Δημιουργική επανάχρηση κτιριακών εγκαταστάσεων της πόλης της Καστοριάς

Ένας τόπος μπορεί να είναι προικισμένος με φυσική ομορφιά, ιστορικά
μνημεία, τοπικό πολιτισμό. Προκειμένου αυτή η ταυτότητα να προβληθεί και
να προωθηθεί πέρα από τα σύνορα του τόπου και να αποτελέσει τον λόγο
προσέλκυσης επισκεπτών και επενδυτών, απαιτείται αξιοποίηση, ανάδειξη και φροντίδα όλων αυτών των στοιχείων.

Η συγκεκριμένη μελέτη αφορά μια
πολεοδομική- αρχιτεκτονική προσέγγιση
υπαρχόντων υποβαθμισμένων χώρων και τη πρόταση δημιουργικής επανάχρησής
τους, στη πόλη της Καστοριάς. Το φαινόμενο της επανάχρησης κτηρίων είτε
αυτά ανήκουν στο δημόσιο είτε ανήκουν στον ιδιωτικό τομέα, έχει
καθιερωθεί ως νεωτερική επιλογή σε όλο τον κόσμο, εδώ και αρκετές
δεκαετίες. Σκοπός, πέρα από την αποκατάσταση, την εφαρμογή νέας χρήσης
και την επανένταξη στον αστικό ιστό της πόλης είναι η οργάνωση όλων
αυτών των χώρων σε ένα πολιτιστικό- κοινωνικό δίκτυο, το οποίο θα
ικανοποιεί τις προσδοκίες και απαιτήσεις τόσο του τοπικού κοινού, όσο
και του επισκεπτόμενου, αποτελώντας έναν οργανωμένο τρόπο προβολής αλλά
και ανάπτυξης της τοπικής κουλτούρας και ιστορίας.

Εντοπίζονται κτήρια του δήμου Καστοριάς και προτείνονται νέες χρήσεις
ή παρεμβάσεις. Γίνεται μια αστική πρόταση, η οποία οργανώνει τους
χώρους ενδιαφέροντος σε διαδρομές περιήγησης, είτε αυτοί είναι ήδη
αποκατεστημένοι χώροι είτε εντάσσονται στη μελέτη επανάχρησης.
Προτείνονται τέσσερις διαδρομές μέσα στην πόλη, οι οποίες κινούνται σε
παραπλήσιες χρήσεις και αναδεικνύουν σημεία ενδιαφέροντος, καλώντας το
κοινό να γνωρίσει τη πόλη βήμα προς βήμα. Γίνεται μια πιο λεπτομερής
αναφορά σε τρία παραδείγματα, στο Ξενία της Καστοριάς, στο κτήριο του
Παλιού Νοσοκομείου, μια νεοκλασική κατοικία του 1926 και στον αδόμητο,
δημοτικό χώρο στάθμευσης, που χρησιμοποιείται μια φορά την εβδομάδα ως
υπαίθρια λαϊκή αγορά.

Η μελέτη αυτή προτείνει τη συνολική διαχείριση του διαθέσιμου υλικού
ενός τόπου, προκειμένου να αξιοποιηθεί από ένα κοινό, οργανωμένο πλάνο,
μελετώντας ελλείψεις και προτείνοντας ιδέες με στόχο τη δημιουργία μιας
αντιπροσωπευτικής εικόνας που θα προωθήσει τη ταυτότητα του τόπου της
Καστοριάς.

1) Εισαγωγή: Πεδίο Έρευνας και Κριτήρια Αξιολόγησης

Με τον όρο « δημιουργική επανάχρηση υφιστάμενων κτιριακών
εγκαταστάσεων» καλείται η διαδικασία μιας πολεοδομικής- αρχιτεκτονικής
προσέγγισης υπαρχόντων υποβαθμισμένων χώρων, με σκοπό την αναστήλωση,
την κατάλληλη διαμόρφωση εσωτερικά και εξωτερικά, την εφαρμογή νέας
χρήσης και τελικά την επανένταξη στον αστικό ιστό της πόλης.

Πρόκειται για κτιριακές εγκαταστάσεις, οι οποίες κατά καιρούς
εξυπηρετούσαν σημαντικές χρήσεις της πόλης και αποτελούσαν κομβικά
σημεία του ιστού, αναδεικνύοντας τις γειτονιές τους και ενεργοποιώντας
περιφερειακές λειτουργίες. Κάποια στιγμή, οι χώροι αυτοί έπαψαν να
λειτουργούν είτε λόγω μεταφοράς της χρήσης σε άλλο κτίριο της πόλης είτε
λόγω έλλειψης δημοτικής πρωτοβουλίας είτε λόγω οικονομικών δυσχερειών
είτε διαφόρων άλλων λόγων, αφήνοντας ανεκμετάλλευτο τόσο τον ίδιο τον
χώρο όσο και την δυναμική που είχε αναπτυχθεί περιφερειακά αυτού.

