Συνέντευξη του σκακιστή Αλέξανδρου Δημητριάδη
-. Καλησπέρα Αλέξανδρε. Θέλουμε να μας πεις λίγα λόγια για το Σκακιστικό Σύλλογο Καστοριάς. Πόσα μέλη έχει και ποια είναι η αγωνιστική του δραστηριότητα;
Ο Σκακιστικός Σύλλογος Καστοριάς, από την ίδρυσή του το 1980 έως και σήμερα, έχει εγγράψει συνολικά περίπου
150 αθλητές στο δυναμικό του. Ωστόσο, μέλος του συλλόγου μπορεί να γίνει και κάποιος που δεν επιθυμεί απαραίτητα να γίνει αθλητής, όπως συχνά συμβαίνει με γονείς μικρών παιδιών που ασχολούνται με το σκάκι. Φυσικά, από το σύνολο αυτό, περίπου 30 άτομα είναι αυτά που ασχολούνται ενεργά με το σκάκι στην πόλη μας, τη δεδομένη χρονική στιγμή, χωρίς να συμπεριλαμβάνονται περίπου 10-15 παιδιά που απλώς παρακολουθούν μαθήματα αρχαρίων.
Κάθε χρόνο, ο Σ. Σ. Καστοριάς συμμετέχει στις διασυλλογικές διοργανώσεις που πραγματοποιούνται στην περιοχή της Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας. Αυτές περιλαμβάνουν το πρωτάθλημα, το κύπελλο και το πρωτάθλημα παίδων-κορασίδων (για σκακιστές και σκακίστριες μέχρι 16 ετών). Παράλληλα, αθλητές του συλλόγου μας συμμετέχουν και στο σύνολο, σχεδόν, των ατομικών διοργανώσεων που πραγματοποιούνται σε περιφερειακό ή/και σε εθνικό επίπεδο, όπως τα ατομικά πρωταθλήματα Κ. Δ. Μακεδονίας, τα σχολικά πρωταθλήματα, οι αγώνες γρήγορου σκακιού με την επωνυμία «Grand-Prix» που διοργανώνει κάθε χρόνο η Ένωση Σκακιστικών Σωματείων Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας (Ε.Σ.Σ.ΚΕ.ΔΥ.Μ.), καθώς και τα διεθνή τουρνουά που λαμβάνουν χώρα σε διάφορες περιοχές της χώρας μας, κυρίως κατά τους θερινούς μήνες του χρόνου.
-. Ποιές είναι οι φιλοδοξίες του Σ. Σ. Καστοριάς;
Στο αγωνιστικό σκέλος, φιλοδοξία του Σ. Σ. Καστοριάς είναι να συμμετέχει και -ει δυνατόν- να πρωταγωνιστεί σε όλες τις διασυλλογικές και στις περισσότερες από τις ατομικές διοργανώσεις που πραγματοποιούνται στην ευρύτερη περιοχή. Τα τελευταία χρόνια, υπήρξαν αρκετές σημαντικές επιτυχίες για το σύλλογό μας, όπως η 3η θέση στο πρωτάθλημα της Β’ Εθνικής το 2010, η 2η θέση στο κύπελλο το 2009, καθώς και αρκετά μετάλλια από τους νεαρούς αθλητές του συλλόγου μας στα ατομικά και τα σχολικά πρωταθλήματα της Κ. Δ. Μακεδονίας.
Στο οργανωτικό σκέλος, ο Σ. Σ. Καστοριάς διοργάνωσε πέρυσι για πρώτη φορά το 12ο ατομικό πρωτάθλημα ανδρών-γυναικών Κ. Δ. Μακεδονίας 2011 (26-29/04/2011), το 1ο ανοιχτό καλοκαιρινό τουρνουά «Καστοριά 2011» (30/07-07/08/2011) και το 1ο τουρνουά γρήγορου σκακιού «Καστοριανά 2011» (23/10/2011), με σημαντική επιτυχία. Στόχος μας είναι η βελτίωση και καθιέρωση των διοργανώσεων αυτών τα επόμενα χρόνια, ώστε να γνωρίσει το σκάκι ακόμα περισσότερη ανάπτυξη και προβολή στο νομό μας.
