Ο Αριστοτέλης, διαχώρισε τα πολιτεύματα σε τρία βασικά είδη: Το πολίτευμα στο οποίο την εξουσία ασκεί ένας, αυτό που κυβερνάνε λίγοι και αυτό που κυβερνάνε πολλοί. Τα κατέταξε επίσης σε ορθά και “παραβιάσεις” ανάλογα με το αν εξυπηρετούν τα συμφέροντα του συνόλου ή τα προσωπικά συμφέροντα μέρους της κοινωνίας.
Κατέταξε την τυραννία στις παραβιάσεις διότι εξυπηρετεί τα….
συμφέροντα ενός (του τύραννου), την ολιγαρχία γιατί εξυπηρετεί τα συμφέροντα των πλουσίων μόνο και τη δημοκρατία γιατί εξυπηρετεί τα συμφέροντα των φτωχών μόνο, άρα κανένα από τα πολιτεύματα αυτά δεν εξυπηρετεί την κοινωνία σαν σύνολο. (Η πολιτεία, είναι μια δημοκρατία όπου όμως μόνο οι ενάρετοι συμμετέχουν στις αποφάσεις).
Το σημερινό πολίτευμα, παρά τον μανδύα της δημοκρατικότητας, είναι ολιγαρχικό. Και όπως προέβλεψε και ο Αριστοτέλης, ως τέτοιο, εξυπηρετεί τα συμφέροντα μόνο των πλουσίων.
Για να επαναφέρουμε λοιπόν την κοινωνία στο σωστό δρόμο, θα πρέπει να αντικαταστήσουμε ένα πολίτευμα “παραβίαση” με ένα “ορθό” και είναι σημαντικό να βρούμε ποιο είναι το ορθό αυτό πολίτευμα που θα μας βγάλει από το πολιτικό αδιέξοδο στο οποίο βρισκόμαστε σήμερα.
Εχει ενδιαφέρον να εξετάσουμε ποιο από τα ορθά πολιτεύματα είναι κατάλληλο για το σκοπό αυτό.
Το πολίτευμα της Βασιλείας είναι ορθό εφόσον ο μονάρχης κυβερνά για το συμφέρον ολόκληρου του λαού του. Σήμερα όμως, με το γενικό επίπεδο ήθους και παιδείας, θα ήταν πάρα πολύ επικίνδυνο να εμπιστευτούμε σε έναν μονάρχη την εξουσία και δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι όσες φορές το δοκίμασε αυτό η ανθρωπότητα οι συνέπειες ήταν καταστροφικές. Τις περισσότερες φορές, είτε ο ίδιος ο μονάρχης, είτε οι διάδοχοι του εξελίχθηκαν σε τυράννους. Το να εμπιστευτούμε λοιπόν την εξουσία στα χέρια ενός, θα είναι σήμερα μια κίνηση πολύ ριψοκίνδυνη με αμφίβολα αποτελέσματα.
Αφού ξεκαθαρίσουμε ότι όταν μιλάμε για δημοκρατία αναφερόμαστε στην άμεση πραγματική δημοκρατία όπου ο λαός ο ίδιος ασκεί με κλήρωση νομοθετική, δικαστική και εκτελεστική εξουσία, ακόμα και αν δε δεχθούμε την κατάταξη της από τον Αριστοτέλη στις “παραβιάσεις”, δεν μπορούμε να μην παραδεχθούμε ότι σήμερα εμείς οι πολίτες δε διαθέτουμε το επίπεδο πολιτικής παιδείας που απαιτείται για την εφαρμογή ενός τέτοιου πολιτεύματος. Οι φωνές στο λευκό πύργο που ζητούσαν “άμεση δημοκρατία” θα πρέπει να παραδεχθούν ότι δεν μπόρεσαν να την εφαρμόσουν και όπου την εφάρμοσαν, κατανάλωσαν τεράστια ποσά ενέργειας και χρόνου για να πάρουν αποφάσεις αυτονόητες. (που όμως έπρεπε να συζητηθούν – γιατί στη δημοκρατία τίποτα δεν είναι αυτονόητο).