Η παρούσα μελέτη, καλείται να αντιστρέψει το κλίμα της εγκατάλειψης,
να αναδείξει τους χώρους και να προτείνει την διάθεση τους ξανά στο
κοινωνικό σύνολο.

Προσδιορίζονται τα βασικά χαρακτηριστικά που καλείται να συγκεντρώνει
ένας χώρος, προκειμένου να μπορεί να ενταχθεί στα πλαίσια της μελέτης.

Καταρχάς, θα πρέπει ο χώρος, να ανήκει στην ιδιοκτησία του Δήμου. Η
ομάδα πάραυτα, εντόπισε κάποια κτίσματα τα οποία ανήκουν σε άλλους
φορείς (Υπουργείο Πολιτισμού, Τουριστικά ακίνητα, Υπουργείο Παιδείας,
ΟΓΕΕΚΑ, Υπ. Εθν. Άμυνας).

Εξετάζεται η απουσία χρήσης, η υπολειτουργία της ή η μερική
εκμετάλλευση του κτιρίου προς χρήση και η κατάσταση του «ανενεργού»
τμήματος.

Αξιολογείται ο ίδιος ο χώρος, από πλευράς κλίμακας, διαθέσιμοι χώροι, καθώς και κατάσταση εσωτερικής κατασκευής και κελύφους.

Σημαντικό κριτήριο επιλογής, αποτελεί η τοποθεσία του χώρου, η θέση
εντός του αστικού ιστού της πόλης και η δυνατότητα άμεσης επανένταξης
της νέας χρήσης.

Ερευνάται η θέση του προς επιλογήν χώρου και οι πιθανές λειτουργίες
που θα μπορούσε να φιλοξενήσει το κάθε κτίριο σύμφωνα με τις απαιτήσεις
της πόλης.

Πέρα από τα επιλέξιμα χαρακτηριστικά πρέπει να προσδιοριστούν και οι
ελλείψεις και οι σύγχρονες απαιτήσεις, οι οποίες επιζητούν την εφαρμογή
της επανάχρησης. Έτσι, ταυτόχρονα με την διατήρηση και ανάδειξη
υπαρχόντων κτισμάτων, γίνεται αξιοποίηση της υπάρχουσας δημοτικής
ιδιοκτησίας προς όφελος και εξυπηρέτηση του κοινωνικού συνόλου.

2) Μελέτη Υφιστάμενης Κατάστασης

Η πόλη της Καστοριάς, είναι μια πόλη μικρής κλίμακας, με μεγάλη και
αξιόλογη ιστορία, αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον, φυσική ομορφιά. Υπήρξε
κέντρο εμπορίου, μονοπωλώντας για μεγάλο χρονικό διάστημα την
επεξεργασία και πώληση γούνας, αναπτύσσοντας μια ισχυρή, εμπορική
ταυτότητα, συγκεντρώνοντας οικονομική δύναμη και διατηρώντας επαφές με
πόλεις του εξωτερικού. Η διαταραχή αυτής της δυναμικής, οδήγησε την πόλη
σε νέες επιχειρηματικές οδούς.

Η σύγχρονη κατάσταση της, δηλώνει προοπτικές ανάπτυξης όσων αφορά τον
εμπορικό και τουριστικό τομέα. Τα τελευταία χρόνια έχει αποτελέσει πόλο
έλξης εσωτερικού κυρίως

τουρισμού, δίνοντας μια ευκαιρία ανάπτυξης και αναβάθμισης, της κατά
τα άλλα απομονωμένης, γεωγραφικά περιοχής. Ενδείκνυται, άλλωστε, για
κάτι τέτοιο χάρη στη φυσική της ομορφιά αλλά και την ιστορική σημασίας
αρχιτεκτονική της (βυζαντινές εκκλησίες και αρχοντικά κτίρια).

Η τουριστική κατεύθυνση, οδήγησε στην αξιοποίηση ανοιχτών χώρων για
την δημιουργία πάρκων, την ξενοδοχειακή ανάπτυξη για την κάλυψη των
απαιτήσεων διαμονής, αλλά και την ανάπτυξη χώρων διασκέδασης, κυρίως
εστιατορίων και καφέ κατά μήκος της παραλιακής οδού.