Όμως, η βασική φιλοδοξία του συλλόγου μας είναι να συμβάλει, όσο περισσότερο μπορεί, στη διάδοση του σκακιούστην περιοχή μας. Προς το σκοπό αυτό, τα τελευταία τέσσερα (4) χρόνια πραγματοποιούνται προσπάθειες για τη συστηματική διδασκαλία των βασικών του σκακιού σε μαθητές, ξεκινώντας από την ηλικία των 6 ετών και άνω. Φέτος έχουμε περίπου 20 μαθητές. Η δυσκολία του εγχειρήματος είναι μεγάλη, καθώς ο χώρος στον οποίο στεγάζεται ο σύλλογός μας είναι μικρός και δεν υπάρχουν πολλά άτομα με τις κατάλληλες γνώσεις και τον ελεύθερο χρόνο που να μπορούν να βοηθήσουν, ώστε να πραγματοποιηθεί ένα μεγαλύτερης έκτασης άνοιγμα προς τα σχολεία.
-. Έχετε συγκεκριμένες ώρες και μέρες που συγκεντρώνεστε στον χώρο του Συλλόγου;
Δυστυχώς όχι. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται πανελλαδικώς το φαινόμενο της «ερήμωσης» των συλλόγων, που άλλοτε αποτελούσαν ζωντανά «στέκια» συνάντησης των σκακιστών, σε καθημερινή βάση. Πιστεύω ότι αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην ανάπτυξη και εξάπλωση του διαδικτύου, ενός μέσου που ταιριάζει ιδιαίτερα με το σκάκι. Πλέον, ο καθένας μπορεί να επισκεφτεί ιστοσελίδες και να παίξει σκάκι εκείνη τη στιγμή, με αντίπαλο από οποιοδήποτε σημείο του πλανήτη. Επιπλέον, μπορεί να παίξει και απέναντι στον υπολογιστή, αφού υπάρχουν εμπορικά λογισμικά που παρέχουν πολλά διαφορετικά επίπεδα δυσκολίας ή ακόμα και ενσωματωμένες μεθόδους εκμάθησης σκακιού.
Παρόλα αυτά, ο σύλλογος είναι ανοιχτός τις ώρες που γίνονται μαθήματα σε αυτόν. Επιπλέον, όποιος επιθυμεί να μας γνωρίσει και να εγγραφεί στο σύλλογό μας ή απλώς να παίξει σκάκι, μπορεί να έρθει στα γραφεία μας, στη Σκαπέρδειο αγορά, τη Δευτέρα το βράδυ μετά τις 21:30, οπότε και συνεδριάζει το Διοικητικό Συμβούλιο του συλλόγου. Για περισσότερες πληροφορίες, τα στοιχεία επικοινωνίας μας βρίσκονται στην ιστοσελίδα του συλλόγου,http://www.sskastorias.gr.
-. Σαν αθλητής στο σκάκι, ποιος είναι ο πιο δύσκολος αγώνας που πιστεύεις ότι έχεις δώσει μέχρι τώρα και γιατί;
Πρέπει να τονίσω ότι το αγωνιστικό σκάκι είναι από μόνο του δύσκολη υπόθεση, αφού μία αμφίρροπη παρτίδα με έναν ίσης δυναμικότητας αντίπαλο, μπορεί να διαρκέσει μέχρι και 5 έως 6 ώρες! Φανταστείτε, λοιπόν, πόσο δύσκολα γίνονται τα πράγματα όταν αγωνίζεται κανείς σε ένα τουρνουά, με καθημερινούς αγώνες ή ακόμα και με δύο αγώνες την ίδια μέρα! Έχω παίξει αρκετές τέτοιες παρτίδες. Ωστόσο, με κριτήριο την ένταση, αλλά και τη δυναμικότητα του αντιπάλου, θα ξεχώριζα ασφαλώς την παρτίδα μου απέναντι στον Βούλγαρο Grandmaster (ο ανώτατος σκακιστικός τίτλος) Valentin Iotov, η οποία παίχτηκε τον Αύγουστο του 2009, στο διεθνές τουρνουά της Καλαμαριάς, στη Θεσσαλονίκη. Δυστυχώς, στο τέλος είχα ηττηθεί, έπαιξα όμως μια εξαιρετική παρτίδα και δυσκόλεψα ιδιαίτερα έναν αντίπαλο που αυτή τη στιγμή ανήκει στους 300 καλύτερους παίκτες παγκοσμίως!
