Γράφει η Γιώτα Χουλιάρα
[Η ανάλυση που ακολουθεί γράφτηκε τον Ιανουάριο -6 μήνες πριν- για το δεύτερο διαδικτυακό τεύχος του Geopolitics
http://www.joomag.com/magazine/geopolitics-magazine-january-february-2014/0635229001390925232
Όταν το τεύχος κυκλοφόρησε στο διαδίκτυο,έλαβα στο mailμου πάμπολλα υβριστικά μηνύματα για το δήθεν ρόλο μου και ποια είμαι εγώ που τολμώ να μιλήσω για πτώση των ΗΠΑ. Η Αμερική δεν πρόκειται να έρθει σε πτώση ποτέ μου είχε γράψει τότε ομογενής και όταν τον ζήτησα να μου γράψει τα επιχειρήματα του μου απλά σιώπησε.
Το άρθρο ξαναδημοσιεύεται σήμερα με αφορμή τη μετάφραση του σε προηγούμενη ανάρτηση στα ισπανικά από τη Fenya Antonatos Kazana.}
To 2014 αναμένεται να είναι μια χρονιά σημαντικών γεωπολιτικών αλλά και οικονομικών εξελίξεων για τις ΗΠΑ που χαρακτηρίστηκαν ως ”υπερδύναμη σε πτώση” το έτος που μας πέρασε.
Το 2013 ήταν annus horribillis για τον Μπάρακ Ομπάμα όπως εκτίμησε και η εφημερίδα Guardian. Oι αποκαλύψεις για τις παρακολουθήσεις της NSA που έφερε στο φως της δημοσιότητας ο πρώην τεχνικός σύμβουλος της Υπηρεσίας, Έντουαρντ Σνόουντεν, το Obamacare, ένα πολυδιαφημισμένο αλλά αποτυχημένο τελικά στην εφαρμογή του πρόγραμμα, η περίοδος εσωστρέφειας σε συνδυασμό με την αίσθηση διεθνούς απομόνωσης της χώρας μετά τις άστοχες επιλογές στη Συρία και τη διπλωματική νίκη του Σεργκέι Λαβρόφ στις σχετικές συζητήσεις και η οικονομική κρίση που μοιάζει να απειλεί τα κατώτερα στρώματα της Αμερικανικής κοινωνίας έχουν οδηγήσει τον Αμερικάνικο αετό στη φωλιά του.
Ταυτόχρονα, οι Αμερικανοί πολίτες βλέπουν με εντελώς διαφορετικό μάτι τη χώρα τους σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν. Η εποχή που το δόγμα Μπρεζίνσκι για την ανάδειξη των ΗΠΑ σε υπερδύναμη στη περιοχή της Ευρασίας καθώς και η επιθετική εξωτερική πολιτική ήταν η αιχμή του δόρατος της Αμερικής,μοιάζει να έχει περάσει προ πολλού.
Το βέβαιο είναι ότι η Αμερική του Ομπάμα είναι πιο απρόθυμη να χρησιμοποιήσει τη στρατιωτική της ισχύ. Η τάση του νεοαπομονωτισμού που κυριαρχεί στη χώρα φάνηκε και από μια νέα δημοσκόπηση του Pew Research Center.
Το 52% των Αμερικανών θεωρεί ότι η χώρα τους πρέπει να κοιτάζει τη δουλειά της και να αφήνει τις άλλες χώρες να πορεύονται μόνες τους όπως μπορούν καλύτερα. Μόνο το 38% διαφωνεί.
Σύμφωνα με τον Μπρους Στόουκς του Pew, πρόκειται για μια πρωτοφανή έλλειψη υποστήριξης προς την αμερικανική εμπλοκή με τον υπόλοιπο κόσμο. Η εμφανής αυτή επιφύλαξη παρατηρείται και στην ελίτ: το Pew διαπίστωσε ανάλογα ποσοστά και στα μέλη του Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων. Τόσο χαμηλές προσδοκίες από τη χώρα τους οι Αμερικάνοι είχαν μόνο το 1974, όταν βίωναν εσωτερική και εξωτερική κρίση εν μέσω της θύελλας του Watergate και με την πικρή γεύση του πολέμου στο Βιετνάμ.