Η πόλη μπορεί να καλύψει τις απαιτήσεις ενός επισκέπτη, για μια
διήμερη παραμονή του. Υπάρχουν, επιπλέον, εποχιακές εκδηλώσεις,
πολιτιστικού χαρακτήρα που αποτελούν σημείο αναφοράς, προσελκύοντας
ακόμη μεγαλύτερο αριθμό επισκεπτών. Παρόλα αυτά, προσφέρει συγκεκριμένες
δραστηριότητες, ενώ υστερεί σε άλλες, ιδιαίτερα πολιτισμικού χαρακτήρα.
Μια τέτοια συνθήκη χαρακτηρίζει την πόλη και προσδιορίζει το
προελκυόμενο κοινό, καθώς και την διάρκεια παραμονής του.

Οι ελλείψεις βέβαια, δεν αφορούν μόνο τον επισκέπτη, κυρίαρχα αφορούν
τους κατοίκους της πόλης. Η απουσία πολιτισμικής δραστηριότητας αφήνει
άνευρη την κοινωνία και η όποια κοινωνική ενεργοποίηση ατονεί μπροστά
στην έλλειψη συντονισμού και ανταπόκρισης από μεριάς αρχών.

Η πόλη της Καστοριάς, υστερεί σε κτιριακές υποδομές, οι οποίες θα
μπορούσαν να φιλοξενήσουν δραστηριότητες και εκδηλώσεις πολιτιστικού-
κοινωνικού- αθλητικού χαρακτήρα. Οι χώροι που υπάρχουν αυτοί την στιγμή
προς χρήση δεν ικανοποιούν τις σύγχρονες ανάγκες της πόλης, ενώ υπάρχουν
δραστηριότητες που δεν μπορούν να φιλοξενηθούν σε κανένα διαθέσιμο
χώρο. Υπάρχουν χώροι, οι οποίοι υπολειτουργούν, ενώ άλλοι έχουν υποπέσει
σε αχρηστία ή χρησιμοποιούνται σπάνια.

Η πόλη λειτουργεί αποσπασματικά, συγκεντρώνοντας χρήσεις ανά
περιοχές, μετατοπίζοντας κάθε φορά το κέντρο της. Κάτι τέτοιο είναι
αποδεκτό, όχι όμως όταν η τόνωση μιας περιοχής σημαίνει την ερήμωση μιας
άλλης, ειδικά όταν πρόκειται για μια τόσο μικρή πόλη, η οποία θα
μπορούσε να έχει μια πιο σφιχτή, δεμένη και δυναμική, αστική δομή.

Θέλοντας να ενεργοποιήσει περιοχές μέσα στην πόλη, διαχειριζόμενη
συνολικά χρήσεις και δραστηριότητες που συγκεντρώνουν τον κόσμο τακτικά ή
περιστασιακά, η ομάδα εργασίας μελέτησε τον σχηματισμό δικτύων αστικού
ιστού. Εντόπισε τους διαθέσιμους και πιο κατάλληλους χώρους, οι οποίοι
μέσα από την εφαρμογή της επανάχρησης προτείνεται να αποκτήσουν ξανά
δραστηριότητα συμπαρασύροντας περιφερειακές χρήσεις, προκειμένου να
αναζωογονήσουν τις γειτονιές στις οποίες βρίσκονται.

3) Παραδείγματα επανάχρησης εξωτερικού- εσωτερικού

Τα δίκτυα χρήσεων- επαναχρήσεων, στοχεύουν να εξυπηρετήσουν
ταυτόχρονα δύο σκοπούς: την ανάπτυξη ενός πολιτισμικού δικτύου και τη
δημιουργική αξιοποίηση υπαρχόντων χώρων και κτισμάτων. Έτσι, η πόλη θα
συγχρονίσει τις πολιτισμικές τις απαιτήσεις με την παράλληλη
αποκατάσταση και συντήρηση χώρων, εφαρμόζοντας έτσι, μια διπλή πράξη
πολιτισμού.

Η λογική της επανάχρησης δεν αφορά μόνο στην οικονομία από πλευράς
κατασκευής. Μάλιστα, υπάρχουν παραδείγματα που κάτι τέτοιο δεν ισχύει.
Θα μπορούσε να πει κανείς ότι συντελεί στην εξοικονόμηση αδόμητου χώρου.
Κυρίως, ενισχύει την συντήρηση προηγούμενων δομών, τη προστασία
κτιριακής κληρονομιάς, συμβάλλοντας παράλληλα στη διεύρυνση της τοπικής
παραγωγικής βάσης, τη κοινωνική συνοχή, τη πολεοδομική, περιβαλλοντική
και αισθητική αναβάθμιση μιας περιοχής και της ίδιας της πόλης.