-. Το επίπεδο σκακιού στην Ελλάδα ποιο πιστεύεις ότι είναι; Έχει υποδομή;
Στην Ελλάδα υπάρχουν αρκετοί σκακιστικοί σύλλογοι (περίπου 250 σωματεία με 40.000 μέλη, εκ των οποίων το 20% είναι ενεργοί αθλητές που αγωνίζονται σε επίσημες διοργανώσεις), με μεγάλη γεωγραφική διασπορά. Ανάπτυξη υπάρχει, αλλά όχι αυτή που θα έπρεπε κατά τη γνώμη μου, καθώς μέχρι στιγμής όλες οι προσπάθειες έχουν βασιστεί αποκλειστικά και μόνο στο μεράκι και την εθελοντική δουλειά λίγων ανθρώπων σε κάθε περιοχή, χωρίς σοβαρή υποστήριξη από την πολιτεία. Αυτή τη στιγμή, υπάρχει μια προσπάθεια να ενταχθεί το σκάκι στο σχολικό πρόγραμμα διδασκαλίας, μέσω ενός σχετικού ψηφίσματος που κατατίθεται προς ψήφιση στο Ευρωκοινοβούλιο. Αρκετές χώρες βέβαια έχουν ήδη προβεί σε μια τέτοια κίνηση (π.χ. πρόσφατα η γειτονική Τουρκία, που γνωρίζει τεράστια σκακιστική ανάπτυξη), αναγνωρίζοντας την παιδαγωγική αξία του σκακιού καθώς και τα πολλαπλά οφέλη του στην ανάπτυξη και τη διάπλαση του χαρακτήρα των μικρών μαθητών (φαντασία, αυτοσυγκέντρωση, αλληλοσεβασμός, κ.α.). Εκτός από τα -επιστημονικά αποδεδειγμένα- οφέλη που θα προέκυπταν για όλα τα παιδιά, μια τέτοια εξέλιξη ασφαλώς και θα αποτελούσε την αρχή μιας εκρηκτικής ανάπτυξης του αγωνιστικού σκακιού τόσο στη βάση του, όσο και σε επίπεδο κορυφής.
-. Τι θα συμβούλευες τα μικρά παιδιά που είναι στα πρώτα τους σκακιστικά βήματα;
Αυτό που συνήθως λέω στα μικρά παιδιά που έρχονται για πρώτη φορά σε επαφή με το σκάκι, είναι να μάθουν να απολαμβάνουν το παιχνίδι. Είναι κάτι που στις μέρες μας γίνεται, δυστυχώς, όλο και πιο δύσκολο για τα παιδιά, αφού αρχίζουν να έχουν υπερβολικά πολλές υποχρεώσεις, ήδη από μικρή ηλικία. Για τα παιδιά που δείχνουν μεγαλύτερο ζήλο και αρχίζουν να παίζουν σε αγωνιστικό επίπεδο, νομίζω ότι έχει ιδιαίτερη σημασία να μάθουν να αποδέχονται την ήττα. Η αποδοχή της ήττας είναι το πρώτο βήμα για την σκακιστική εξέλιξη ενός παιδιού. Αν την αποδεχθεί ως «αναγκαίο κακό», θα πειστεί και για τη σημασία που έχει η ανάλυση των λαθών που διέπραξε σε μία παρτίδα που έχασε, ώστε την επόμενη φορά (ή μετά από… αρκετές επόμενες φορές!) να καταφέρει να κερδίσει. Σίγουρα πάντως, όταν ξεκινάει ένα παιδί να παίζει σε αγώνες, χρειάζεται στήριξη στις πρώτες ήττες, ώστε να μην απογοητευτεί. Σε αυτό το θέμα, σημαντικός είναι και ο ρόλος του δασκάλου-προπονητή, ο οποίος πρέπει να επιλέγει αγώνες συγκεκριμένης δυναμικότητας, ώστε να μην «κάψει» κάποιο παιδί που δεν είναι ακόμα έτοιμο να αντιμετωπίσει τον ανταγωνισμό αρκετά ισχυρότερων αντιπάλων.
