37 χρόνια μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου και, όμως, πολλοί από τους πρωταγωνιστές του πέρασαν στην ανωνυμία. Συγκεκριμένα… οι 9 στους 10 από τους περίπου 2.500 που παρέμειναν στο Πολυτεχνείο μέχρι το τέλος, αν και θα μπορούσαν να έχουν φύγει, δεν είναι σήμερα ευρύτερα γνωστοί στην
κοινωνική και πολιτική ζωή, αποκαλύπτει ο Δημήτρης Κουμάνταρος, μέλος της συντονιστικής επιτροπής.
Κάνοντας μια ιστορική αναδρομή, στις 14 Νοεμβρίου 1973, οι φοιτητές οχυρώνονται στο κτήριο του Πολυτεχνείου και αρχίζει να εκπέμπει ο ανεξάρτητος ραδιοφωνικός τους σταθμός. «Εδώ Πολυτεχνείο».
Σε λίγο το Πολυτεχνείο έχει «σφιχταγκαλιαστεί», από το πλήθος που έφτανε μέχρι την Ομόνοια. Μια αυθόρμητη μαζική εκδήλωση, λαϊκής αντίθεσης στο καθεστώς της χούντας των συνταγματαρχών, αλλά και η αρχή του τέλους της δικτατορίας.
«Είμαι θυμωμένος. Δε θέλω και δε μπορώ να απαλλαγώ από το Πολυτεχνείο. Όποιος εξεγείρεται ενάντια σε κάθε αδικία με βοηθάει να θυμάμαι». Μιλάει ο Δημήτρης Παπαχρήστος, αξέχαστος για εκείνο το επικό φινάλε με τον εθνικό ύμνο στο ραδιοσταθμό του Πολυτεχνείου το βράδυ της 17ης Νοέμβρη.
«Πατήστε τους όλους, ρίξτε και ριπές σε όποιον αντισταθεί», ήταν η τελευταία εντολή του Ντερτιλή, πριν το τανκ γκρεμίσει την κεντρική πύλη με όλους όσοι συνωστίζονταν στα κάγκελα. Ανάμεσα στους τραυματίες η Πέπη Ρηγοπούλου, καθηγήτρια σήμερα στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Δε θέλει να μιλάει γι΄αυτό. Ο,τι είχε να πει το δήλωσε τότε.
«Αδέρφια είμαστε άοπλοι», φώναζε μια σπαρακτική φωνή στο μικρόφωνο, αλλά όλοι συμφωνούν ότι «ο αγώνας ακόμα και σήμερα συνεχίζεται με τα όπλα που διαθέτει ο καθένας μας».Και οι ιδέες είναι από τα ισχυρότερα όπλα. Κι ας ξεχάστηκαν γρήγορα από πολλούς για οφίτσια, δόξα ή χρήμα. Ο Δημήτρης Παπαχρήστος παρέμεινε ποιητής.
Οι πρωταγωνιστές, οι πολλοί, χάθηκαν στην ανωνυμία, τελικά. Δε μίλησαν, δεν εκμεταλλεύτηκαν τη συμμετοχή τους στην αντίσταση, είτε στο Πολυτεχνείο, είτε στις αντιστασιακές ομάδες. Για εκείνους το Πολυτεχνείο είναι ακόμη η αναζήτηση του αδυνάτου, το κυνήγι ενός ονείρου που παραμένει ανεκπλήρωτο, η ζώσα μνήμη που αντιστέκεται στη φθορά του χρόνου, ή μήπως η γενναιότητα ενός μάταιου, έστω, αγώνα; Τι μπορεί να σημαίνει αντίσταση σήμερα;
Γιάγκος Ανδρεάδης, καθηγητής Πανεπιστημίου
Η επέτειος του Πολυτεχνείου με προβληματίζει πάντοτε. Πρώτον , γιατί θεωρώ ότι η αλήθεια – η επιστημονική, η πολιτική και η βιωμένη- για τα γεγονότα αυτά δεν έχει ειπωθεί, όπως δεν έχει ειπωθεί και η αλήθεια για την αντίσταση κατά της χούντας. Βασικός λόγος είναι ότι η εκχυδαϊσμένη και ενίοτε πλαστογραφημένη εικόνα, για τα όσα έγιναν, χρησιμοποιήθηκε για να θεμελιωθεί το πολιτικό σύστημα, το οποίο σήμερα έχει πανθομολογουμένως εισέλθει σε δραματική κρίση. Και επειδή η θεμελίωση του συστήματος εδραιώθηκε στην αμνησία και στην αποσιώπηση σχετικά με τα ουσιώδη ηθικά και πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα που σχετίζονται με την αντίσταση και το Πολυτεχνείο μέχρι και σήμερα δεν έχουμε τολμήσει να σκεφτούμε σοβαρά το ρόλο των αμερικανών, τις εσωτερικές επιπτώσεις και το δράμα της Κύπρου, που συνεχίζεται ως και τις μέρες μας.