Χαμηλές φαίνεται να είναι και οι προσδοκίες των πολιτών από τον Μπάρακ Ομπάμα που βλέπει, μόλις ένα χρόνο μετά τη δεύτερη ορκωμοσία του, τη δημοτικότητα του να πέφτει,μια πτώση μεγαλύτερη κι από εκείνη του Μπους στο τέλος της θητείας του. Αξιοσημείωτο είναι, επίσης, το γεγονός ότι η εξωτερική πολιτική του Μπάρακ Ομπάμα αποδοκιμάζεται από το 56% των πολιτών.Την ίδια ώρα, ο αμερικανικός και διεθνής τύπος δεν παύει να ασχολείται με την προσωπική του ζωή. Διαστάσεις χιονοστιβάδας έχουν πάρει οι φήμες του επερχόμενου διαζυγίου του με τη Μισέλ Ομπάμα. Ακόμη και στα Τea Parties των ρεπουμπλικάνων φαίνεται να αποτελεί πρώτο θέμα συζήτησης, περισσότερο και από αυτό για την ανάμειξη του στην Αραβική Άνοιξη και τις επαφές του με το μουσουλμανικό στοιχείο. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που προβλέπουν ότι ένα σκάνδαλο οικονομικό ή άλλης φύσεως θα αποτελούσε ίσως την κατάλληλη ευκαιρία για την απομάκρυνσή του.
”Οι Αμερικανοί είναι πολύ θυμωμένοι με τους πολιτικούς τους, θυμίζοντας την απαξίωση της πολιτικής σκηνής που καταγράφεται στην Ελλάδα και στην Ιταλία” είχε γράψει το περιοδικό Economist σημειώνοντας πως ο αίγλη του Λευκού Οίκου και του Κογκρέσου χάθηκε για τους πολίτες λόγω των αποκαλύψεων για τις παρακολουθήσεις της NSA, αλλά κυρίως εξαιτίας των αποκαλύψεων για τη μεγάλη φοροδιαφυγή πολιτικών που ομολόγησε η Αμερικανική εφορία [IRS].
Η στάση πληρωμών εξαιτίας της αντιπαράθεσης Δημοκρατικών και Ρεπουμπλικάνων ήταν μόνο η κορυφή του παγόβουνου για την οικονομική κατάσταση στην οποία βρίσκεται η αμερικάνικη οικονομία και κοινωνία. Μια στάση πληρωμών όπου φαινομενικά τουλάχιστον ξεπεράστηκε καθώς οι εκτιμήσεις ότι η αμερικανική οικονομία θα παρουσιάσει φέτος ρυθμό ανάπτυξης ίσο με 3% φέρνουν την Αμερική σε πλεονεκτική θέση για πρώτη φορά εδώ και χρόνια.”Η Αμερική επέστρεψε” έγραψε ο Γκίντεον Ράχμαν στους Financial Times τονίζοντας ότι αυτό είναι το κρυφό μήνυμα του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ στο Νταβός.
“Ο ήλιος, το φεγγάρι και τα αστέρια” έχουν ευθυγραμμιστεί για την αμερικανική οικονομία, δημιουργώντας περιθώρια ώστε οι επιχειρήσεις να αναπτύσσονται, δήλωσε ο διευθύνων σύμβουλος της JPMorgan Chase, Jamie Dimon μιλώντας στο CNBC.
Σε συνέντευξη στο περιθώριο του Φόρουμ στο Νταβός, ο Dimon δήλωσε ότι τα περιθώρια κέρδους βελτιώνονται, οι ταμειακές ροές αυξάνονται και οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις βρίσκονται σήμερα σε καλύτερη θέση.
“Πιστεύω ότι ο ήλιος, το φεγγάρι και τα αστέρια έχουν ευθυγραμμιστεί καθώς η εταιρική Αμερικανική είναι σε εξαιρετική κατάσταση”, δήλωσε ο Dimon. “Έξι εκατομμύρια περισσότεροι Αμερικανοί εργάζονται. Οι Αμερικανοί είναι πλουσιότεροι στις κατοικίες τους και στα συνταξιοδοτικά τους προγράμματα (401k)”, υπογράμμισε.
