ελεύθερους» κατά τα άλλα πολίτες της Δημοκρατίας.
Παρένθεση1: από τις έσχατες των εργασιών, δυνατών νέων ανδρών, ήταν (όταν δεν πολεμούσαν για την «πατρίδα και την δημοκρατία») να παριστάνουν τα μοντέλα σε μεγάλους γλύπτες και εργαστήρια με αντίτιμο έστω και μια κούπα ζωμού οσπρίων… Αυτό ήταν φυσικά το τέλος της «εργασίας» των ελεύθερων πολιτών και εξ αυτού το τέλος της Δημοκρατίας.
Προφανώς η Δημοκρατία δεν άντεχε ταυτόχρονα με τον διαμελισμό του κοινωνικού της ιστού, και τις συνεχείς πολεμικές συρράξεις. Η Δημοκρατία για να επιζήσει στην Μητρόπολη, «έγδερνε» τις αποικίες και τους συμμάχους…, πολλές βέβαια ήταν και οι ταξικές και εμφύλιες αντιπαραθέσεις (ολιγαρχικοί – δημοκρατικοί) δηλαδή μεταξύ πλούτου – «αριστοκρατών», και εκπτωχευμένων, που συγκροτούσαν κατά βάση το δημοκρατικό κόμμα, παράταξη, κυβέρνηση και διαμόρφωναν το πολίτευμα!
Ο λαός δηλαδή στερήθηκε τα μέσα διαβίωσης του γιατί αποκλείστηκε από την παραγωγική διαδικασία! Αυτό βασικά επέφερε όπως προειπώθηκε την πτώση!
Η Δημοκρατία στην κυριολεξία «αυτοκαταστράφηκε»!
Ξεκινώντας από τον Φίλιππο τον Μακεδόνα, ολοκληρώθηκε η κατάλυση της, και δια της πολεμικής ισχύος, με τον Αλέξανδρο, τους επιγόνους του, και…και…
Παρένθεση2: ποιόν είχε παιδαγωγό και δάσκαλο ο Αλέξανδρος; Έναν Σταγειρίτη φιλόσοφο – επί παντός επιστητού – αλλά «πρακτικό» και διεισδυτικό, τον μεγάλο Αριστοτέλη! Ο Αριστοτέλης που ζούσε άμεσα την κορύφωση της κρίσης της Δημοκρατίας – και συνάμα κοινωνικής κρίσης, λειτουργώντας με την απόλυτη λογική της «εμπορευματοποίησης» ιδεών και… εργαλείων, όπως το χρήμα, επέλεξε το στρατόπεδο της ολιγαρχίας.
Οι ιδέες του, που διαπαιδαγώγησαν τον Αλέξανδρο και όλη την απολυταρχία (αυτή άριστα έκανε χρήση τους), είναι σήμερα ολοζώντανες και επικυρίαρχες! «…η χρηματιστική δεν εχει όρια στους σκοπούς της, που είναι ακριβώς ο πλούτος και η απόκτηση χρημάτων…» (Αριστοτέλης, πολιτικά).
Το φαινόμενο της ελαύνουσας πτώσης των μέχρι σήμερα μορφών των Δημοκρατιών και σύγχρονων κοινωνιών ήδη το ζούμε.
Οι συνέπειες των λεγόμενων «κρίσεων», όποιο όνομα και να τους δοθεί – συστημικής, σύγχρονης ανάπτυξης, καπιταλισμού, κεφαλαίου, κοινωνικής, οικονομικής, περιβαλλοντικής, ακόμη και πολιτισμικής – βαραίνουν πρώτα από όλα την εργασία, μειώσεις μισθών, συντάξεων, χειροτέρευση συνθηκών εργασίας, απολύσεις ανεργία, αποπολιτισμός και εν τέλει ραγδαία πτώχευση του λαού.
Και οι πλούσιοι…πλουσιότεροι! Μας λέει κάτι τώρα η «χρηματιστική» του Αριστοτέλη;
Οι μηχανές, οι αυτοματισμοί, οι νεωτερισμοί, οι δεξιότητες, οι εφευρέσεις και ανακαλύψεις, οι υπολογιστές, όλα αυτά, υποκαθιστούν την ζωντανή εργασία των πολιτών (είναι οι σύγχρονοι δούλοι και ας είναι «άψυχα» όργανα αλλά με πολλή ανθρώπινη ευφυΐα φορτωμένα!)
Εν τω μεταξύ πλούτος παράγεται, εφόσον οι ανάγκες, απαραίτητες και μη, εξακολουθούν να υπάρχουν, αλλά δεν…διανέμεται δίκαια. Τόσο σε αυτούς που ακόμη, ας πούμε ότι, αναγκαιεί η εργασία τους – με τα χέρια, τον νου και την γνώση – οσο και σε αυτούς που μένουν στα εφεδρικά χαρακώματα της προσφοράς εργασίας.
Η εξέλιξη της τεχνολογίας λοιπόν και η εμμονή στη λογική «κέρδους για το κέρδος», υποκαθιστούν ραγδαία την εργατική δύναμη και την αναγκαία εργασία στην διαδικασία της παραγωγής. Συντελείται αυτό που οι κλασικοί Ρικάρντο, Μαρξ και άλλοι διείδαν, «αποξένωση» από την παραγωγική διαδικασία και στέρηση δυνατοτήτων διαβίωσης, των πολλών μας. ( Το ίδιο δηλαδή που ήταν και το βασικο κοινωνικό αίτιο πτώσης της αρχαίας Ελληνικής Δημοκρατίας)
Ένας μισθωτός το 1946 (αμέσως μετα την λήξη του Παγκόσμιου πολέμου) περνούσε το 1/3 της ενεργού ζωής του εργαζόμενος. Το 1975 μόνο το ¼, σήμερα λιγότερο από το 1/5! (Ζακ Ντελόρ, τον ξέρουμε όλοι).