Ο Δήμος Βόλου ήδη από την δεκαετία του ’80, εντόπισε τη σημασία
αξιοποίησης υπαρχουσών κτιριακών δομών. Το Πλινθοκεραμοποιείο Τσαλαπάτα,
όταν πέρασε στην ιδιοκτησία του Δήμου και με τα κατάλληλα ευρωπαϊκά
προγράμματα μετατράπηκε σε ένα μουσείο βιομηχανικής ιστορίας, ένας
πολυχώρος πολιτιστικών, καλλιτεχνικών και άλλων εκδηλώσεων. Αποτελεί
ισχυρό μουσειακό πόλο και στοχεύει στην ανάδειξη της ιστορικής
ταυτότητας της πόλης του Βόλου.

Άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα η Τεχνόπολις στο Γκάζι, ένα
«βιομηχανικό μουσείο», ένας πολυδύναμος χώρος πολιτισμού, ο οποίος
αναβάθμισε μια ιστορική περιοχή της πρωτεύουσας, δημιουργώντας έναν
ακόμη θετικό πόλο στην πολιτισμική ταυτότητα της Αθήνας.

Το πάρκο High Line πάνω σε ένα παλιό υπερυψωμένο σιδηρόδρομο και η
αστική αναζωογόνηση της κοιλάδας Rurh, αποτελούν δύο παραδείγματα του
εξωτερικού, που περιγράφουν την επανάχρηση όχι ενός κτιρίου, αλλά μιας
ολόκληρης έκτασης στη Νέα Υόρκη και των τεράστιων βιομηχανικών κολοσσών
του ποταμού Emscher, με την πρωτοβουλία της κυβέρνησης της Βόρειας
Ρηνανίας Βεστφαλίας

4) Αναφορά χώρων μελέτης

Η ομάδα εργασίας εντόπισε και κατέγραψε τα κτίσματα και τους
υπαίθριους χώρους που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν καλύτερα και να
αναδειχθούν, καθώς και τα κτίρια εκείνα που δεν στεγάζουν καμιά χρήση,
μένοντας ανεκμετάλλευτα και ευάλωτα στην φθορά, αλλοιώνοντας το τοπίο
και την αισθητική εικόνα της περιοχής.

Ένα κτίριο με ιδιαίτερη αρχιτεκτονική σημασία, αλλά και σε μια από
τις ομορφότερες τοποθεσίες της πόλης είναι το κτίριο του Ξενία.

Αρχοντικά κτίσματα, όπως το αρχοντικό Τσιατσιαπά, το Τζώτζα, το
Σαπουντζή και ένα από τα αρχοντικά Βέργουλα, είναι κτίσματα τα οποία
έχουν πρόσφατα ανακατασκευαστεί, χωρίς όμως ακόμη να στεγάζουν κάποια
λειτουργία.

Τα αρχοντικά Χριστόπουλου, Μπασάρα, Παπαχρήστου και Σκούταρη είναι
ακόμη υπό κατασκευή και μελέτη, με ορισμένες σκέψεις για μελλοντική
χρήση.

Το αρχοντικό Τσαμίση είναι ένα νεοκλασικό κτίσμα επί της οδού Μακεδονομάχων και Μπιζανίου.

Πέρα από τα αρχοντικά κτίσματα, ο Δήμος έχει υπό την κατοχή του
κτίρια και εγκαταστάσεις, παλαιότερα ή και νεότερης κατασκευής, τα οποία
μπορούν να αξιοποιηθούν. Κτίρια- μνημεία, όπως ο Μεντρεσές, αλλά και
κτίρια νεότερα, όπως τα Τερζάκεια Λουτρά, το παλιό Νοσοκομείο, το κτίριο
της Πρόνοιας ή Κέντρο περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, οι εγκαταστάσεις
Ναυταθλητικού Κέντρου, στην είσοδο της πόλης, το θεατράκι του βουνού, ο
υπαίθριος χώρος στάθμευσης, όπου στήνεται η λαϊκή αγορά της πόλης.