Το πολίτευμα της πολιτείας απορρίπτεται για τους ίδιους λόγους και για έναν επιπλέον, ότι είναι αδύνατο να μετρήσουμε την αρετή των πολιτών για να επιλέξουμε ποιοί θα συμμετέχουν στις αποφάσεις.
Αριστοκρατία ονομάζουμε “τη διακυβέρνηση από λίγους κι όχι από ένα μονάχα πρόσωπο, είτε επειδή κυβερνούν οι άριστοι, είτε επειδή η εξουσία τους έχει σκοπό να κάμει άριστη την πόλη και τους πολίτες.” Το πολίτευμα αυτό δεν αναφέρεται σε τίτλους ευγενείας και δεν έχει καμία σχέση με τους τεμπέληδες αριστοκράτες, αλλά με άριστους, δηλαδή με ανθρώπους που διαθέτουν ήθος, αρετές και ικανότητες, ασχολούνται με σοβαρότητα και αριστεύουν σε ότι κάνουν. Και κάποιος θα συμφωνήσει, ότι αν μας κυβερνούσαν τέτοιοι πολιτικοί αντί για τα λαμόγια που μας κυβερνάνε σήμερα, τα πράγματα θα ήταν πολύ καλύτερα.
Ποιοι είναι όμως αυτοί οι άριστοι; Πως θα τους επιλέξουμε ώστε να τους αναθέσουμε τις τύχες τις δικές μας και των παιδιών μας;
Η απάντηση είναι: δεν γνωρίζω. Δεν ξέρω ποιοι είναι οι άριστοι, ούτε μπορώ να τους επιλέξω.
Αυτό που γνωρίζω, είναι ότι σήμερα το πολιτικό σύστημα είναι φτιαγμένο έτσι ώστε να καλούνται να αναλάβουν την εξουσία όχι οι άριστοι, αλλά οι λίγοι γόνοι των πολιτικών οικογενειών που κυβερνούν την Ελλάδα τα τελευταία 35 χρόνια και μας έχουν φτάσει σήμερα εδώ που βρισκόμαστε. Η βουλευτική ασυλία, ο νόμος περι ευθύνης υπουργών, τα παραδικαστικά κυκλώματα, η υποταγή της δικαστικής εξουσίας στην πολιτική, όλα αυτά, υπόσχονται στους ολιγάρχες που θα καταφέρουν να αναρριχηθούν στα πολιτικά αξιώματα, εύκολο πλουτισμό και εξουσία εφόσον εξυπηρετήσουν τα συμφέροντα των ισχυρών.
Ενα πολίτευμα που θα αναζητούσε τους άριστους μεταξύ των πολιτών δε θα προέβλεπε ούτε βουλευτική ασυλία ούτε θα διέθετε νόμους περι ευθύνης υπουργών. Ενας άριστος που θέλει να προσφέρει τις υπηρεσίες του στην πατρίδα, δε θα ενδιαφερθεί να προστατεύσει τον εαυτό του με νόμους και διατάγματα και θα δεχθεί η περιουσία του να καταμετρηθεί όταν αναλαμβάνει τα καθήκοντα του, να καταμετρηθεί όταν παραδίδει και εφόσον υπάρξουν ανεξήγητες παρεκλίσεις, η περιουσία του να δημευθεί.
Ομως η θέσπιση νόμων απο μόνη της δεν αρκεί. Απαιτείται και η διασφάλιση της εφαρμογής τους.
Διαφορετικά, θα διατρέχουμε τον κίνδυνο οι άριστοι να εξελιχθούν σε ολιγάρχες και να μετατραπούν στους επόμενους δυνάστες μας. Η σημερινή μας άθλια πολιτική κατάσταση απαιτεί έλεγχο της εξουσίας. Γι αυτό, θα πρέπει να υπάρχει μια ανώτατη αρχή που να εκπροσωπεί τον “κυρίαρχο λαό” η οποία θα ελέγχει τους άριστους ως προς τις πολιτικές τους αποφάσεις και την οικονομική διαχείριση. Η ανώτατη αυτή αρχή μπορεί να είναι μόνο ο ίδιος ο λαός και ο έλεγχος μπορεί να ασκηθεί μόνο από κληρωτούς πολίτες.
