Η υποχώρηση του κράτους δικαίου λόγω των σκληρών μέτρων που επιβάλλουν τα Μνημόνια και η τρόικα είναι πασιφανής…
Ο βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας και καθηγητής του δημοσίου δικαίου Προκόπης Παυλόπουλος, με άρθρο του στη Real News, αναλύει τους λόγους της παρακμιακής πορείας του κράτους δικαίου.
“Με τηνκαταλυτική αρνητική συμβολή της δεινής οικονομικής κρίσης –αιτία ή άλλοθι, οχρόνος θα δείξει- το κράτος δικαίου στην Ελλάδα ακολούθησε, ιδίως την τελευταίατριετία, μια διαρκώς επιταχυνόμενη παρακμιακή πορεία. Μια πορεία που χαρακτηρίζεται από τηνπεριθωριοποίηση της έννομης τάξης ως μέσου επίτευξης της δικαϊκής ειρήνης στοπλαίσιο της ελληνικής κοινωνίας. Τις δύοπιο αντιπροσωπευτικές -και προδήλως συμπληρωματικές μεταξύ τους- εκδηλώσειςαυτής της ιδιότυπης «α-νομίας» συνθέτουν από τη μια πλευρά η τάση των κρατικώνοργάνων, και πρωτίστως εκείνων της εκτελεστικής εξουσίας, να περιφρονούν τηναρχή της νομιμότητας. Και, από την άλληπλευρά, ο δραματικός πολλαπλασιασμός θυλάκων αντίστασης των πολιτών έναντι τουνόμου –υπό την ευρεία του όρου έννοια- κυρίως με τη μορφή συμμετοχής τους στηνκρατική διαφθορά και ανάπτυξης συμπεριφορών εντεινόμενης φοροδιαφυγής καιεισφοροδιαφυγής.
Για ν’ αντιμετωπισθεί αυτή ηπαρακμιακή πορεία του κράτους δικαίου απαιτείται, όπως είναι φανερό, ν’αναδειχθούν τα αίτια που την προκαλούν. Και κατά τη γνώμη μου πρωταρχικό αίτιο είναι το γεγονός πως η ανομία τηςπολιτικής κοινωνίας είναι εκείνη, η οποία πυροδοτεί την έκνομη συμπεριφορά τηςκοινωνίας των πολιτών. Συγκεκριμένα:
I. Όπως έχει παγιωθεί στη θεωρία και τηνομολογία –ιδίως του Ανωτάτου Ειδικού Δικαστηρίου και του Συμβουλίου της Επικρατείας,που έχουν ποικιλοτρόπως επηρεασθεί από την πρωτοποριακή στον τομέα αυτόννομολογία του γερμανικού Συνταγματικού Ομοσπονδιακού Δικαστηρίου- τις βασικές θεσμικές αντηρίδες του κράτουςδικαίου συνιστούν:
Α. Πρώτον,η τήρηση της αρχής της νομιμότητας εκ μέρουςτων κρατικών οργάνων. Δηλαδή ηυποχρέωσή τους ν’ αναπτύσσουν τη δράση τους πάντοτε σύμφωνα με τους κανόνεςδικαίου που τη διέπουν, κατά την ιεραρχία η οποία προσδιορίζει τη δομή τηςέννομης τάξης. Ειδικώς ως προς τηνεκτελεστική εξουσία, η αρχή της νομιμότητας συνεπάγεται και την αρχή τηςχρηστής διοίκησης. Κατά την οποία τα διοικητικά όργανα οφείλουν ν’ ασκούν τιςαρμοδιότητές τους και σύμφωνα με το κοινό περί δικαίου αίσθημα, προκειμένου ηδραστηριότητά τους να προσαρμόζεται στις εκάστοτε διαμορφούμενες κοινωνικές καιοικονομικές συνθήκες.
Β. Δεύτερον -και κατά νομικώςλογική ακολουθία- η εμπέδωση τηςασφάλειας δικαίου. Η οποία επιβάλλειτη διασφάλιση των προθέσεων που εγγυώνται ότι ο μέσος πολίτης είναι σε θέση ναγνωρίζει ποια συμπεριφορά οφείλει ν’ ακολουθήσει για να τηρήσει τις απευθυνόμενεςσ’ αυτόν επιταγές της έννομης τάξης. Ηπροαναφερόμενη θεσμική φυσιογνωμία της αρχής της ασφάλειας δικαίου προϋποθέτει,περαιτέρω:
1. Την αρχή της προστασίας της εμπιστοσύνηςτου πολίτη προς το κράτος και τους κανόνες δικαίου που αυτό θεσπίζει. Με απλές λέξεις, αφού ο πολίτης πρέπει νασέβεται την έννομη τάξη που διαμορφώνει το κράτος, το τελευταίο έχει υποχρέωσηνα προστατεύει την εμπιστοσύνη του πολίτη ως προς την υπό όρους αναλογικήςισότητας επάρκεια και αποτελεσματικότητα της έννομης τάξης.