5) Αστική Πρόταση

Η πόλη της Καστοριάς είναι οργανωμένη σε πέντε Πολεοδομικές Ενότητες.
Κάθε πολεοδομική ενότητα έχει διαφορετική ανάπτυξη λόγω των αλλαγών στο
καθεστώς δόμησης (χαρακτηρισμός περιοχών, ζώνες διατηρητέων, παράκτια
ζώνη λίμνης κ.α.) καθώς και των μορφολογικών χαρακτηριστικών του
εδάφους. Πέρα όμως, από τις δεσμεύσεις φυσικές ή τεχνοκρατικές, η κάθε
ενότητα, αναπτύχθηκε και συγκεντρώνει εκείνες τις χρήσεις και
λειτουργίες, που ικανοποιούν τις ανάγκες του τοπικού πληθυσμού.

Μια περιοχή, χαρακτηρίζεται από μία κυρίαρχη χρήση αλλά και την
σύζευξη με άλλες γειτονικές ζώνες χρήσεων, συγκεντρώνει κάποια στοιχεία
ενδιαφέροντος είτε αυτά έχουν να κάνουν με το τοπογραφικό ανάγλυφο, την
σχέση με την λίμνη, τον προσανατολισμό

είτε με την ιστορικότητα και την παράδοση της πόλης. Αυτοί οι
παράγοντες επηρεάζουν την φυσιογνωμία που διατηρεί μια περιοχή, αλλά και
την τάση εξέλιξής της ανάλογα πάντα και με τις όποιες επεμβάσεις
προβλέπονται από το προγραμματισμό της δημοτικής αρχής.

Λαμβάνοντας υπ’ όψη αυτούς τους παράγοντες, και εξετάζοντας ποια
χρήση θα μπορούσε να φιλοξενήσει κάθε επιλεγόμενος χώρος προς
επανάχρηση, εντοπίσθηκαν οι διαδρομές που ακολουθούνταν παλαιότερα στην
πόλη, αναπτύσσοντας ένα κοινωνικό πανηγύρι, διαδρομές που τώρα πια έχουν
ατονήσει ακολουθώντας το σύγχρονο τρόπο ζωής και την μετατόπιση του
κέντρου της πόλης. Η πρόταση δεν έχει σκοπό να αναδείξει τις διαδρομές
αυτές ως ιστορικά ευρήματα, αλλά στοχεύει στη επαναφορά τους στην
καθημερινή κίνηση της πόλης.

Τα κτίρια και οι χώροι, αποτελούν τα κομβικά σημεία από όπου θα
ξεκινά ή θα τελειώνει μια διαδρομή, η οποία περιλαμβάνει κατά μήκος
διάφορες συνδυαστικές χρήσεις,

ομαδοποιώντας περιοχές μέσα στην πόλη.
Σκοπός αυτής της ιδέας είναι να προωθούνται συγκεκριμένες πορείες, οι
οποίες έχουν ενδιαφέρον για συγκεκριμένο κοινό είτε αυτό μπορεί να είναι
ο τουρίστας είτε οι φοιτητές και η νεολαία είτε εποχιακοί επισκέπτες
στα πλαίσια μιας εκδήλωσης είτε ο κάτοικος της πόλης. Έτσι κάποια
κομβικά σημεία μπορούν να εντάσσονται σε περισσότερες από μια διαδρομές
δίνοντας διαφορετικές επιλογές και μεταφέροντας εναλλακτικές εικόνες της
πόλης.

5.1. Διαδρομή 1

Στην διαδρομή αυτή, τα προτεινόμενα προς επανάχρηση κτίρια που
εντάσσονται, είναι το κτίριο του Ξενία, τα αρχοντικά Τσιατσιαπά, Τζώτζα,
Χριστόπουλου και Σαπουντζή. Επιπλέον προτείνεται η καλύτερη χρήση των
πάρκων μεταξύ της Αγ. Αθανασίου, καθώς και οι πλατείες στην συνοικία
Απόζαρι. Η διαδρομή αυτή περιλαμβάνει πολιτιστικές χρήσεις, υπηρεσίες,
χώρους πανεπιστημίου καθώς και ιστορικά μνημεία.

Η διαδρομή 1 συνδυάζει την στέγαση ορισμένων υπηρεσιών εξυπηρετώντας
στο λειτουργικό κομμάτι που απαιτείται για μια σύγχρονη πόλη, ενώ
παράλληλα, δεν απομονώνει αυτά τα κτίρια, παρά ενσωματώνει σε αυτά
πολιτιστικές χρήσεις, προσελκύοντας διαφορετικό κοινό- τον κάτοικο, τον
επισκέπτη, τον φοιτητή- και σε διαφορετικές ώρες της ημέρας. Πρόκειται
για μια διαδρομή η οποία αναδεικνύει την βόρεια πλευρά της πόλης, όχι
όμως μουσειακά, αλλά καλύπτοντας σύγχρονες ανάγκες.