Ο δεύτερος λόγος είναι ότι μέρος τουλάχιστον των εκδηλώσεων χαρακτηρίζονται από το κακό γούστο, ένα στοιχείο που το θεωρώ ψυχαναγκαστικό και οριακά επικίνδυνο. Πρόκειται ακριβώς για τη διάθεση επανάληψης που οδηγεί σε όλο και πιο πολιτικά υποβαθμισμένες αντιγραφές των γεγονότων, όπως τα φαντασιώνεται ο καθένας. Με το σύνθημα “ένα δύο τρία πολλά Πολυτεχνεία” πραγματοποιήθηκαν επί χρόνια διαδοχικές αδιέξοδες κινητοποιήσεις, που έχουν οδηγήσει σήμερα σε μια υποβάθμιση πολιτικού στοιχείου που είναι πιο επίφοβη και από την οικονομική κρίση. Το πιο αστείο όμως από τα φαινόμενα αυτά είναι το ετήσιο αλύπητο στεφάνωμα του κεφαλιού, του όντως έξοχου ιστορικού και αγωνιστή καθηγητή Νίκου Σβορώνου, που σημειωτέον ήταν πολιτικά αντίθετος με την εξέγερση και που σε αντίθεση με πολλούς που κρύβονταν εκ των υστέρων τολμούσε να το λέει.
Το να γραφεί η επιστημονική και βιωματική αλήθεια για το Πολυτεχνείο είναι έργο απαραίτητο για να κατακτήσουμε την πολιτική ωριμότητα που μας λείπει δραματικά. Αυτό όχι μόνο δεν θα αμαυρώσει το μήνυμά του αλλά θα αναδείξει την βαθύτερη ουσία του. Το Πολυτεχνείο υπήρξε μια στιγμή κατά την οποία πολλοί άνθρωποι στην πατρίδα μας, κατά κύριο λόγο, νέοι αψήφησαν το θανάσιμο κίνδυνο που διέτρεχαν για να υπερασπιστούν την αξιοπρέπειά τους και να διεκδικήσουν την πολιτική τους ελευθερία. Αυτό που πρέπει να κάνουμε δεν είναι να τους μνημονεύουμε τελετουργικά, είτε να τους αντιγράφουμε στατιστικά και επιφανειακά, αλλά να εμπνεόμαστε για να διεκδικήσουμε στις σημερινές δραματικές συνθήκες, τη δική μας εθνική και κοινωνική αξιοπρέπεια και ελευθερία.
Ανδρέας Αποστολίδης, σκηνοθέτης
Θα απαντούσα ότι, εάν σήμερα ήμουν φοιτητής ενεργός, ως προς τα κοινά, οι στόχοι μου θα ήταν ακριβώς οι αντίστροφοι απ΄ότι το 1972 με 1975. Θα πάλευα για να φύγουν οι παρατάξεις και τα πολιτικά κόμματα από τις πανεπιστημιακές σχολές, θα ζητούσα τη μη συμμετοχή των κομματικών παρατάξεων στις εκλογές της διοίκησης των σχολών, θα απαιτούσα την αυτοτέλεια της πανεπιστημιακής διοίκησης από κομματικές ή συνδικαλιστικές παρεμβάσεις και θα ζητούσα τη μερική κατάργηση του πανεπιστημιακού ασύλου.
Η πολιτικοποίηση του 1973, που εκφράστηκε με την κατάληψη του Πολυτεχνείου είχε στόχο, μεταξύ των άλλων, την ελευθερία της έκφρασης καιτην πνευματική αυτονομία της ανώτατης εκπαίδευσης. Οι μέθοδοι και οι πρακτικές του 1973, έχουν τεθεί πλέον στην υπηρεσία ιδιοτελών κομματικών συμφερόντων και κατά συνέπεια είναι κατά του επίσημου εορτασμού της επετείου, διότι είναι υποκριτικός.
Στην πολιτική είναι υπαρκτό φαινόμενο, θεμιτές πρακτικές μιας ορισμένης εποχής να μετατρέπονται με τα χρόνια στο αντίθετό τους.
Θα ήμουν υπέρ νέων μεθόδων διεκδίκησης, εκτεταμένης χρήσης του διαδικτύου και δημοψηφισμάτων με συμμετοχή του συνόλου των φοιτητών. Υπέρ ενός ανεξάρτητου φοιτητικού συνδικαλισμού, με στόχο τον παραμερισμό των φανερών ή υπόγειων κέντρων εξουσίας, για μια ουσιαστική ελευθερία έκφρασης των απόψεων όσων θέλουν να μορφωθούν, να δημιουργήσουν και να ζήσουν πιο δίκαια.