2. Την αρχή της παροχής προς τον πολίτη τηςκατάλληλης δικαστικής προστασίας, οριστικής αλλά και προσωρινής. Έτσι ώστε ο πολίτης να αισθάνεται ότι διαθέτει τ’απαιτούμενα μέσα –ιδίως δε δια της δικαστικής οδού- προκειμένου ν’αντιμετωπίσει, όταν και όπου τούτο απαιτείται, την κρατική αυθαιρεσία. Ας θυμηθούμε εδώ το ιστορικό νόημα της ρήσης του μυλωνά του Πότσδαμ, όταν αποφαινόταν μεσιγουριά ότι «υπάρχουν δικαστές στο Βερολίνο».
II. Να όμως που τα τελευταία χρόνια, όπωςτονίσθηκε, οι θεσμικές αυτές αντηρίδες του κράτους δικαίου έχουν σχεδόνκαταρρεύσει τον Τόπο μας. Μαζί τους καταρρέει και κάθε έννοια ασφάλειας δικαίουαλλά και προστασίας της εμπιστοσύνης της πολίτη. Τατεκμήρια είναι, δυστυχώς, πολλά και απτά:
Α. Τα κρατικά όργανα, συχνά μεπρόσχημα την ανάγκη αντιμετώπισης της τραγικής οικονομικής συγκυρίας, παραβιάζουν απροκαλύπτως και καθ’ υποτροπήντην αρχή της νομιμότητας. Έτσι π.χ.ο νομοθέτης ολοένα και περισσότερο αγνοεί το Σύνταγμα, με συνηθέστερο θύμα τις διατάξειςτου εκείνες που αφορούν τα δικαιώματα του ανθρώπου και το κοινωνικό κράτος. Ενώη εκτελεστική εξουσία ελίσσεται εντέχνως στο κανονιστικό ημίφως μιας, δήθεν«θεμιτής», παρανομίας, επικαλούμενη τις απαιτήσεις «του δημόσιουσυμφέροντος». Και κάπως έτσι η πάλαιποτέ «χρηστή διοίκηση» έρχεται ευθέως αντιμέτωπη με το κοινό περί δικαίουαίσθημα.
Β. Ηασφάλεια δικαίου ακρωτηριάζεται πάνω στην προκρούστεια κλίνη που έχουνστήσει:
1. Η πολυνομία και η κακονομία. Δηλαδή αφενός η ταχύτατη μετάλλαξη των κανόνων δικαίου τους οποίους, υποτίθεται,οφείλει να γνωρίζει και να τηρεί ο πολίτης. Και, αφετέρου, η ύπαρξη αντιφατικών διατάξεων, ακόμη και μέσα στο ίδιονομοθετικό κείμενο, οι οποίες οδηγούν σε μια πιραντελικής έμπνευσης «ερμηνεία»του νόμου, κατά το «απόψε αυτοσχεδιάζουμε» ή «έτσι είναι αν έτσι νομίζετε». Μέσα σ’ αυτό όμως το θεσμικό σκηνικό οπολίτης δεν μπορεί να γνωρίζει τις επιταγές του κανόνα δικαίου. Συνεπώς, πολλές φορές τον παραβιάζειασυνειδήτως. Κάτι που υπονομεύει εξ ορισμού την κανονιστική εμβέλεια τηςέννομης τάξης.
2. Η προκλητικώς προνομιακή, σε βάρος τωνπολιτών, μεταχείριση του κράτους από το νομοθέτη. Μια μεταχείριση που θέτει στη διάθεση τουκράτους, πέρα από το «υπερόπλο» του θεμιτού καταναγκασμού, μέσα –σαφώςαντισυνταγματικά, ως ευθέως αντίθετα προς την αρχή της αναλογικής ισότητας- αδικαιολόγητηςυπεροχής του έναντι του πολίτη σε κρίσιμους τομείς της κοινωνικής καιοικονομικής ζωής. Για παράδειγμα:
α) Η διαφοροποίηση του χρόνουπαραγραφής των εκατέρωθεν απαιτήσεων αναδεικνύει τ’ ασφυκτικά περιθώρια τουπολίτη, όταν πρόκειται να διεκδικήσει κάτι από το κράτος. Και την «άνεση» τουτελευταίου να παίζει, ως προς τις δικές του απαιτήσεις, απέναντι στον πολίτη τοπαιγνίδι «της γάτας με το ποντίκι». Αυτότο, εντελώς αναντίστοιχο με το σύγχρονο κράτος δικαίου, σύμπτωμα επιτείνει μιαάλλη εξόφθαλμη διαφοροποίηση υπέρ του κράτους: Εκείνη του ύψους των τόκων υπερημερίας, η οποία του επιτρέπει νασυμπεριφέρεται ως «νόμιμος» τοκογλύφος σε βάρος του πολίτη.