5.2. Διαδρομή 2

Στην διαδρομή αυτή τα προτεινόμενα προς επανάχρηση κτίρια είναι, πέρα
από το κτίριο του Ξενία, το Κέντρο Πρόνοιας, το κτίριο του Παλαιού
Νοσοκομείου, το αρχοντικό Μπασάρα, το αρχοντικό Σκούταρη και το ένα
Βεργουλέϊκο.

Η διαδρομή 2 περιλαμβάνει πολιτιστικές χρήσεις, χρήσεις κοινωνικού
ενδιαφέροντος καθώς και μια εικόνα της πόλης, η οποία περιλαμβάνει
αρχιτεκτονικό, ιστορικό και ψυχαγωγικό ενδιαφέρον.

Απευθύνεται στο κοινό που θέλει να γνωρίσει την πολιτισμική και
ιστορική πλευρά της πόλης μέσα από την συγκροτημένη ματιά των μουσειακών
χώρων και της βιβλιοθήκης, παρακολουθώντας μόνιμες και περιοδικές
εκθέσεις. Παράλληλα όμως, μπορεί να συναντήσει ένα παραδοσιακό κομμάτι
της, στην σύγχρονη εξέλιξή του.

5.3. Διαδρομή 3

Η διαδρομή αυτή περιλαμβάνει την καλύτερη αξιοποίηση της περιοχής της
λαϊκής αγοράς, την επανάχρηση του Μεντρεσέ και την αλλαγή χρήσης μέρους
του κτιρίου στο πάρκο της ολυμπιακής φλόγας.

Η διαδρομή 3 βρίσκεται στο νέο κέντρο της πόλης, εντάσσοντας στο
εμπορικό κομμάτι την περιοδική πολιτιστική χρήση. Άλλωστε, το πάρκο της
ολυμπιακής φλόγας περιλαμβάνει ήδη ένα μικρό αμφιθεατρικό χώρο, όπου
φιλοξενούνται μουσικές εκδηλώσεις. Εντάσσει τις πράσινες ζώνες της
περιοχής, προτείνοντας την διάχυση της πολιτιστικής χρήσης στους
υπαίθριους κοινόχρηστους χώρους.

Η διαδρομή 3, αφορά κυρίως σε επεμβάσεις βελτίωσης υπαρχόντων
υπαίθριων χώρων της πόλης, περιλαμβάνοντας εποχιακή πολιτιστική χρήση σε
αυτούς και στο κτίριο του Μεντρεσέ. Απευθύνεται σε επισκέπτες αλλά και
στους κατοίκους, οι οποίοι κινούνται στο εμπορικό κομμάτι της πόλης και
επιλέγουν να κάνουν μια στάση εντός αυτής.

5.4. Διαδρομή 4

Η διαδρομή 4 κινείται στα όρια της πόλης, στο παραλιακό κομμάτι της
εισόδου της. Περιλαμβάνει τη περιοχή του Ναυταθλητικού Κέντρου, με τη
καλύτερη οργάνωση και αξιοποίηση του, καθώς και την ενοποίηση των ήδη
υπαρχόντων υπαίθριων χώρων και κτιριακών υποδομών της περιοχής.

Η διαδρομή 4, συγκεντρώνει χρήσεις που αφορούν το περιβάλλον και τον
αθλητισμό. Δύο στοιχεία που συνδυάζονται και θα μπορούσαν να
συσχετισθούν υπό την οργάνωση ενός εκπαιδευτικού- πολιτιστικού
προγράμματος, αποτελώντας μια καινοτόμα πρωτοβουλία του Δήμου. Κινείται
πάνω στη νότια, παραλιακή μεριά της πόλης, συναντά χρήσεις που
αποκόπτονται από την αστική πλευρά της και στρέφονται περισσότερο στο
φυσικό της κομμάτι. Πρόκειται για μια ζώνη πρασίνου, που μπορεί να
αποτελέσει χώρο διαφυγής κατά τον ελεύθερο χρόνο των κατοίκων της πόλης.

Η ομάδα παράλληλα με την πρόταση επανάχρησης, ενισχύει τη ιδέα
προστασίας πρασίνου, την ανάδειξη και φροντίδα φυσικού πλούτου, τη χρήση
εφαρμογών, φιλικές προς το περιβάλλον, νέων τεχνολογιών για τον
περιορισμό φθοράς και το κόστος συντήρησης των κτιρίων, τη προτίμηση
φυσικών ή ανακυκλώσιμων υλικών, την υιοθέτηση βιοκλιματικών αρχών
αρχιτεκτονικής.