Οι οικονομολόγοι παρουσιάζονται αισιόδοξοι για την οικονομία της Αμερικής, θεωρώντας ότι μόνο καλύτερα μπορεί να πάει. Στο Economist προβλέπεται ότι η Αμερικάνικη οικονομία θα είναι πιο ισχυρή το 2014 καθώς η επιβράδυνση της Κίνας, μπορεί να αποτελέσει μια μοναδική ευκαιρία προκειμένου οι ΗΠΑ να ανακτήσουν την ισχύ τους.
Η πραγματικότητα, όμως, δεν φαίνεται να συμμερίζεται την αισιοδοξία των αναλυτών. Σύμφωνα με ρεπορτάζ των Financial Times μόνο για το 2013, 50 σχολεία στο Σικάγο οδηγήθηκαν σε κλείσιμο, ενώ ανακοινώθηκαν 3.000 απολύσεις σε μια προσπάθεια να μειωθεί το έλλειμμα. Με βάση ρεπορτάζ του περιοδικού TIME ο αριθμός των αυτοκτονιών το 2009 ξεπέρασε για πρώτη φορά των αριμό των θανάτων από αυτοκινητικά ατυχήματα. Το 2010, τα πιο πρόσφατα στοιχεία που είναι διαθέσιμα, αυτοκτόνησαν 38.364 Αμερικανοί, εννώ από το 1999 μέχρι το 2010 οι αυτοκτονίες στις ηλικίες 35-64 ετών αυξήθηκαν κατά 28,4%.
Στους δρόμους αρκετών αμερικανικών πόλεων δημιουργούνται ουρές για συσσίτιο μεγαλύτερες κι από εκείνες που είχε γνωρίσει η χώρα τη δεκαετία του ’30. Ο αριθμός των ατόμων που επιβιώνουν με κουπόνια τροφίμων εκτινάχτηκε από τα 28,2 εκατομμύρια το 2008 στα 47,7 τον Απρίλιο του 2013, μια αύξηση της τάξης του 70%. Μόνο το 2013 δημιουργήθηκαν ένα εκατομμύριο νέοι δικαιούχοι για τα συσσίτια. Παράλληλα, το μέσο αμερικάνικο νοικοκυριό έχασε πάνω από το 8% της αγοραστικής του δύναμης από τη στιγμή που ξεκίνησε το πρόγραμμα της διάσωσης των τραπεζών από τον Τζορτζ Μπους αρχικά και συνεχίστηκε από τον Μπάρακ Ομπάμα.
Παρά τα απογοητευτικά νούμερα, οι αναλυτές προσμένουν την ανάκαμψη της αμερικανικής οικονομίας και σίγουρα πολιτικοί αλλά και επενδυτές ποντάρουν σε αυτή. Η ανάκαμψη όμως της αμερικανικής οικονομίας δεν πρέπει να συγχέεται με την επιστροφή της στο πολιτικό προσκήνιο.
”Οι ΗΠΑ δίνουν την εντύπωση ότι δεν επιθυμούν πλέον την ανάμιξή τους σε διεθνείς κρίσεις”, δήλωσε πρόσφατα ο Γάλλος υπουργός εξωτερικών Λοράν Φαμπιούς. ”Έχω δυσάρεστα νέα. Η αμερικανική αυτοκρατορία είναι πλέον νεκρή” μ΄αυτό το σαρκαστικό σχόλιο ξεκινούσε άρθρο των C.Lynch και T.McCormick στην ηλεκτρονική έκδοση του Foreign Policy τον Οκτώβριο που μας πέρασε σχολιάζοντας την ομιλία του Μπάρακ Ομπάμα στη γενική συνέλευση του ΟΗΕ. ”Οι Αμερικανοί δεν θέλουν πια να είναι ο χωροφύλακας του πλανήτη” έγραψαν πρόσφατα σε άρθρο του οι Financial Times.
