Ο γαμπρός 8 ετών και η νύφη 18 (!) – Εθιμική τακτική σε χωριά της τουρκοκρατούμενης Δυτικής Μακεδονίας

Οι γονείς που είχαν μικρά αγόρια ηλικίας 8 – 10 ετών τα παντρεύανε
αναγκαστικά με κορίτσια ηλικίας 18 – 20 ετών κι ακόμη μεγαλύτερα. Στις
περιπτώσεις που συνέβαινε αυτό ο πεθερός είχε περίπου την ηλικία της
νύφης, ενώ η πεθερά ήταν αρκετά μεγαλύτερή τους.

Η προαναφερόμενη ηλικιακή δυσαρμονία μεταξύ των μελών μιας
οικογένειας προξενούσε αναπόφευκτες παρεξηγήσεις και απρόβλεπτες ηθικές
παρεκτροπές. Προξενούσε επίσης απέραντη θλίψη και δυστυχία στη νιόπαντρη
ενήλικη γυναίκα, που ήταν υποχρεωμένη να συμβιώσει με τον ανήλικο
σύζυγό της.

Η δυστυχία αυτής της γυναίκας περιγράφεται πολύ χαρακτηριστικά σε ένα Δημοτικό τραγούδι που ονομάζεται «Κόρη αγγελική» και που άδεται και χορεύεται στο ακριτικό Νεστόριο Καστοριάς.

Το τραγούδι αυτό το κατέγραψε ο φιλόλογος καθηγητής Μιχαήλ Ι. Κωστόπουλος και το παρουσίασε στο βιβλίο του «Παραδοσιακοί χοροί Νεστορίου Καστοριάς», ως ακολούθως:

ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΚΟΡΗ

Αγγελική μου νιόπαντρη

γιατί είσαι λυπημένη; (λέλελε)

Μην το κεφάλι σε πονεί,

μήπως σε σφάζει η μέση;

…………………………………

Ούτε κεφάλι με πονεί,

μα ούτε και η μέση. (πώπωπω)

Θυμώνω με τη μάννα μου

που μ’ έδωσε σ’ ένα μωρό.

…………………………………………

Εγώ πηγαίνω για νερό

κι αυτό με παίρνει τον τορό (λέλελε)

και με φωνάζει «Μάνα»!

Ο Μάης να μη το βρει!

…………………………………….

Εγώ δεν είμαι μάνα σου,

Μάης να μη σε βρει. (πώπωπω)

Εγώ είμαι η γυναίκα σου,

τα όρνια να σε φάνε!

Η πρώτη στροφή τραγουδιέται και ως εξής:

Αγγελική κόρη τι είσαι μαραμένη; (λελελε)

Δεν είμαι μαραμένη, μον’ είμαι θυμωμένη κλπ.

Ο χορός αυτός είναι συρτός, μικτός αλλά και γυναικείος, γαμήλιος,
που χορεύεται και σε άλλες περιοχές της Δυτικής Μακεδονίας, αλλά στο
Νεστόριο, έχει μια ιδιαιτερότητα που τον διαφοροποιεί αρκετά.

Χορεύεται στους γάμους και στις μεγάλες γιορτές της Χριστιανοσύνης.
Η λέξη αγγελική στο τραγούδι είναι επίθετο και όχι ουσιαστικό. Έτσι η
αναφορά είναι γενική και αόριστη σε μια κοπέλα νέα με αγγελική ομορφιά.

Ο χορός κλείνει μέσα του, αλλά και εξωτερικεύει με τη χαρακτηριστική φιγούρα
της στροφής, το βαθύτερο περιεχόμενό του, που είναι η αποστροφή στο
κακό ριζικό της νύφης που κακοτύχησε, ένα στοιχείο τυπικό και άφθονο στη
δημοτική μας ποίηση. Στο μεγαλύτερο μέρος του ο χορός είναι συρτός, για
να δηλώσει έτσι την προσαρμογή της ηρωίδας στον καινούργιο τρόπο ζωής,
με το γάμο, που όμως δύσκολα γίνεται αποδεκτός από την ίδια, καθώς
αντιδρά με τον χαρακτηριστικό τρόπο της αποφυγής του άντρα της και του
γυρίζει τις πλάτες σε κάθε πλησίασμα του.

Αυτό δείχνεται στο χορό με την εκφραστική κίνηση της στροφής.

Παρόλο το – εξωτερικά — κωμικό στοιχείο είναι κυρίως και μια φωνή
έντονης διαμαρτυρίας στα ήθη και έθιμα της εποχής, που η σκοπιμότητα,
αλλά και η ανάγκη πολλές φορές επέβαλαν αταίριαστα συνοικέσια, αλλά μόνο
φωνή, αφού σαν γυναίκα της εποχής κι αυτή δε μπορεί ν’ αντιδράσει
διαφορετικά από το να ξεστομίσει ένα σωρό λόγια – κατάρες, στοιχείο
δηλωτικό, ως να σημείο, της πολυλογίας των γυναικών και μέσο άμυνάς
τους».