-. Έχεις κανέναν σκακιστή σαν πρότυπο συμπεριφοράς ή στυλ παιχνιδιού; Τι θαυμάζεις περισσότερο σε αυτόν;
Οι σκακιστές κορυφής -τουλάχιστον από τα μέσα του 19ου αιώνα και έπειτα, οπότε και υπάρχει αξιόπιστη ιστορική καταγραφή- υπήρξαν στην πλειοψηφία τους δύσκολοι χαρακτήρες, με ιδιαιτερότητες στην κοινωνική τους συμπεριφορά. Σαν πρότυπο θα μπορούσα να θεωρήσω μόνο τον 10ο παγκόσμιο πρωταθλητή, τον Σοβιετικό BorisSpassky, ο οποίος αποτέλεσε υπόδειγμα συμπεριφοράς σε όλη τη σκακιστική σταδιοδρομία του (και ιδίως στο «ματς του αιώνα», απέναντι στον Αμερικανό Bobby Fischer το 1972, στην κορύφωση του ψυχροπολεμικού κλίματος της εποχής).
Σχετικά με το στυλ του παιχνιδιού, όλοι οι παγκόσμιοι πρωταθλητές και κορυφαίοι παίκτες ήταν αναμφισβήτητα σκακιστικές ιδιοφυΐες, πολύ μπροστά από την εποχή τους, επηρεάζοντας λιγότερο ή περισσότερο την ανάπτυξη του παιχνιδιού. Προσωπικά, περισσότερο θαυμάζω τον 3ο παγκόσμιο πρωταθλητή (1921-1927), τον Κουβανό José Raúl Capablanca, για την απλότητα του παιξίματός του, το βάθος της στρατηγικής κατανόησης και την αποτελεσματικότητά του στα τελειώματα των παρτίδων.
-. Τι πιστεύεις ότι χρειάζεται ένας σκακιστής για να παίξει σκάκι σε υψηλό επίπεδο;
Όπως και σε όλα τα αθλήματα, η κατάκτηση του υψηλότερου επιπέδου στο σκάκι απαιτεί ισχυρή θέληση, σκληρή δουλειά για μεγάλο χρονικό διάστημα και προσήλωση στον στόχο της διαρκούς αυτοβελτίωσης. Ειδικότερα έμφυτα ή επίκτητα χαρακτηριστικά που χρειάζεται να διαθέτει κάποιος για να κάνει πρωταθλητισμό στο σκάκι είναι τα εξής: ισχυρή μνήμη, ικανότητα αυτοσυγκέντρωσης, ικανότητα αφηρημένης (νοητής) σκέψης, δημιουργική φαντασία και διαίσθηση, αντικειμενική κρίση, υγιές νευρικό σύστημα και καλή φυσική κατάσταση (κυρίως αντοχή σε μακρόχρονη καταπόνηση).
-. Υπάρχει μια θεωρία σύμφωνα με την οποία οι άντρες μπορούν και παίζουν καλύτερο σκάκι από τις γυναίκες. Συμφωνείς με αυτό; Ποια είναι η άποψή σου;
Αυτή η ερώτηση θίγει μια τεράστια συζήτηση με πάρα πολλές κοινωνικές προεκτάσεις. Η αλήθεια είναι ότι, αυτή τη στιγμή, στους 100 καλύτερους παίκτες παγκοσμίως με βάση το διεθνές σύστημα αξιολόγησης ELO, υπάρχει μόνο 1 γυναίκα (1%), ενώ στους 1000 πρώτους, υπάρχουν συνολικά 22 γυναίκες (2,2%). Οπότε, είναι αναμφισβήτητο γεγονός ότι -τουλάχιστον στο υψηλότερο αγωνιστικό επίπεδο- οι άνδρες κυριαρχούν στο σκάκι, έναντι των γυναικών.