Σε ένα πολίτευμα όπου κυβερνούν άριστοι, θα ασκείται έλεγχος στην τηλεόραση η οποία είναι ταυτόχρονα μέσο εκπαίδευσης και το μοναδικό βήμα για να απευθυνθεί κανείς στο λαό σαν σύνολο. Ο έλεγχος της τηλεόρασης είναι ουσιώδης, αφ’ ενός για να ελεγχθεί η παιδεία που λαμβάνουν οι πολίτες μέσω αυτής, αλλά κυρίως για να ελευθερωθεί το βήμα από όσους το διαχειρίζονται σήμερα. Αυτός ο έλεγχος μπορεί να γίνει με τη θέσπιση κάποιων κανόνων (π.χ. απαγόρευση παιδικών διαφημίσεων, απαγόρευση προβολής σεξουαλικών μηνυμάτων σε ώρες που μπορεί να βλέπουν τηλεόραση τα νήπια, υποχρεωτική προβολή όλων των υποψηφίων όλων των κομμάτων σε ίσο χρόνο ( ισηγορία) αλλά και άλλα νομοθετήματα που θα μπορούσαν να τεθούν σε δημοψήφισμα) και τον έλεγχο της εφαρμογής τους από Ε.Σ.Ρ. με κληρωτούς πολίτες. Οταν είναι γνωστοί οι κανόνες, δεν είναι απαραίτητο να είναι κανείς μεγαλοδημοσιογράφος για να ασκεί έλεγχο στα κανάλια.
Κληρωτοί πολίτες θα πρέπει επίσης να μετέχουν στα δικαστήρια όπου εξετάζονται υποθέσεις διαφθοράς δημοσίων λειτουργών. (Ενορκοι) Σήμερα, οι κλέφτες της μιας πολιτικής παράταξης, καταγγέλουν τους κλέφτες της άλλης πολιτικής παράταξης και φτιάχνουν μεταξύ τους εξεταστικές επιτροπές όπου οι κλέφτες θα πρέπει να ψηφίσουν την καταδίκη των συναδέλφων τους.
Η κλήρωση είναι κύριο χαρακτηριστικό του πολιτεύματος της δημοκρατίας και η προσθήκη της στο προτεινόμενο πολίτευμα αλλάζει τον χαρακτήρα του πολιτεύματος, το οποίο πλέον δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ούτε ως αριστοκρατία, ούτε ως δημοκρατία. Γι αυτό θα το ονομάσω αριστοδημοκρατία.
Οι αλλαγές που θα πρέπει να γίνουν για να καταργηθεί η ολιγαρχία είναι οι ακόλουθες:
1. Κατάργηση βουλευτικής ασυλίας και νόμου περι ευθύνης υπουργών.
2. Οι περιουσίες των δημόσιων λειτουργών και όσων διαχειρίζονται δημόσιο χρήμα καθώς και των συγγενών τους πρώτου βαθμού, θα καταμετρώνται προ της ανάληψης των καθηκόντων τους και μετά το πέρας της θητείας και εαν υπάρχει μη δικαιολογημένη απόκλιση, η περιουσία τους θα δημεύεται ολόκληρη.
3. Κατάργηση του θεσμού του προέδρου της δημοκρατίας που σήμερα έχει ρόλο διακοσμητικό και όχι ουσιαστικό.
4. Σύσταση σώματος κληρωτών (πεντακόσιοι σε αριθμό) με εξάμηνη θητεία. (Βουλή των πεντακοσίων). Το σώμα των κληρωτών δεν κυβερνά (δεν μπορεί – όχι τουλάχιστον σήμερα), αλλά ελέγχει την πολιτική εξουσία ως προς τις πολιτικές της αποφάσεις και την διαχείριση των οικονομικών. (Ασκεί περίπου τα καθήκοντα που θα έπρεπε να ασκεί ο Πρόεδρος της δημοκρατίας ως φύλακας του πολιτεύματος). Η κλήρωση μπορεί να γίνει αδιάβλητα με τον ίδιο τρόπο που γίνονται οι κληρώσεις των τυχερών λαχείων.