6) Αρχιτεκτονική Πρόταση

Μετά την ανάλυση της αστικής πρότασης η ομάδα εστίασε σε τρείς
χώρους, μελετώντας την αρχιτεκτονική τους πρόταση. Οι χώροι αυτοί
ξεχώρισαν από τους επιλεγόμενους είτε λόγω της σημασίας της θέσης τους,
είτε λόγω της αρχιτεκτονικής αξίας ή της αναγκαιότητας επανάχρησης τους.

6.1. Κτίριο Ξενία

Το κτίριο είναι διατηρητέο, επομένως απαγορεύεται η οποιαδήποτε
επέμβαση επί της κατασκευής, των χώρων και των υλικών. Η επανάχρηση,
διατηρεί το μεγαλύτερο τμήμα ανέπαφο, προτείνει την αποκατάσταση ή
αντικατάσταση των κατεστραμμένων στοιχείων δομικών και διακοσμητικών,
ενώ προτείνει ορισμένες μικρές αλλαγές ως προς τη λειτουργία των χώρων
και την κατανομή των χρήσεων.

Το Ξενία ως φοιτητική εστία και λέσχη, μπορεί να αποτελέσει ένα χώρο
συγκέντρωσης νεολαίας, αναζωογονώντας τη κατά τα άλλα ερημωμένη γύρω
περιοχή. Πολλές χρήσεις μπορούν να επιστρέψουν στη γειτονιά της
Μητροπόλεως, ενώ σε συνδυασμό με τις

βοηθητικές υπηρεσίες στο κτίριο των Τερζάκειων Λουτρών μπορεί να αναπτυχθεί ένα δίπολο δράσεων.

Το Ξενία, πέρα από τη βασική του χρήση, προτείνεται να συνδυάζει και
πολιτιστικές δράσεις, οι οποίες μπορούν να αξιοποιούν τόσο τους
κοινόχρηστους χώρους εντός του κτιρίου, όσο και τον περιβάλλοντα χώρο
μπροστά και πίσω από το κτίσμα.

Συνδυαστικά με την ύπαρξη του βυζαντινού μουσείου αλλά και
ακολουθώντας τις προτεινόμενες διαδρομές από την ομάδα, 1 και 2, η
περιοχή μπορεί να αλλάξει εντελώς προσανατολισμό και να μεταπηδήσει από
τη κύρια χρήση της κατοικίας σε μια πολιτιστική περιοχή, έναν πυρήνα
παλιάς πόλης, με κομβικό σημείο το κτίριο του Ξενία.

6.2. Κτίριο Παλαιού Νοσοκομείου

Το Παλαιό Νοσοκομείο, επιλέχθηκε από την ομάδα καθώς πρόκειται για
ένα ιδιαίτερο κτίριο με αρχιτεκτονική ομορφιά και αξία, ένα δείγμα
τοπικού πολιτισμού που δεν εντάσσεται στη παραδοσιακή αρχιτεκτονική της
πόλης καθιστώντας το, ένα από τα λίγα παραδείγματα νεοκλασικής
αρχιτεκτονικής που διατηρούνται ακόμη σε αυτήν.

Στο κτίριο προτείνεται να εγκατασταθεί η δημοτική βιβλιοθήκη της
πόλης, με επιπλέον χώρους πολιτιστικής δράσης, δυνατότητα φιλοξενίας
περιοδικών εκθέσεων και ημερίδων, με μόνιμο χώρο έκθεσης αφιερωμένο στην
πόλη αλλά και στο ίδιο το κτίριο τη χρήση και την ιστορία του, καθώς
και των δωρητών του. Το κτίριο έχει προσβάσεις για ΑΜΕΑ, ενώ προτείνεται
η χρήση νεότερων τεχνολογιών, που συνάδουν με τη κύρια χρήση και
καθιστούν το κτίριο παράδειγμα σύγχρονης κατασκευής, πρότυπο πολιτισμού
και τεχνολογίας στη πόλη.

Η πρόταση για το Παλιό Νοσοκομείο στοχεύει στη δημιουργία ενός
κέντρου Πολιτισμού και Επιστήμης, όπου ο κάτοικος της πόλης αλλά και ο
επισκέπτης θα μπορούν να ενημερωθούν μέσα από το έντυπο και ψηφιακό
υλικό αλλά και από τα σεμινάρια και τις ημερίδες που θα οργανώνονται
κατά καιρούς στη βιβλιοθήκη. Σε συνδυασμό με τους εκθεσιακούς χώρους, η
βιβλιοθήκη θα αποτελεί μια ολοκληρωμένη πρόταση για τη ψυχαγωγία της
πόλης.

