*Στον ημερήσιο Τύπο υπάρχουν τρία γράμματα των κ.κ.Σωτηριάδη, Σαρειδάκη και Γαλιατσάτου, που αφορούν τόσο στην άγρια συμπεριφορά των Γερμανών στην κατεχόμενη Ελλάδα όσο και στη θαλπωρή των Ελλήνων στους καταδιωκόμενους από τους Γερμανούς εβραίους. Υπάρχουν πολλά προς συζήτηση σημεία, στα παραπάνω γράμματα, δεδομένου ότι έχω και προσωπική πείρα σε μερικά από αυτά.
Πρώτα από όλα η φράση της εβραιοπούλας κ. Στέλλας ή Εσθήρ Κοέν, ότι “κανένας γείτονας, των εβραίων, στα Γιάννενα δεν τράβηξε ούτε ένα κουρτινάκι να δει με συμπόνια τους εβραίους που τους έβγαζαν βιαίως από τα σπίτια τους οι Γερμανοί” και καταλήγει ότι “κανένας δεν μας αγάπησε”, ενώ παρακάτω οι συγγενείς της διατηρούν τώρα πολύ φυσικές σχέσεις. Ποια είναι η αλήθεια; Η αλήθεια είναι ότι αληθώς στα Γιάννενα και αλλού (Καστοριά, Θεσσαλονίκη, Θήβα κ.τ.λ.) το εβραϊκό στοιχείο συμβιούσε με το χριστιανικό με πλήρη αλληλοεκτίμηση και φιλία και πολλές φορές με ερωτική διάθεση και σωστή θέση και σχέση. Κανένας χριστιανός δεν μισούσε ή στραβοκοίταζε τους εβραίους επειδή μερικοί ήταν πλούσιοι λόγω σωστής επίδοσής τους στο εμπόριο και άλλες επιχειρήσεις. Ολοι, με ελάχιστες εξαιρέσεις, αγαπούσαν τους εβραίους όπως τους άλλους χριστιανούς. Είναι ψευδέστατο ότι οι Ελληνες μισούσαν τους εβραίους και πιθανόν αυτό (η αλληλοαγάπη) να δείχνει το αντίθετο.
Η προσωπική μου εμπειρία έγκειται στο γεγονός ότι μόλις οι Γερμανοί φυλάκισαν τους Καστοριανούς εβραίους στα σπίτια Βαλαλά, ο πατέρας μου με συνέστησε (και το έκανα ευχαρίστως) να πηγαίνω κάθε μεσημέρι (11 ετών ήμουν) μερικές (5-10) μερίδες από το φαγητό μας διότι είχε ο πατέρας μου πολλούς φίλους εβραίους, δείχνοντας έτσι τα φιλικά, αν όχι αδελφικά αισθήματα. Εξάλλου τι άλλο θα μπορούσαν να κάνουν οι χριστιανοί στο θέμα αυτό; Αντίσταση; δεν συζητείται. Μόνο ηθική και υλική βοήθεια τους δίναμε χωρίς φραγμούς.
Το ότι ο γερμανικός στρατός έδειχνε τάσεις δολοφόνων, σκοτώνοντας 92 κατοίκους των Λιγκιάδων, χωρίς λόγο, και ότι πολλοί από αυτούς ήσαν (Γερμανοί) δολοφόνοι. Την ίδια περίοδο η κοινωνία των κατοίκων από τα Γιάννενα ήταν αναστατωμένη όταν στους δρόμους της πόλης τους έβλεπαν τα γερμανικά αυτοκίνητα γεμάτα εβραίους να κατευθύνονται στο άγνωστο, αν και μερικοί ήξεραν ότι τους πηγαίνουν στους φούρνους τους Αουσβιτς.
Η εβραϊκή κοινωνία των Ιωννίνων και Καστοριάς (25% του πληθυσμού) ήταν πολυπληθής και ευημερούσα και είναι άδικο να κατακρίνονται ότι κανένας δεν τράβηξε το κουρτινάκι. Ο κ. Σωτηριάδης περιγράφει σωστά και δίκαια την ελληνική συμπεριφορά έναντι των εβραίων συμπολιτών τους. Εξ άλλου, αυτά περιγράφηκαν λεπτομερώς από άλλους συγγραφείς και πέρυσι ήλθαν στην Καστοριά εβραίοι από τη Νέα Υόρκη, όπου και τους εξιστόρησα τις εμπειρίες μου, οι οποίες πιθανόν να γίνουν κινηματογραφική ταινία για το μουσείο του εβραϊκού κατατρεγμού. Μερικοί σήμερα ισχυρίζονται ότι οι εβραίοι θησκευτικοί αξιωματούχοι είναι υπεύθυνοι για τη μη φυγή στα ελεύθερα βουνά της Ελλάδας, αν και ο πατέρας μου τους προέτρεπε να κρυφούν στις στοές των μεταλλείων “Κοβάτση” (λιγνίτη, χρωμίου, ασβέστη κ.τ.λ.), αλλά αυτοί πίστευαν στο θρησκευτικό τους ηγέτη που τους υπόσχονταν ασφάλεια και προστασία, ενώ τους περίμενε γενοκτονία.
Επειδή τα παράπονα μερικών εβραίων (ευτυχώς ολίγων) για τη μη αναγνώριση της ανθρώπινης και υποστηρικτικής συμπεριφοράς των Ελλήνων δεν είναι ακόμα και πολύ γνωστά, σωστά και δίκαια τα γράμματα των κ.κ. Σωτηριάδη και Γαλιατσάτου διότι αποκαθιστούν μια αλήθεια που διαστρεβλώνεται από ολίγους, ενώ η αλήθεια είναι των παραπάνω Ελλήνων χριστιανών και η προσωπική μου μαρτυρία. Οι Ελληνες είναι πρωτίστως άνθρωποι».
Δρ Αναστάσιος Β. Κοβάτσης,
καθηγητής Πανεπιστημίων (ΑΠΘ, Γάνδης, Τριπόλεως και ΝΙΧΟΝ – Τόκιο Ιαπωνίας)