ενώ συμπληρωματικά θα μπορούσαν να θεσπιστούν νόμοι ώστε:
1. Να διενεργούνται δημοψηφίσματα όταν το απαιτεί ο λαός και όχι όταν το επιθυμεί η κυβέρνηση.
2. Να εξασφαλίζεται η ανακλητότητα των αιρετών που δεν πέτυχαν τις προεκλογικές τους δεσμεύσεις (π.χ. με εισήγηση του σώματος των πεντακοσίων και δημοψήφισμα από το λαό).
3. Οι ελεγκτικοί μηχανισμοί του κράτους να αποτελούνται απο κληρωτούς πολίτες για να εξασφαλίζεται η διαφάνεια και η απόδοση δικαιοσύνης. Εφόσον δεν απαιτούνται ειδικές γνώσεις, στην κλήρωση θα συμμετέχουν όλοι οι πολίτες και εφόσον απαιτούνται ειδικές γνώσεις για την άσκηση του ελέγχου στην κλήρωση θα συμμετέχουν οι πτυχιούχοι των σχολών που διδάσκουν τις ειδικές αυτές γνώσεις. (π.χ. κλήρωση μεταξύ λογιστών – οικονομολόγων για τον έλεγχο των δημόσιων οικονομικών)
4. Να ελέγχεται το σημερινό βήμα που είναι η τηλεόραση από το λαό (με κληρωτούς στο Ε.Σ.Ρ.) με γνώμονα την ισηγορία και την παιδεία που λαμβάνουν οι νέοι.
Το προτεινόμενο πολίτευμα έχει τα εξής πλεονεκτήματα:
1. Δεν απαιτεί μεγάλες αλλαγές στον τρόπο διακυβέρνησης που έχουμε ήδη μάθει. Οι μεγάλες αλλαγές φοβίζουν τον μέσο άνθρωπο και δύσκολα γίνονται αποδεκτές. Το κράτος παραμένει, η βουλή παραμένει, οι εκλογές παραμένουν και το μόνο που αλλάζει είναι μερικοί νόμοι που αφορούν στους πολιτικούς και η σύσταση του σώματος των πεντακοσίων.
2. Οι αλλαγές που απαιτούνται είναι συγκεκριμένες και η αλλαγή στο σύνταγμα θα γίνει με τρόπο που δεν θα κινδυνεύσουν τα δημοκρατικά μας δικαιώματα.
3. Η κατάργηση της βουλευτικής ασυλίας και του νόμου περι ευθύνης υπουργών καθώς και η υποθήκευση της περιουσίας όσων διαχειρίζονται δημόσιο χρήμα βρίσκει σύμφωνη την συντριπτική πλειοψηφία όλων των πολιτών.
4. Η δαμόκλειος σπάθη του σώματος των πεντακοσίων και οι νόμοι που πλέον δε θα προστατεύουν τους πολιτικούς αλλά θα τους εκθέτουν, εξασφαλίζουν ότι την εξουσία θα την διεκδικήσουν οι άριστοι αφού κανένας ανεπάγγελτος απατεώνας δε θα δεχθεί να υποβάλλει τον εαυτό του σε τέτοιο έλεγχο και κίνδυνο όταν γνωρίζει ότι αν κλέψει θα τιμωρηθεί. Οι πολιτικοί και όχι μόνο ο λαός θα υφίστανται και οι ίδιοι τις συνέπειες των πράξεων τους.
5. Το σύστημα αυτό μπορεί να γίνει αποδεκτό από πολίτες όλων των ιδεολογιών αφού εξακολουθεί η λειτουργία της βουλής και η εκλογή βουλευτών όπως και πριν. Τα κόμματα μπορούν να συνεχίσουν να διεκδικούν την εξουσία. Αρα είναι μια πρόταση ενωτική.
6. Το σύστημα μπορεί να γίνει αποδεκτό από όλες τις κοινωνικές τάξεις, αφού η ύπαρξη του σώματος των πεντακοσίων θα σταματήσει την ψήφιση νόμων που ενισχύουν τους πλούσιους πολίτες έναντι των φτωχών και θα σταματήσει η ενίσχυση της ανισοκατανομής του πλούτου.