Συνεπώς πέρα από μικρές, βραχύβιες περίοδες αλματώδους ανάπτυξης (ΑΕΠ, παραγωγής, κερδών) όπου η ζήτηση εργασίας τείνει να σταθμίζεται κάπως, ένας νέος πολίτης σήμερα άνδρας ή γυναίκα, περισσότερο χρόνο (θα) περνά πίνοντας καφέ, παρά εργαζόμενος.
Δυο σημαντικά προκύπτουν, η μαζική πτώχευση (κρίσιμη και αναγκαία η άμεση αντιμετώπιση της) και η έλλειψη δυνατοτήτων, επεξεργασιών, υλοποιημένων επιτυχών παραδειγμάτων, στην οργάνωση ενός πολιτισμού του «απελευθερωμένου» χρόνου που σημαίνει απλά: νέα κατανομή εργασίας, νέα κατανομή πλούτου, νέα κατανομή διαθέσιμου χρόνου. Δηλαδή βάθεμα, νέο ανώτερο στάδιο της Δημοκρατίας.
Η διεύρυνση της εργασίας (ο αναγκαίος χρόνος να παραχθεί επιπλέον πλούτος), μπορεί να συντελεσθεί προσωρινά αλλά σε μικρές διακυμάνσεις. Η τάση είναι κατιούσα και τα τελευταία χρόνια μάλλον με κάθετη προς τα κάτω φορά. (Δηλαδή οι δουλειές για τον άνθρωπο λιγοστεύουν).
Η παραγωγικότητα αυξάνεται ραγδαία με τάση κάθετα ανηφορική και ο πλούτος αυγαταίνει σε βάρος του μεριδίου της εργασίας (παρεχόμενης και εφεδρικής) και των φυσικών πόρων. Όλο και πιο λίγοι τον νέμονται. Στην Ελλάδα της κρίσης 1.500.000 ανέργων και πολύ περισσότερων εκπτωχευμένων, έχουμε και αύξηση των … πλουσίων! (Είδηση στα ΜΜΕ)
Εμμένουμε στις δημοκρατικές απαιτήσεις, κατακτήσεις ενίοτε, στο δικαίωμα (και την υποχρέωση, θα έλεγα), σε προσφορά εργασίας, αλλά και στο δικαίωμα πιο δίκαιης διανομής του παραγόμενου πλούτου. Κοντολογίς σε ένα ατομικό και κοινωνικό εισόδημα που θα επιτρέπει σε «καλυτέρευση» της ζωής του καθένα μας.
Από τον 17Ο αιώνα έχουν δοθεί πολλές απαντήσεις και λύσεις, προφανώς και με αιματηρούς αγώνες και θυσίες, στο ζήτημα της διανομής του χρόνου και του πλούτου. Από το πρωί έως το βράδυ εργασία, πήγαμε στο 10ωρο, 8ωρο, Κυριακή αργία, Σαββατο ξεκούραση, χρόνος πληρωμένης άδειας, αύξηση μισθών κλπ, λύσεις πρόσκαιρες εν τέλει… (ιδού ο νεοφιλελευθερισμός, ο καπιταλισμός ως οικονομική οργάνωση και σύστημα και τα …μνημόνια τους ).
Σήμερα απαιτείται, για να «επιζήσει» η Δημοκρατία, αναδιοργάνωση του χρόνου εργασίας, οργάνωση του, όπως προειπώθηκε, «απελευθερωμένου» χρόνου, για βελτίωση της ζωής, του πολιτισμικού και αξιακού μας υποβάθρου και προφανώς αναδιανομή του παραγόμενου πλούτου.
Αμφιβάλλουμε πολλοί μας, αν είναι επαρκής η δυνατότητα πολιτικής αντιμετώπισης της δεινής θέσης μας (ανεργία, φτώχεια), από τους κρατούντες (κυβέρνηση, πολιτικές Ευρωπαϊκής Ένωσης, Παγκόσμια χρηματιστική Ολιγαρχία).
Η αμφιβολία αυτή διατηρεί και καλλιεργεί την αξιοπρέπεια της σκέψης μας να θέτουμε ωμά τα ζητήματα, να συμβάλλουμε σε, αλλά και να απαιτούμε, σύγχρονες λύσεις.
Οι πολιτικοί μας εκπρόσωποι δεν θέλουν να το ξέρουν, να το συζητούν και προπαντός να δίνουν λύσεις.
Η σημερινή Αριστερά – και η δική μας Αριστερά του ΣΥΡΙΖΑ – εχει λόγους και…υποχρέωση να τα αντιμετωπίσει.
Στα πρόσφατα προγράμματα και προτάγματα του (ΣΥΡΙΖΑ), παρουσιάζονται θετικές προτάσεις – λύσεις για επείγοντα.
Πλην όμως απαιτούνται – με θετικό πρόσημο η πρόταση – συνέχεια και εμμονή σε πιο …ολιστικά σχέδια, συνολικότερες διαδικασίες, με την στρατηγική «απελευθέρωσης» της εργασίας, δηλαδή των ανθρώπων και της φύσης – κατά την δημοκρατική εκδοχή (σοσιαλιστική – οικολογική – κομμουνιστική), παρούσα.
Λιούζας Στέφανος
Βασιλειάδα – 29/10/2014