Η απροθυμία του Μπαράκ Ομπάμα να εμπλακεί στρατιωτικά στον πόλεμο της Συρίας έχει τροφοδοτήσει τον ισχυρισμό ότι η Αμερική αποσύρεται από τη Μέση Ανατολή. Ανήσυχοι εμφανίζονται και οι Ευρωπαίοι, που θεωρούν ότι η στροφή της Ουάσινγκτον προς την Ασία θα την απομακρύνει από το ΝΑΤΟ και τους Ευρωπαίους εταίρους της, αλλά και το Ισραήλ συμμερίζεται την ίδια ανησυχία. Όπως επισήμανε πρόσφατα ο ισραηλινός υπουργός Εξωτερικών Αβιγκντορ Λίμπερμαν, «οι δεσμοί μεταξύ του Ισραήλ και των ΗΠΑ εξασθενούν.
Οι Αμερικανοί έχουν πολλές προκλήσεις μπροστά τους».
Ανάλογη προσέγγιση έχει υιοθετήσει και η Σαουδική Αραβία, που είναι πολύ ενοχλημένη με την αμερικανική απεμπλοκή και δεν κρύβει την αγανάκτησή της για την στάση των ΗΠΑ, που μοιάζει να αποσύρει τη στήριξη της από τους αντάρτες που μάχονται τον Άσαντ. Μάλιστα, υπό τον φόβο της απομάκρυνσης των Αμερικάνων από τα δρώμενα της περιοχής, ο πρίγκηπας Μπαντάρ της Σαουδικής Αραβίας συναντήθηκε με τον επικεφαλής της Mossad προκειμένου να συζητήσουν τις εξελίξεις, σύμφωνα με το πρακτορείο Fars.
Δεν αποκλείεται η απομονωτιστική διάθεση της Αμερικής να αποδειχθεί μια φάση. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν περάσει από αντίστοιχες περιόδους μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά το Βιετνάμ τονίζουν παγκόσμιοι αναλυτές την ώρα που φαίνεται ότι η Ουάσιγκτον στρέφει το βλέμμα της προς τον Ειρηνικό Ωκεανό και την αντιπαλότητα μεταξύ Κίνας και Ιαπωνίας.
«Πολλοί ομιλητές συγκρίνουν το 2014 με το 1914, όταν ξέσπασε ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος και κανείς δεν το περίμενε. Ένας μαύρος κύκνος με τη μορφή πολέμου μεταξύ Κίνας και Ιαπωνίας;» έγραψε στο λογαριασμό του στο twitter o Nouriel Roubini, η Mr.Doom όπως τον αποκαλούν. «Απόηχοι του 1914: Βίαιες αντιδράσεις ενάντια στην παγκοσμιοποίηση, χρυσή εποχή ανισότητας, αυξανόμενες γεωπολιτικές εντάσεις, και αδιαφορία για τα tail risks».
Με τα δυο αυτά σχόλια του, ο Roubini αναφέρεται στα δίδυμα προβλήματα των «αντιδράσεων ενάντια στην παγκοσμιοποίηση» και της «χρυσής εποχής της ανισότητας». Το τελευταίο είναι κάτι που απασχόλησε το φετινό Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ και αποτελεί σημείο-κλειδί για την τελευταία θητεία του Μπάρακ Ομπάμα. Κατά την ομιλία του σε ένα think-tank της Ουάσιγκτον τον περασμένο μήνα, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, το περιέγραψε ως «ένα καθοριστικό ζήτημα της εποχής μας».
Το μόνο σίγουρο είναι πως η ατζέντα της Ουάσιγκτον για το έτος που διανύουμε είναι γεμάτη με ανοιχτά μέτωπα. Κατά πόσο θα τα επιτύχει και θα περάσει σε μια νέα εποχή , ο χρόνος θα δείξει. Το μόνο που μένει είναι να δούμε αν στη προσπάθεια για ανάκαμψη των ΗΠΑ, θα συσπειρωθούν όλοι δίπλα στον Αμερικανό πρόεδρο ή απέναντι.
geopolitics