Ωστόσο, το ενδιαφέρον του θέματος έγκειται κυρίως στο γιατί συμβαίνει αυτό και αν όντως υπάρχουν γονιδιακές διαφορές ανάμεσα στα δύο φύλα σχετικά με την ικανότητα τους να παίξουν σκάκι σε υψηλό επίπεδο. Πιστεύω ότι, εκτός από κάποιες αντικειμενικές διαφορές στο χαρακτήρα που σχετίζονται με τον «παραδοσιακό» τρόπο ανατροφής των παιδιών (π.χ. τα αγόρια συνήθως γίνονται πιο ανταγωνιστικά, ενώ τα κορίτσια τείνουν να είναι πιο συναισθηματικά λόγω και των παιχνιδιών που παίζουν όταν είναι μικρά κ.α.), δεν υπάρχουν ουσιαστικές διαφορέςστην ικανότητα σκακιστικής ανάπτυξης ανάμεσα στα αγόρια και στα κορίτσια. Αυτό φαίνεται στις πολύ μικρές ηλικίες, όπου δεν είναι σπάνιο φαινόμενο τα κορίτσια να κερδίζουν τα αγόρια, όταν αγωνίζονται σε μεικτές κατηγορίες (π.χ. σχολικά πρωταθλήματα). Ωστόσο, πλησιάζοντας την εφηβεία, τα κορίτσια εγκαταλείπουν ευκολότερα το σκάκι, λόγω του πιο πολύπλευρου χαρακτήρα τους, αλλά και μιας «απώλειας ενδιαφέροντος» που συνήθως συναρτάται με την αριθμητική πλειοψηφία των αγοριών στα σκακιστικά τμήματα. Αυτή η αριθμητική διαφορά στο συνολικό αριθμό ανδρών-γυναικών που παίζουν σκάκι, αιτιολογεί και τη συνολική υπεροχή των ανδρών σε όλες τις σκακιστικές βαθμίδες.
-. Έχω ακούσει πως η Ρωσία έχει υψηλό επίπεδο στο σκάκι, σε αθλητές. Πιστεύεις ότι η σκακιστική ευφυΐα είναι και θέμα εθνικότητας;
Η Ρωσία, όπως και όλες σχεδόν οι πρώην χώρες της Ε.Σ.Σ.Δ., διαθέτουν ιδιαίτερα ισχυρούς σκακιστές. Φυσικά, αυτό δεν έχει να κάνει με το θέμα της εθνικότητας, αλλά με τη συστηματική ανάπτυξη του σκακιού που έχει επιτευχθεί στις χώρες αυτές, ήδη μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Έτσι, δημιουργήθηκε μια σπουδαία παράδοση στην παραγωγή μεγάλων παικτών, αξιόλογων προπονητών, καθώς και ολοκληρωμένων μεθόδων διδασκαλίας. Στην εποχή του διαδικτύου και της διάχυσης της πληροφορίας που ζούμε σήμερα, αυτό το συγκριτικό «πλεονέκτημα» της Ρωσίας έχει ουσιαστικά εξαλειφθεί (π.χ. νούμερο 1 στον κόσμο αυτή τη στιγμή είναι ο 21χρονος Νορβηγός Magnus Carlsen και παγκόσμιος πρωταθλητής ο Ινδός Vishy Anand), παραμένει ωστόσο η χώρα με τους περισσότερους αριθμητικά σκακιστές σε κάθε βαθμίδα, είναι δηλαδή η πιο «σκακιστική» χώρα στον κόσμο.
Σταύρος Ευαγγελίδης
Eφημερίδα Ορίζοντες