β) Η αδυναμία του πολίτη ν’ασκήσει, έναντι του κράτους, κατά τρόπο ολοκληρωμένο την ένσταση συμψηφισμούως προς τις εκατέρωθεν απαιτήσεις –κυρίως στο πεδίο των φορολογικών βαρών-παραπέμπει πια σε πρότυπα «Λεβιάθαν»: Το κράτος, αφού ούτως ή άλλως έχει σταχέρια του τα μέσα της αναγκαστικής εκτέλεσης για να ικανοποιήσει τις απαιτήσειςτου, εντείνει τη «δεσποτική» συμπεριφορά του, αρνούμενο αυθαιρέτως ναεκπληρώσει τις οικονομικές του υποχρεώσεις έναντι του πολίτη. Ο οποίος, μη έχοντας στη διάθεσή του τα κατάλληλαμέσα αναγκαστικής εκτέλεσης σε βάρος του δημοσίου και αφού δεν μπορεί να τουαντιτάξει πλήρως την ένσταση συμψηφισμού ως προς τις απαιτήσεις του -κορυφαίοπαράδειγμα δίνει η νομοθεσία περί καταβολής του ΦΠΑ- περιέρχεται στο ρόλο θεατή μιας παράστασηςόπου το κράτος, ντυμένο με τη «χλαμύδα» του μεγαλύτερου «μπαταχτσή» -οι οφειλέςτου προς τους ιδιώτες υπερβαίνουν τα 7 δισ. ευρώ- παίζει, καταλλήλως «διασκευασμένο», το έργοτου Ντάριο Φο «Δεν πληρώνω, δεν πληρώνω»!
3. Τα μεγάλα εμπόδια ως προς την παροχήδικαστικής προστασίας έναντι του παρανομούντος κράτους. Πραγματικά, η μεν προσωρινή δικαστικήπροστασία καθίσταται πια –και μάλιστα δια νόμου- ολοένα και πιο δυσχερής. Ενώ ηοριστική χάνεται στις ατραπούς πολύμηνων ή και μακροχρόνιων καθυστερήσεων, οιοποίες οδηγούν σχεδόν στα όρια της αρνησιδικίας.
Καταλήγω, συμπεραίνοντας: Ο «πρώτος διδάξας» τη νοοτροπία α-νομίας, που ροκανίζει επικίνδυνατα θεμέλια του κράτους δικαίου στη Χώρα μας, είναι αναμφισβήτητα το κράτος. Ο κατήφορος άρχισε ιδίως κατά τη δεκαετία του ’80, μέσα από τη «λογική»του «όλα επιτρέπονται», την οποία κάποιοι από τους τότε πρωταγωνιστές τηςεπιχειρούν σήμερα να συγκαλύψουν με την -κοινωνικώς άκρως επικίνδυνη- «λεοντή»του «τα φάγαμε όλοι μαζί»! Το κλίμα τηςα-νομίας διαιώνισε τα τρία τελευταία χρόνια η προσχηματική επίκληση από τοκράτος «των ιδιαιτεροτήτων της οικονομικής κρίσης». Όσο όμως συνεχίζεται ανεμπόδιστη η έκνομησυμπεριφορά του, η α-νομία εκ μέρους της κοινωνίας των πολιτών όχι μόνο δεν θαμειώνεται αλλά, όλως αντιθέτως, θα παίρνει μεγαλύτερες διαστάσεις. Και τούτο διότι, όπως είναι αναμενόμενο, οπολίτης, έχοντας χάσει μέσα στη δίνη της οικονομικής κρίσης κάθε αίσθημαασφάλειας δικαίου και εμπιστοσύνης στους θεσμούς, θα προβάλλει τη δική τουέκνομη συμπεριφορά ως μέσο νόμιμης άμυνας κατά της κρατικής αυθαιρεσίας. Και τότε θα συμβεί κάτι ακόμη πιο επικίνδυνογια την υπόσταση του κράτους δικαίου: Ο πολίτης θα εθισθεί στο να νομιμοποιείενσυνειδήτως την α-νομία και όχι πια να ντρέπεται γι’ αυτήν.”
RealNews