6.3. Λαϊκή Αγορά

Η λαϊκή αγορά της Καστοριάς λειτουργεί κάθε Τετάρτη, στην έκταση
δίπλα από το πάρκο της ολυμπιακής φλόγας, παράλληλα στη λεωφόρο των
Κύκνων. Τις υπόλοιπες μέρες ο χώρος εξυπηρετεί το εμπορικό τμήμα της
πόλης αποτελώντας κεντρικό χώρο στάθμευσης.

Πρόκειται, λοιπόν, για ένα
σημείο στην πόλη, που κάθε άλλο παρά ανενεργό είναι, παρόλα αυτά η ομάδα
έκρινε πως πρόκειται για έναν επιλέξιμο χώρο προς επανάχρηση ή
ακριβολογώντας με απαίτηση καλύτερης διαχείρισης.

Η πρόταση της ομάδας, αφορά τη επίλυση του προβλήματος στάθμευσης,
αλλά και τη βελτίωση συνθηκών αγοραπωλησίας στην υπαίθρια αγορά.

Η ομάδα προτείνει μια ενδεικτική μορφή για το οικόπεδο της λαϊκής, με
πολλές προεκτάσεις για τη διαμόρφωση και τη λειτουργία αλλά η ιδέα στην
οποία βασίζεται και ο στόχος που καλείται να εκπληρώσει είναι
συγκεκριμένοι. Μέσα από αυτή τη μελέτη, υπογραμμίζει το πρόβλημα της
περιοχής και αντιπαραβάλλει μια σύγχρονη λύση, που θα συγκεντρώνει όλα
τα χαρακτηριστικά της εποχής.

7) Συμπεράσματα

Η επανάχρηση, είναι μια έννοια, η οποία βρίσκει εφαρμογή σχεδόν σε
όλους τους τομείς της σύγχρονης ζωής. Ο κύκλος ζωής ενός προϊόντος
τείνει να μεγαλώνει διαρκώς και παρά

την υπερκαταναλωτική μανία της εποχής, υπάρχει στροφή της κοινωνίας
και της αγοράς σε μια πιο αυτοσυντηρούμενη κατεύθυνση, πάντα παράλληλα,
με το τι έχει ορισθεί πλέον ως αναγκαίο.

Η επανάχρηση στον τομέα της αρχιτεκτονικής και της χωροταξίας, είναι
μια πολιτική που έχει πια παγιωθεί, δεν αποτελεί καινοτομία, αποτελεί
περισσότερο ανάγκη και προβλεπόμενη συγκυρία. Η συντήρηση και
αποκατάσταση κτιριακών δομών, λειτουργεί τόσο στον ιδιωτικό όσο και στο
δημόσιο τομέα, στοχεύοντας στην αναβίωση παραδοσιακών μορφών και τη
διατήρηση της ταυτότητας ενός χώρου ή μιας ολόκληρης περιοχής.

Η μελέτη αυτή, δεν καλείται μόνο να αναδείξει το κτιριακό απόθεμα της
πόλης, προτείνοντας μια μεμονωμένη φόρμα λειτουργίας. Αλλά στοχεύει,
παράλληλα με την επιλογή ενός αναξιοποίητου κτιρίου, στον
επαναπροσδιορισμό μιας ολόκληρης περιοχής.

Η επανάχρηση δεν «ντύνει» μόνο ένα κτίριο, αλλά χαρακτηρίζει και τη
γύρω περιοχή.

Άλλωστε οι χρήσεις, που εφαρμόζει μια δημοτική αρχή
απευθύνονται αν όχι σε ολόκληρη τη πόλη, σε μια γειτονιά και όχι μονάχα
στα όρια ενός οικοπέδου. Η επίδραση που μπορεί να έχει ή όχι ένα σημείο,
είναι αυτή που δείχνει τη σημαντικότητα της επιλογής. Κατά αυτόν τον
τρόπο, η έννοια της δημιουργικής επανάχρησης, πέρα από την επιλογή μιας
χρήσης ενός κατάλληλου υφιστάμενου χώρου σε ένα συγκεκριμένο αστικό
σημείο, επεκτείνεται σε ένα ολοκληρωμένο χωροταξικό πλάνο.