7. Η διακυβέρνηση της χώρας από άριστους πολίτες θα μας βγάλει απο το οικονομικό αδιέξοδο στο οποίο βρισκόμαστε σήμερα, ή τουλάχιστον δε θα μας στοιχίσει την ελευθερία μας.
8. Η εισαγωγή στοιχείων δημοκρατίας όπως το δημοψήφισμα και η κλήρωση, θα εκπαιδεύσει πολιτικά τους πολίτες και θα βελτιώσει το επίπεδο πολιτικής παιδείας του λαού μας. Οταν αποφασίσουμε ότι δε είμαστε έτοιμοι, θα μεταβούμε σε περισσότερο δημοκρατικά πολιτεύματα.
Η αλλαγή του πολιτικού συστήματος είναι μόνο η αρχή. Στο τέλος, τη λύση θα δώσει η παιδεία.
Η κρίση που ζούμε, δεν είναι κρίση οικονομική. Ξεκίνησε ως κρίση πολιτειακή που εξελίχθηκε σε κρίση ηθική. Και ο μοναδικός τρόπος να ξεφύγουμε από αυτήν είναι να αλλάξουμε εμείς. Να αλλάξει η ηθική μας ώστε να μην είναι ανήθικη. Ομως είναι δύσκολο να γίνει αυτό όταν έχουμε επι χρόνια εκπαιδευτεί σε έναν πολιτισμό και μια ηθική παρακμής, που όλα τα μετράει με νούμερα και δείκτες, όπου το ανάστημα ενός ανθρώπου μετριέται σε ευρώ, οι αποφάσεις για τη μοίρα των λαών βασίζονται στο κέρδος και όλα επιτρέπονται αρκεί εγώ να απολαμβάνω ήσυχη και ασφαλή ζωή, γιατί το αξίζω, γιατί είμαι ο πιο σημαντικός άνθρωπος για εμένα, γιατί γεννήθηκα και θα πεθάνω μαζί με εμένα και γιατί μια ζωή την έχουμε και γιατί να με νοιάζει εμένα για σένα.
Πραγματική αλλαγή μπορεί να έρθει μόνο από τις νεότερες γενιές και μόνο με αλλαγή της παιδείας. Αν οι νεότερες γενιές εκπαιδευτούν σε μια συμπεριφορά, βασισμένη στην πεποίθηση ότι η ζωή μας θα γίνει καλύτερη όταν ο κόσμος και η κοινωνία γίνουν καλύτερες και αποστολή μας στη ζωή γίνει η ευημερία της ανθρωπότητας και αναλάβουμε την υποχρέωση να παραδώσουμε στις αγέννητες γενιές έναν καλύτερο πλανήτη και κόσμο από αυτόν που βρήκαμε, τότε θα έχουμε πετύχει την αλλαγή.
Η εφαρμογή ενός συστήματος παιδείας προς αυτήν την κατεύθυνση, είναι θέμα πολιτικό. Το πολιτικό σύστημα θα πρέπει να είναι τέτοιο που να διαμορφώσει και να διαφυλάξει το σύστημα παιδείας που θα φτιάξει τέτοιους πολίτες και ανθρώπους.
Το πως θα το επιβάλλουμε αυτό το πολιτικό σύστημα στους ολιγάρχες είναι μια άλλη συζήτηση, όμως η απάντηση δεν είναι τόσο δύσκολη όσο φαίνεται αρχικά. Αν η ιδέα εφαρμογής ενός τέτοιου πολιτεύματος γίνει κοινό αίτημα του λαού, που σήμερα διστάζει να ξεσηκωθεί γιατί δεν υπάρχει πρόταση για το μετά και μοναχά αναρωτιέται ποιος θα αντικαταστήσει το σημερινό πρωθυπουργό αφού πλέον κατάλαβε ότι σύσσωμο το πολιτικό σύστημα είναι διαβρωμένο, είμαι πολύ αισιόδοξος ότι η αλλαγή που θέλουμε θα έρθει από μόνη της.
ΘΑΛΑΜΟΦΥΛΑΚΑΣ