Δημήτρης Κουμάνταρος, δημοσιογράφος
Σε μένα – εσένα, που καταγγέλλω τους πάντες και τα πάντα, δίχως τίποτα να προτείνω. Που επιρρίπτω μόνο, δίχως να αναλαμβάνω ευθύνες. Που φανατίζομαι και θεωρώ τον εαυτό μου πάνσοφο και τους άλλους ηλίθιους. Που νομίζω ότι η δικαίωσή του ή η δικαίωση της ομάδας μου δικαιώνει και όλη την κοινωνία. Που δεν αντιλαμβάνομαι ότι είμαι ένα άμοιρο και ταυτόχρονα ένα αυτόβουλο γρανάζι ενός συνόλου, αλλά διαχωρίζομαι ψευδαισθησιακά από αυτό. Που κοιτάζω μόνο την πάρτη μου, είτε αδιαφορώντας για τα κοινά είτε ασχολούμενος εργολαβικά με αυτά. Που φωνάζω πρώτος “βγάλτε το φίδι από την τρύπα” ή υποδεικνύω πως να βγει, αλλά βάζω τελευταίος το χέρι μέσα.
Σε μένα – εσένα τον φανατικό και σίγουρο κομμουνιστή, ορθόδοξο, μουσουλμάνο, βουδιστή, σοσιαλιστή, οικολόγο, νεοφιλελεύθερο, αναρχικό, φασίστα, εθνικιστή, αντιεθνικιστή, επαναστάτη, αντεπαναστάτη.
Αξίζει κανείς να αντιστέκεται.
Μα…
Μα δεν είπαμε “ότι θέλει δουλειά πολύ, θέλει νεκροί χιλιάδες να ‘ναι στους τροχούς, θέλει και οι ζωντανοί να δίνουν το αίμα τους” και όχι μόνο τις συμβουλές τους.
Ανδρέας Ζεμπίλας, δημοσιογράφος
Θυμάμαι το Λευτέρη να σφαδάζει καθώς το χέρι του είχε καεί από μία μικροανάφλεξη υλικών, από τις βόμβες που βάζαμε στη χούντα.
Ηταν το 1969. Χρόνια αργότερα γνώρισα τον Σάκη Καράγιωργα, καθηγητή πανεπιστημίου, που είχε χάσει μερικά δάχτυλα σε παρόμοια περίπτωση. (αυτός μέλος της Δημοκρατικής Αμυνας, εμείς της ΛΕΑ)
Με φτωχά υλικά και περίσσεια αποκοτιά, πότε με προκηρύξεις πότε με βόμβες, αντιμετωπίζαμε τα τεθωρακισμένα του Πατακού δείχνοντας στη χώρα και στον κόσμο ότι “η τάξη και ασφάλεια” των πραξικοπηματιών δεν είχε περάσει.
Ήταν η αντίσταση στη χούντα που κορυφώθηκε με την εξέγερση του Πολυτεχνείου. Μαύρα χρόνια, αλλά όχι σκυφτά. Ας το πω όμως. Η αντίσταση δεν πέτυχε έναν από τους βασικούς στόχους της.. Μια γνήσια δημοκρατία απαλλαγμένη και από τους συνταγματάρχες και από το παλαιοκομματικό σύστημα που μας τους είχε φέρει.
Η χούντα δεν “γκρεμίστηκε” αλλά αποσύρθηκε μετά την εθνική τραγωδία που προκάλεσε στην Κύπρο. Συμβολικό.. Ο χουντικός “πρόεδρος” στρατηγός όρκισε πρωθυπουργό τον Κωνσταντίνο Καραμανλή το ’74.
Έτσι, αναβίωσε το παλαιό πολιτικό προσωπικό (με άλλες ψευδεπίγραφες ονομασίες), το πελατειακό σύστημα ανέπαφο, η αδιαφάνεια, η διαφθορά, ο χρηματισμός.
Τουλάχιστον, νομιμοποιήθηκε η Αριστερά και αυτή η νόθα Μεταπολίτευση συντήρησε το μακροβιότερο κοινοβουλευτισμό στα χρόνια μας. Και παρά τους συκοφαντικούς ισχυρισμούς, ελάχιστοι από τους αγωνιστές της Αντίστασης και του Πολυτεχνείου εντάχθηκαν στο κομματικό σύστημα, αυτό που οδήγησε την Ελλάδα στο σημερινό χάλι. Παράδοξο.. Οι χθεσινοί υπηρέτες αυτού του πελατειακού συστήματος ορκίζονται ομαδόν τώρα στην “γνήσια δημοκρατία”…
Αν μπορεί να υπάρξει αντίσταση σήμερα, είναι στην προσπάθεια συγκρότησης ενός αριστερού αλλά και ρεαλιστικού προγράμματος για την έξοδο από την κρίση μακριά από όλα τα παρωχημένα μοντέλα. Και αντί όλοι, ανεξαιρέτως, να πανηγυρίζουν για τα αποτελέσματα των εκλογών ας κοιτάξουν την αποχή του 60%, την πιθανή δεξαμενή του καινούργιου.
